Δύο χρόνια μετά τη νίκη του Ζαΐρ Μπολσονάρο, οι δημοτικές εκλογές για την ανάδειξη δημοτικών αρχών σε 5.569 πόλεις της Βραζιλίας σήμαναν μια τεράστια ήττα του. Σε αυτή την αναμέτρηση που θεωρήθηκε ως ένα τεστ για τις προεδρικές του 2022 και τις πιθανές νέες πολιτικές συμμαχίες, η Ακροδεξιά έχασε ερείσματα και η παραδοσιακή Δεξιά ενισχύθηκε σημαντικά.
Ο Μπολσονάρο μετείχε ενεργά στην προεκλογική καμπάνια, παρότι η Συμμαχία για τη Βραζιλία, το κόμμα που ίδρυσε μετά την αποχώρησή του από το Κοινωνικό Φιλελεύθερο Κόμμα (PSL), τον πολιτικό φορέα των στρατιωτικών που τον όρισε υποψήφιό του το 2018 φέρνοντάς τον στην εξουσία, δεν κατέβαινε σε αυτές τις εκλογές.
Ο ακροδεξιός πρόεδρος επέλεξε να στηρίξει μισαλλόδοξους ομοϊδεάτες του σε μερικές από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, ενώ στις περιοδείες του έκανε έκκληση στους Βραζιλιάνους να ψηφίσουν δημάρχους που «έχουν τον Θεό, την πατρίδα και την οικογένεια στην καρδιά τους».
Ο χαμένος στόχος
Αν με αυτές τις εκκλήσεις στόχευε να πετύχει τη διαμόρφωση ενός πλατιού υπερσυντηρητικού στρατοπέδου στο οποίο να στηριχθεί για τις εκλογές του 2022, απέτυχε παταγωδώς καθώς όλοι οι υποψήφιοι που στήριξε υπέστησαν σημαντικές ήττες. Το βαρύτερο πλήγμα ήταν στο Σάο Πάολο, τη μεγαλύτερη πόλη της Νότιας Αμερικής, όπου ο εκλεκτός του, Σέλσο Ρουσομάντο, του (ακροδεξιού) Κόμματος των Ρεπουμπλικανών, έμεινε τέταρτος, ενώ πρώτος αναδείχθηκε ο Μπρούνο Κόβας, των κεντροδεξιών Βραζιλιάνων Σοσιαλδημοκρατών (PSDB).
Η ήττα του Μπολσονάρο εδώ είναι διπλή καθώς ο εκλεκτός του υποσκελίστηκε και από τον Γκιλιέρμε Μπούλος, τον 38χρονο ηγέτη του Κινήματος των Αστεγων Εργαζομένων και υποψήφιο του Κόμματος Σοσιαλισμού και Ελευθερίας (PSOL), της μεγάλης έκπληξης των εκλογών, που θα διεκδικήσει τη δημαρχία στον δεύτερο γύρο της 25ης Νοεμβρίου. Ανάλογη ήταν και η αποτυχία του στο Ρίο ντε Τζανέιρο όπου ο νυν δήμαρχος, ευαγγελικός πάστορας και «πολιτικό παιδί» του Μπολσονάρο, Μαρσέλο Κριμπέλα, ήρθε δεύτερος και θα αναμετρηθεί στον δεύτερο γύρο με τον Μπρούνο Πάες των δεξιών Δημοκρατών.
Δεν είναι μόνο αυτές οι δύο πόλεις: οι ψηφοφόροι έστρεψαν σχεδόν παντού την πλάτη τους στους «αντισυστημικούς, απολιτικούς» υποψηφίους και όσοι στηρίχτηκαν από τον Μπολσονάρο τα πήγαν εξαιρετικά άσχημα. Τόσο ώστε ο πρόεδρος έσβησε από τους λογαριασμούς του στα κοινωνικά δίκτυα όλα τα κείμενα που ανέφεραν ποιον στηρίζει σε κάθε πόλη ώστε να αποφύγει τους δυσάρεστους… απολογισμούς.
Η Αριστερά στο σύνολό της μοιάζει να ανακάμπτει, με την ενίσχυση του PSOL αλλά και του Κομμουνιστικού Κόμματος και την επαναφορά στις δημοτικές επάλξεις του Εργατικού Κόμματος (ΡΤ), που κερδίζει ξανά σειρά δήμων έπειτα από την πανωλεθρία των δημοτικών του 2016. Τότε που εν μέσω του σκανδάλου διαφθοράς Lava Jato, των κατηγοριών κατά του Λούλα και της καθαίρεσης της Ντίλμα Ρούσεφ, το ΡΤ έχασε το 60% των δημάρχων που είχε εκλέξει το 2012: από 644 εκλέχτηκαν μόλις 255.
Αλλά η πιο σημαντική τάση αυτών των εκλογών είναι πως ανέδειξαν αυτό που αποτελεί τη μεγαλύτερη πολιτική απειλή για τον μπολσοναρισμό: την αναγέννηση και ενδυνάμωση της παραδοσιακής Δεξιάς και Κεντροδεξιάς της χώρας. Μια εξέλιξη που θα μπορούσε να αποτελέσει το πρώτο βήμα για τη δημιουργία μιας εναλλακτικής δεξιάς πολιτικής πρότασης απέναντι στην ακροδεξιά και τον νεοφασιστικό παραλογισμό ενόψει των εκλογών του 2022.
Από αυτή την άποψη ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει η είδηση που αποκάλυψε το πρακτορείο EFE, σύμφωνα με την οποία οι Δημοκράτες και οι Σοσιαλδημοκράτες του PSDB έχουν ξεκινήσει επαφές για μια πιθανή εκλογική συμμαχία για τις προεδρικές του 2022. Αλλωστε, ήδη ακούγονται και ονόματα όπως του Αλντο Μόρο (πρώην δικαστή και πρώην υπουργού Δικαιοσύνης του Μπολσονάρο) και του τηλεπαρουσιαστή Λουσιάνο Χουκς ως πιθανών υποψηφίων μιας ευρείας συμμαχίας δυνάμεων της Δεξιάς για την προεδρία και αντιπροεδρία της χώρας.
Αυτό το αποτέλεσμα έρχεται σε μια κρίσιμη συγκυρία για τον Μπολσονάρο. Το υγειονομικό σύστημα έχει καταρρεύσει από την πανδημία του κορονοϊού καθώς η χώρα καταγράφει περισσότερους από 166.000 νεκρούς και σχεδόν 6 εκατομμύρια κρούσματα, η ανεργία σπάει ιστορικό ρεκόρ, το δημόσιο χρέος πλησιάζει στο 100% του ΑΕΠ, το ρεάλ έχει υποτιμηθεί κατά 40% φέτος έναντι του δολαρίου και ο Μπολσονάρο δεν παύει να χάνει ερείσματα.
Εμεινε χωρίς σύμμαχο
Στο εξωτερικό, μένει πλέον χωρίς τη στήριξη του Τραμπ, που έχασε τις εκλογές στις ΗΠΑ. Ενώ περιφερειακά η εκλογή του Φερνάντες στην Αργεντινή, ο θρίαμβος του Αρσε στη Βολιβία, η νίκη της λαϊκής εντολής για δημοκρατικό Σύνταγμα στη Χιλή και οι αποστάσεις που κρατούν ακόμη και δεξιοί ηγέτες, όπως ο νέος δεξιός πρόεδρος της Ουρουγουάης Λουίς Λακάγιε Που, αποτελούν σοβαρότατα πλήγματα στις ιδεοληψίες για σχέσεις του Μπολσονάρο με τους γείτονές του.
Στο εσωτερικό έχουν σημειωθεί σημαντικά ρήγματα στην πολιτικο-στρατιωτική συμμαχία που τον στήριξε, με κόμματα άλλοτε συνοδοιπόρους να του στρέφουν την πλάτη και την ηγεσία του στρατού ή και τον ίδιο τον αντιπρόεδρό του και στρατηγό εν αποστρατεία, Χάμιλτον Μουράο, να επικρίνουν δηλώσεις του και να θυμίζουν πως οι Ενοπλες Δυνάμεις είναι του κράτους και όχι της όποιας κυβέρνησης.
Ο Μπολσονάρο μοιάζει να βυθίζεται σε μια υπαρξιακή μοναξιά, όπως επιβεβαίωσαν κι αυτές οι εκλογές. Αλλά πολλά μπορούν να γίνουν έως το 2022, πόσο μάλλον που ο μπολσοναρισμός (όπως άλλωστε και ο τραμπισμός), ακόμη και αν βρεθεί εκτός κυβέρνησης, ήρθε για να μείνει έτσι όπως απασφάλισε και απενοχοποίησε τις πιο παράλογες, βίαιες και αντιδραστικές δυνάμεις της κοινωνίας.