Ο Γιώργος Αγοραστάκης για το παρόν και το μέλλον της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης

Eκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ Κισάμου
Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη το βράδυ 19 Φλεβάρη  στο Δημαρχείο Κισάμου στο Καστέλι, εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ Κισάμου «για το παρόν και το μέλλον της αυτοδιοίκησης και τις επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές» με εισηγητή το Γιώργο Αγοραστάκη μέλος του τμήματος Αυτοδιοίκησης της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ.
Περίληψη της ομιλίας του  Γιώργου Αγοραστάκη
Για το παρόν και το μέλλον της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης
Αποτίμηση του Καλλικράτη
Στο κλείσιμο της πρώτης θητείας του Προγράμματος «Καλλικράτης» και μπροστά στις Δημοτικές Εκλογές, είναι ανάγκη να γίνει μια πρώτη πολιτική αξιολόγησή του.
Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» περιγράφηκε ως «αρχιτεκτονική για την αναμόρφωση της αυτοδιοίκησης και του κράτους», περιορίστηκε όμως μόνο στην αυτοδιοίκηση και ουδόλως έθιξε το κράτος. Για την ακρίβεια παρέκαμψε το κεντρικό πολιτικό αίτημα εκείνης της περιόδου, για αποκέντρωση του κράτους προς την αυτοδιοίκηση και απεναντίας λειτούργησε αντίστροφα.
Με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» όπως θεσπίστηκε με το Νόμο 3852/2010 δημιουργήθηκαν με υποχρεωτικές συνενώσεις, μεγάλοι σε μέγεθος-έκταση ΟΤΑ. Θυμίζομε ό,τι τότε προβλήθηκε από την κυβέρνηση ότι το κύριο πρόβλημα της καχεξίας της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης ήταν το μικρό μέγεθος των ΟΤΑ και προκειμένου να αντιμετωπιστεί, έπρεπε να δημιουργηθούν μεγάλοι και βιώσιμοι ΟΤΑ. Για τους νέους Δήμους προβλέφτηκε η ενίσχυσή τους με τη μεταφορά μιας σειράς αρμοδιοτήτων από τις καταργούμενες Νομαρχίες που θα ασκούνταν από 1-1-2013, με προσωρινή ενδιάμεση στάση στο μεσοδιάστημα στο κεντρικό Δήμο κάθε Νομού. Επίσης με τον ίδιο νόμο προβλέφτηκε η δημιουργία ενός νέου ισχυρού χρηματοδοτικού προγράμματος, με την ακρονυμική ονομασία ΕΛΛ.Α.Δ.Α., το οποίο μάλιστα παρομοιάστηκε  με ατμομηχανή που θα έσερνε τα βαγόνια της αυτοδιοίκησης.
Από τα παραπάνω το μόνο που έγινε τελικά ήταν οι υπερμεγέθεις Δήμοι, οι οποίοι βρίσκονται σήμερα σε κατάσταση ημιχρεωκοπίας. Όλα τ’ άλλα αποδείχτηκαν παραμύθια της Χαλιμάς. Οι πρόσθετες αρμοδιότητες έμειναν στο δρόμο και τα βαγόνια της αυτοδιοίκησης ακόμα περιμένουν την ατμομηχανή να τα σύρει. Τρία χρόνια μετά την εφαρμογή του σχεδίου «Καλλικράτης» κάθε πολίτης μπορεί να διακρίνει την εξόφθαλμη αποτυχία του.

Δήμοι ακυβέρνητες πολιτείες
Όπως όλοι θα θυμούνται το σχέδιο των υποχρεωτικών συνενώσεων του «Καλλικράτη» περιβλήθηκε με μια επιχειρηματολογία ό,τι στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπάρχουν μικροί αλλά μόνο μεγάλοι Δήμοι, ότι οι συνενώσεις μας επιβάλλονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση κτλ. Δυστυχώς επικράτησαν αυτά τα ψεύδη.
Στην Ελλάδα υπήρχαν από το προηγούμενο πρόγραμμα «Καποδίστριας» (Ν.2539/1997) 1033 Δήμοι και Κοινότητες με μέση έκταση 128 τετ.χιλ. και 10.590 κατοίκους,. Με τον Καλλικράτη και τις υποχρεωτικές συνενώσεις ΟΤΑ και δημιουργήθηκαν 325 Δήμοι με μέση έκταση 406 τετ.χιλ. και 33.735 κατοίκους.
Σε σύγκριση με την Ευρώπη, οι αναφερόμενοι μέσοι όροι για την Ελλάδα ήταν ήδη αρκετά υψηλοί ακόμα και από την εποχή του προγράμματος «Καποδίστριας». Με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» έγιναν πολύ ψηλότεροι  και υπερέβησαν κατά πολύ το μέσο όρο της E.E. (27) που είναι 49 τετ.χιλ. και 5.630 κάτοικοι ανά Δήμο! Οι Ελληνικοί Δήμοι είναι 6 φορές μεγαλύτεροι από το μέσο Ευρωπαϊκό ως προς τον πληθυσμό και 8 φορές μεγαλύτεροι ως προς την έκταση. Έτσι με τον «Καλλικράτη» βαδίσαμε στον αντίποδα της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, όπου κυριαρχεί το μικρό πληθυσμιακό μέγεθος σε δεκάδες χιλιάδες Δήμους, οι οποίοι φυσικά και λειτουργούν άψογα. Προς τι λοιπόν αυτή η σπουδή να καταργηθούν αναφανδόν όλοι οι μικρότεροι αλλά βιώσιμοι Δήμοι και να δημιουργηθούν σε πολλές περιπτώσεις γεωγραφικά τέρατα όπως π.χ. στα μεγάλα νησιά; Άλλοι ήταν οι λόγοι και όχι η βιωσιμότητα.
Η Αυτοδιοίκηση είναι συνυφασμένη με την αρχή της εγγύτητας. Αν χαθεί η εγγύτητα από την αυτοδιοίκηση τότε χάνεται η ουσία της. Γιατί αυτοδιοίκηση σημαίνει αυτοδιαχειριζόμενη κοινωνία. Στους υπερμεγέθεις, αχανείς και ανομοιογενείς ΟΤΑ η κοινωνία και οι πολίτες δεν μπορούν να συμμετέχουν, αποξενώνονται και απομακρύνονται από το Δήμο. Οι Δήμοι χάνουν έτσι την συνοχή τους, την άμεση σχέση τους με τους δημότες και γίνονται στο τέλος δυσλειτουργικοί διοικητικοί μηχανισμοί.  Η αυτοδιοίκηση καταλήγει να γίνει σκέτη διοίκηση ή ετεροδιοίκηση κατευθυνόμενη από την κρατική διοίκηση. Όπως δηλ. κατάντησε η καλλικρατική αυτοδιοίκηση.

 «Καλλικράτης» κατ’ επιταγή του μνημονίου
Ο Νόμος «Καλλικράτης» (ν. 3852/2010) ψηφίστηκε από τη Βουλή την ίδια περίοδο με το πρώτο μνημόνιο (νόμος 3845/2010) το Μάη του 2010.  Με το πρώτο μνημόνιο έβαλαν την Αυτοδιοίκηση στο κρεβάτι του Προκρούστη και της έκοψαν με μιας 1,2 δις ευρώ. Ο «Καλλικράτης» λοιπόν έγινε κατ’ επιταγή του πρώτου μνημονίου και όχι γιατί κάποιοι, «οραματίστηκαν» τη μεταρρύθμιση του θεσμού.
Ο μη ομολογούμενος και ο πραγματικός στόχος του σχεδίου Καλλικράτης, ήταν η απορρύθμιση του θεσμού της αυτοδιοίκησης,  ενταγμένος μέσα στο γενικότερο στόχο της απορρύθμισης και συρρίκνωσης του κράτους.  Το σχέδιο ξεκίνησε με τις περικοπές των πόρων της αυτοδιοίκησης που σήμερα έχουν ξεπεράσει το 60%. Συνεχίστηκε με απολύσεις χιλιάδων υπαλλήλων και την συρρίκνωση των κοινωνικών υπηρεσιών. Και φτάνομε σήμερα στην ιδιωτικοποίηση στρατηγικών τομέων υποδομών και υπηρεσιών όπως ύδρευση, αποχέτευση, απορρίμματα.
Η απίστευτη μείωση της δαπάνης για την Αυτοδιοίκηση είναι αυτονόητο να πυροδοτεί αλυσιδωτές επιπτώσεις σ’ όλο το φάσμα των παρεχόμενων υπηρεσιών, κυρίως κοινωνικού χαρακτήρα προς τους πολίτες, οι οποίες συρρικνώνονται ή προβλέπεται να καταργηθούν. Συγκεκριμένα: Στον τομέα της κοινωνικής μέριμνας, οι παιδικοί σταθμοί, τα ΚΑΠΗ, η βοήθεια στο σπίτι. Στον τομέα της Παιδείας, η συντήρηση των σχολικών κτιρίων και η μεταφορά των μαθητών. Στον τομέα του Αθλητισμού, η συντήρηση και λειτουργία των αθλητικών εγκαταστάσεων.
Η έλλειψη αναγκαίας  χρηματοδότησης, σπρώχνει τα δημοτικά συμβούλια να επιβάλουν τέλη χρήσης και εισφορές σ΄ αυτές τις υπηρεσίες και αυξήσεις στα ανταποδοτικά τέλη (ηλεκτροφωτισμός, καθαριότητα, ύδρευση, αποχέτευση, άρδευση).
Εκτός από τα προηγούμενα, δεν πρέπει να μας διαφεύγει επίσης ό,τι υπάρχει και ο στραγγαλισμός του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, έτσι που σήμερα οι Δήμοι ν’ αδυνατούν ν’ ανταποκριθούν στις μεγάλες  κοινωνικές και παραγωγικές ανάγκες των περιοχών τους, (αγροτικοί δρόμοι, υδροαδρευτικά δίκτυα, συντηρήσεις – επισκευές κτιρίων κτλ).

Να μπει ένα τέλος στον κατήφορο
Για τη ριζοσπαστική Αριστερά, η Αυτοδιοίκηση είναι ένας λαϊκός θεσμός συνυφασμένος με τη δημοκρατία, τη λαϊκή συμμετοχή, το κοινωνικό κράτος, την εξυπηρέτηση του πολίτη. Όσο και αν τον έχουν απαξιώσει δεν πρέπει να τον εγκαταλείψομε. Με την αυτοδιοίκηση διαχειριζόμαστε το σπίτι μας, το χώρο που ζούμε, τις τοπικές μας υποθέσεις.
Οφείλομε λοιπόν να κρατήσομε το θεσμό όρθιο, ν’ αντισταθούμε ενεργά σε κάθε μέτρο παραπέρα υποβάθμισής του. Οφείλομε ν’ αγωνιστούμε στην συνέχεια για να τον αλλάξομε εκ βάθρων, να φύγομε από τη σημερινή καχεξία και μιζέρια.
Στις μέρες μας, που η χώρα βιώνει μια μεγάλη κοινωνική και ανθρωπιστική κρίση η Αυτοδιοίκηση καλείται να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Οφείλει να οργανώσει ένα πυκνό δίκτυ αλληλεγγύης και κοινωνικής προστασίας για τη χειμαζόμενη τοπική κοινωνία και τους πολίτες που υποφέρουν.
Οφείλει να υπερασπιστεί το δημόσιο χαρακτήρα των υπηρεσιών της και τη δημόσια περιουσία στην περιοχή της.
Σε μια νέα αριστερά διακυβέρνηση της χώρας, η αυτοδιοίκηση πρέπει να αποτελέσει το φορέα της αποκέντρωσης, της παραγωγικής ανασυγκρότησης και το μοντέλο των νέων μορφών διακυβέρνησης, με λειτουργίες συμμετοχικές και δημοκρατικές.
Να γίνει ο υποκινητής της ανάπτυξης, με δημοκρατικό προγραμματισμό, με κριτήριο τις κοινωνικές ανάγκες και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Είμαστε βέβαιοι ότι ο λαός στις επόμενες εκλογές θα δώσει αυτή την προοπτική στα αυτοδιοικητικά πράγματα. Θα στηρίξει πολιτικές και συνδυασμούς που θα μας σταματήσουν από τον κατήφορο και θα εγγυηθούν μια άλλη ανοδική πορεία στη χώρα και στην αυτοδιοίκηση.