Δεδομένο ότι οίνος ευφραίνει καρδίαν. Ας ανοίξουμε, ωστόσο, μια μακρά παρένθεση που εξαιρείται από τον κανόνα, αφού στη μετά τη συμφωνία των Πρεσπών εποχή ο μακροχρόνιος και εν πολλοίς άγνωστος «πόλεμος του κρασιού» με τα Σκόπια καλά κρατεί. «Πεδίο μάχης» μεταξύ ημών και των γειτόνων και φέτος η κορυφαία ετήσια έκθεση οίνου στον κόσμο, η ProWein, που ολοκληρώνεται την Τρίτη στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας. Σε αυτήν τη φημισμένη συνάντηση οινοπαραγωγών απ’ όλον τον πλανήτη, τα Σκόπια παρουσίασαν υπερηφάνως κρασιά με ετικέτες «Wines of Macedonia», παρά το γεγονός ότι πλέον η χώρα έχει αλλάξει όνομα και η Ελλάδα έχει κατοχυρωμένο προ πολλού τον «μακεδονικό οίνο», ως Προϊόν Γεωγραφικής Ενδειξης (ΠΓΕ), στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Οι διαμαρτυρίες της ελληνικής πλευράς, με παρεμβάσεις της Ενωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα Βορείου Ελλάδος (ΕΝΟΑΒΕ), του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου (ΣΕΟ), αλλά και της ελληνικής διπλωματίας προς τους οργανωτές της έκθεσης, δεν στάθηκαν ικανές να αποτρέψουν την παρουσία πλάι στον προερχόμενο από την Ελλάδα «μακεδονικό οίνο» κρασιών προέλευσης (σκέτης) Μακεδονίας.
Το αδιέξοδο
«Μέτα τις Πρέσπες στείλαμε στην ProWein επιστολή και τους είπαμε ότι, εφόσον τώρα υπάρχει συμφωνία πρέπει να γραφτεί στις ταμπέλες του περιπτέρου, και όπου αυτό χρειάζεται, κρασιά “Βόρειας Μακεδονίας”. Τους υπογραμμίσαμε ότι τα κρασιά Μακεδονίας με Προστατευόμενη Γεωγραφική Ενδειξη (ΠΓΕ) είναι κατοχυρωμένα στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και την Ε.Ε. στην Ελλάδα. Απάντηση δεν πήραμε», είπε στην «Κ» ο πρόεδρος της ΕΝΟΑΒΕ Στέλιος Μπουτάρης και προσέθεσε: «Πέρυσι στην ίδια έκθεση είχαν ένα μεγάλο περίπτερο με “Κρασιά Μακεδονίας”. Διαμαρτυρηθήκαμε λέγοντας πως δεν είναι κρασιά Μακεδονίας αλλά FYROM. Μας είπαν τότε ότι εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα».
Όπως σημειώνει η “Καθημερινή” μία ακόμα μάχη για ποιας χώρας (πρέπει να) είναι το προερχόμενο από την πατρίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου κρασί που ευφραίνει ολοένα και περισσότερους Ευρωπαίους (κυρίως) και Αμερικανούς καταναλωτές χάθηκε για την ελληνική πλευρά, αλλά δεν είναι η μόνη «ήττα» μας. Η διαμάχη πάει πίσω στον χρόνο, με κατ’ εξοχήν πεδίο σύγκρουσης, από τη δεκαετία του 1970 μάλιστα, όταν στις αγορές έκανε την εμφάνισή του ελληνικό κρασί του οινοπαραγωγού κ. Γιώργου Τσάνταλη –ακολούθησαν και άλλα– με την ονομασία «μακεδονικός οίνος», στη Γερμανία και στη συνέχεια σε Καναδά, ΗΠΑ, Αυστραλία, Πολωνία και Αυστρία.
«Την εποχή εκείνη δεν ήταν τόσο έντονο το πρόβλημα γιατί τα κρασιά στις ευρωπαϊκές αγορές και κυρίως στη Γερμανία, που είναι μακράν η μεγαλύτερη, τα ξεχώριζαν με βάση τη χώρα προέλευσης, για παράδειγμα έλεγαν κρασί από την Ελλάδα ή κρασί από τη Γιουγκοσλαβία», θυμάται ο κ. Τσάνταλης. «Οταν στη συνέχεια εντάθηκε ο ανταγωνισμός με την είσοδο στη γερμανική αγορά και αργότερα σε αυτές και άλλων ευρωπαϊκών χωρών και πολλών άλλων κρασιών, τότε τα κράτη εξαγωγείς άρχισαν να αναδεικνύουν την τοπική προέλευση του προϊόντος τους. Οι Γιουγκοσλάβοι διαφήμιζαν την εντοπιότητα του κρασιού που προερχόταν από την περιοχή της Μακεδονίας, που ανήκε στην επικράτειά τους».
Ακόμα όμως και έτσι ο εμπορικός ανταγωνισμός δεν είχε εξελιχθεί σε «εθνικό διαγκωνισμό». Τα πράγματα άρχισαν να αγριεύουν και το κρασί να γίνεται αντικείμενο σύγκρουσης, με ισχυρή γεύση Ιστορίας πλέον, σε ξένα πεδία μάχης (αγορές), μετά τη συγκρότηση ανεξάρτητου κράτους με την επωνυμία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», το 1991.
Ετσι, παρότι, όπως λέει ο διευθυντής του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου Θεόδωρος Γεωργόπουλος, από το 2008 ενοποιήθηκαν τα ευρωπαϊκά νομικά καθεστώτα προστασίας οίνων με γεωγραφική ένδειξη, η διελκυστίνδα μεταξύ Ελλάδας και FYROM συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση στις διεθνείς αγορές. «Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ήταν υποχρεωμένοι πλέον να παρέχουν πλήρη προστασία στο έδαφος της Ε.Ε. των κρασιών ΠΓΕ, μεταξύ αυτών και του μακεδονικού οίνου», εξηγεί.
Τι γινόταν όμως στην πράξη; Ο κ. Τσάνταλης λέει: «Η Γερμανία καταναλώνει πολύ ελληνικό κρασί αλλά και κρασί από τα Σκόπια. Το κρασί από τη γειτονική χώρα πήγαινε και εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να πηγαίνει χύμα στη Γερμανία, όπου εμφιαλώνεται από Γερμανούς οινοποιούς. Αλλά οι οινοποιοί αυτοί ήθελαν και θέλουν να κερδίσουν και να πουλήσουν πιο εύκολα το κρασί, και έτσι έβαζαν και την προέλευσή του, Μακεδονία δηλαδή, στην ετικέτα. Πολλοί εξ αυτών δεν ήταν σύννομοι γιατί έγραφαν στην ετικέτα ότι ήταν κρασί από τη Μακεδονία. Βέβαια οι περισσότεροι ήξεραν ως Μακεδονία τα Σκόπια, τη Μακεδονία της Ελλάδας δεν την ήξεραν».
Οι Ελληνες παραγωγοί διαμαρτύρονταν στους Γερμανούς οινοποιούς που προσπαθούσαν να παρακάμψουν την ελληνική «πολιορκία», με διάφορα τεχνάσματα. «Δεν έγραφαν οίνος από την ΠΓΔΜ, αλλά οίνος από τη Μακεδονία, ακόμα έγραφαν με πολύ μικρά γράμματα το “Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία” και με κεφαλαίο το “Μακεδονία”. Αυτό δημιουργούσε σύγχυση στον καταναλωτή που δεν ήξερε αν το κρασί ήταν από τη Μακεδονία της Ελλάδας ή της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Δεν ξέρω και αν τον ενδιέφερε κιόλας. Πολλοί από αυτούς τους οινοποιούς συμμορφώθηκαν, όχι όμως όλοι».
Μάχες «εκτός έδρας»
Καθώς οι εξαγωγές των ελληνικών κρασιών, μεταξύ αυτών σε υψηλή θέση εκείνα με μακεδονική ένδειξη, εξαπλώνοταν στις αγορές της Ευρώπης και της Αμερικής, η αντιπαράθεση μεταφερόταν σε άλλα, μακρινά «ουδέτερα γήπεδα», λαμβάνοντας μερικές φορές εθνικά χαρακτηριστικά σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία, όπου και οι δύο πλευρές έχουν ισχυρές ομογένειες.
Νικητές και ηττημένοι σε αυτόν τον «πόλεμο» δεν ξεχωρίζουν. Σίγουρα όμως η σύγχυση δεν ευνόησε καμία πλευρά, κυρίως την ελληνική, που εμφανίζεται πιο δυναμική στις αγορές. «Μη γελιόμαστε, το θέμα σέρνεται εδώ και είκοσι χρόνια. Δυστυχώς, όταν πας στο εξωτερικό και λες κρασί από τη Μακεδονία, θεωρούν ότι είναι από τα Σκόπια. Αυτό το έχουμε χάσει εδώ και καιρό, παρότι το είχαμε κατοχυρώσει ως ΠΓΕ. Παρ’ όλα αυτά, δεν πρόκειται να κάνουμε πίσω, συνεχίσουμε να το παλεύουμε», τόνισε στην «Κ» γνωστός οινοπαραγωγός της Μακεδονίας.
Τώρα με τη συμφωνία των Πρεσπών ίσως είναι ευκαιρία οι οινοπαραγωγοί ένθεν κακείθεν να «τσουγκρίσουν» εις υγείαν της «ειρήνης». Πώς θα επιτευχθεί αυτή; Το άρθρο 7 της συμφωνίας των Πρεσπών προβλέπει περαιτέρω διαπραγμάτευση για τα εμπορικά σήματα στα προϊόντα.
«Εκεί πρέπει να φαίνεται ότι και τα κρασιά των γειτόνων θα αναγράφουν ξεκάθαρα στις ετικέτες ότι είναι προϊόντα από τη Βόρεια Μακεδονία», τονίζει ο κ. Μπουτάρης. Φτάνει το «Βόρεια» να μην εμφανίζεται με γράμματα-ψείρες και το «Μακεδονία» με κεφαλαία ή να μοστράρεται στην ετικέτα ο Μέγας Αλέξανδρος με μια κούπα κρασί στο χέρι. Γιατί εν τοιαύτη περιπτώσει πιθανότατα θα ηχήσουν και πάλι κλαγγές «μακεδονικής σάρισας».