Με την «Εφ.Συν.» αυτού του Σαββατοκύριακου κυκλοφορεί το ειδικό ένθετο που αφορά τον φάκελο του Νίκου Καζαντζάκη στην Ασφάλεια αλλά και τον φάκελο της πρώτης συζύγου του, της Γαλάτειας Καζαντζάκη.
Το ότι ο Καζαντζάκης είχε φάκελο δεν είναι καθόλου παράξενο. Κορυφαίος λογοτέχνης, με διεθνή αναγνώριση που κανείς άλλος Ελληνας λογοτέχνης δεν είχε και δεν έχει, αλλά και πολιτικός, τοποθετημένος στην ευρύτερη Αριστερά (στον σοσιαλιστικό χώρο με φανερές συμπάθειες προς την Οκτωβριανή Επανάσταση, την ΕΣΣΔ και το κομμουνιστικό κίνημα), ήταν αδύνατο να μην προκαλέσει το ενδιαφέρον των διωκτικών αρχών. Ο Καζαντζάκης προκάλεσε πολλές φορές την οργή του εγχώριου κατεστημένου με το οποίο ποτέ δεν συμβιβάστηκε και ποτέ δεν του έκανε παραχωρήσεις. Κι αν γλίτωσε τα χειρότερα, αυτό δεν οφείλεται ούτε στο ταλέντο και στη διεθνή αναγνώρισή του ούτε στον σεβασμό που λογικά θα έπρεπε να εμπνέει στις Αρχές και στους άσπονδους εχθρούς του.
Τις συλλήψεις μάλλον τις απέφυγε επειδή για μεγάλο χρονικό διάστημα ζούσε στο εξωτερικό. Τον αφορισμό από την Εκκλησία τον γλίτωσε επειδή καταγόταν από την Κρήτη που ήταν στην αρμοδιότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Εν τούτοις είναι ίσως η πρώτη φορά που η ελληνική Εκκλησία ταυτίστηκε στις κρίσεις της για ένα πρόσωπο με την καθολική, καθώς το Βατικανό τον κατέγραψε στους απαγορευμένους συγγραφείς της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Η εγχώρια όμως συντηρητική διανόηση δεν σταμάτησε ποτέ να τον πολεμά, να τον συκοφαντεί και ταυτόχρονα να κάνει τα πάντα στο προσκήνιο και στο παρασκήνιο για να τον μειώσει εντός κι εκτός Ελλάδας, με χαρακτηριστική την περίπτωση της λυσσώδους παρασκηνιακής διαδικασίας ώστε να μην του αποδοθεί το βραβείο Νόμπελ. Η Ασφάλεια τον κατέγραφε ακόμη και μετά θάνατον, παρακολουθώντας κάθε τι που τον αφορούσε.
Ο φάκελος του Νίκου Καζαντζάκη στην Ασφάλεια αποτελεί ένα σημαντικό ιστορικό υλικό που συμβάλλει αποφασιστικά με στοιχεία και πληροφορίες στην ολοκληρωμένη ιστορική προσέγγιση του μεγάλου Ελληνα συγγραφέα. Και τούτο διότι περιέχει έγγραφα των Αρχών που παρακολουθούσαν τη δράση του, στοιχεία -ελέγξιμα σε κάθε περίπτωση- τα οποία δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν πουθενά αλλού. Ανάμεσα σε αυτό το υλικό υπάρχουν και αναφορές χαφιέδων, δηλαδή ανθρώπων που βρέθηκαν κάποια στιγμή κοντά του και κατέγραψαν τις απόψεις και τις κινήσεις του. Σε μία από αυτές, για παράδειγμα, μαθαίνουμε πώς έβλεπε τον ελληνικό Εμφύλιο και τη στάση που κρατούσε απέναντι στους αντάρτες του ΔΣΕ. Πρόκειται για υλικό το οποίο ο ιστορικός οφείλει να το λάβει υπόψη του και να το συγκρίνει με άλλες πηγές ώστε να φτάσει στην ιστορική αλήθεια. Ομως αυτό το υλικό ανοίγει νέα πεδία στην έρευνα.
Χωρίς αμφιβολία, ο φάκελος του Νίκου Καζαντζάκη είναι αναντικατάστατος για τον ιστορικό, τον ερευνητή αλλά και τον απλό αναγνώστη που θέλει να έχει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της βιογραφίας του συγγραφέα. Ταυτόχρονα αποκαλύπτει μια εποχή διώξεων σε διαστάσεις που δεν περιορίζονται στην κομμουνιστική Αριστερά.
Σε ό,τι αφορά τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, αυτή ήταν γνωστή κομμουνίστρια από τα νεανικά της χρόνια κι έχει αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι της στη σύγχρονη ελληνική φιλολογία. Στο ένθετο που κυκλοφορεί αυτό το Σαββατοκύριακο, την τοποθετήσαμε δίπλα στον Καζαντζάκη για τη σχέση που -από παιδιά- είχαν αυτοί οι δύο άνθρωποι, η οποία σφράγισε την πορεία τους, αλλά και γιατί πρόκειται για μια μεγάλη λογοτέχνιδα, άξια κόρη της Κρήτης και της Ελλάδας, την οποία οφείλουμε να θυμόμαστε, να τιμούμε και να μελετάμε.