Πεθαίνοντας στην Παταγονία

Του Δρ. Παναγιώτη Ξηρουχάκη

«…Ζουν από την εργασία των χεριών τους (οι αγρότες) και είναι ηθικά ρυθμισμένοι από την εργασία αυτή, που βάζει μέσα τους ένα ενστικτώδης μίσος για όλα τα προνομιούχα παράσιτα του κράτους και για όλους τους εκμεταλλευτές της εργασίας….καθώς είναι άνθρωποι του μόχθου (οι αγρότες), μοιράζονται κοινά συμφέροντα με τους εργάτες των πόλεων, από τους οποίους είναι χωρισμένοι μόνο μέσω των προκαταλήψεων τους». – Bakunin.

Ο Μαρξ δε θεωρούσε τους αγρότες και τους εργάτες γης ισχυρό επαναστατικό δυναμικό  σε αντίθεση με τους βιομηχανικούς προλετάριους, τους οποίους θεωρούσε την πρωτοπορία της επανάστασης. Αντίθετα ο Μπακούνιν πίστευε ότι οι εργάτες των πόλεων έπρεπε να ενωθούν με τους αγρότες και τους εργάτες γης για τον σκοπό της επανάστασης. Στο φτωχό κόσμο της υπαίθρου αυτός έβλεπε τη δυνατότητα της ανατροπής και της δημιουργίας μίας αταξικής κοινωνίας. Ο Μπακούνιν διαφώνησε λοιπόν με τον Μαρξ για αυτό το θέμα και δεν ήταν η  μοναδική τους διαφωνία στην  οποία ο Μπακούνιν θα δικαιωνόταν από την ιστορία.

Στον εμφύλιο που ακολούθησε την οκτωβριανή επανάσταση λοιπόν, οι μπολσεβίκοι υποτίμησαν τους αγρότες και τη βοήθεια που οι τελευταίοι θα μπορούσαν να παρέχουν στις επαναστατικές προσπάθειες ενάντια στους λευκούς αντεπαναστάτες.

Οι Μπολσεβίκοι αντίθετα στρέψανε τις τεράστιες μάζες της αγροτιάς κατά τη διάρκεια των ετών του «Πολεμικού Κομμουνισμού» (από το 1918 ως το 1921) εναντίον τους, κυρίως λόγο των επιτάξεων των σιτηρών.

Η  εξέγερση  στο Tambov, της οποίας ηγήθηκε ο σοσιαλοεπαναστάτης Antonov και στην οποία συμμετείχαν αναρχικοί και σοσιαλοεπαναστάτες, έλαβε χώρα μεταξύ 1920 και 1921. Ήταν  μία από τις μεγαλύτερες εξεγέρσεις που αμφισβήτησαν  το καθεστώς των μπολσεβίκων κατά τη διάρκεια του ρωσικού εμφύλιου πολέμου. Η εξέγερση έλαβε χώρα στις επικράτειες των σημερινών  Tambov Oblast  και μέρος του Voronezh Oblast. Δεν πρέπει να ξεχνάμε και την εξέγερση των Μαχνοβίτων  στην Ουκρανία που έγινε υπό τη καθοδήγηση του Νέστωρ Μάχνο. Στην πλειοψηφία τους οι Μαχνοβίτες ήταν αγρότες που ασπάστηκαν τα αναρχικά πιστεύω. Αφού αρχικά οι Μαχνοβίτες συμμάχησαν με τους Μπολσεβίκους, συγκρούστηκαν και νίκησαν τους αντεπαναστάτες λευκούς. Όταν όμως  οι Μπολσεβίκοι προσπάθησαν να τους καταστείλουν συγκρούστηκαν και με αυτούς αλλά τελικά οι Μαχνοβίτες ηττήθηκαν.

Οι παραπάνω εξεγέρσεις σε συνδυασμό με την εξέγερση των ναυτών στην Κρονστάνδη το 1921 απείλησαν σοβαρά την Μπολσεβίκικη εξουσία. Μάλιστα αυτές οι εξεγέρσεις (που ονομάστηκαν η Τρίτη επανάσταση) είχαν καθαρά αριστερό  ή και αναρχικό χαρακτήρα παρά τα αντίθετα που λέγανε γι αυτές οι  μπολσεβίκοι (πχ κατηγορούσαν τους εξεγερμένους σαν φιλοτσαρικούς,ευκατάστατους αγρότες, ληστές κλπ). Τελικά το  μπολσεβίκικο κόμμα εκτός από τη συκοφαντία μεταχειρίστηκε όλα τα μέσα (μάλιστα στους αγρότες της εξέγερσης του Tambov ο ερυθρός στρατός έριξε  χημικά αέρια!), ενώ μετά την  εδραίωση του στην εξουσία όλοι οι επαναστάτες που μέχρι τότε του είχαν αντισταθεί κατασυκοφαντήθηκαν από τη σοβιετική ιστοριογραφία σαν λευκοί, κουλάκοι, προδότες κλπ.

Αγρότες και εργάτες γης επίσης στελέχωσαν σε μεγάλους αριθμούς τη CNT-FAI στην Ισπανία που υπήρξε μία από τις ισχυρότερες συνδικαλιστικές οργανώσεις της Ισπανίας και πολέμησε το Φράνκο και το φασισμό στη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου (1936-1939). Αλλά και όπου αλλού υπήρχαν ισχυρά αναρχικά αντάρτικα οι αγρότες έπαιρναν τα όπλα πρόθυμα στο όνομα της αναρχίας και της κολεκτιβοποίησης (πχ οι Ζαπατίστας στη διάρκεια της μεξικάνικης επανάστασης).

Φαίνεται ότι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι το όραμα του Μπακούνιν για ένοπλες αγροτικές αναρχικές εξεγέρσεις που μαζί με τις εξεγέρσεις των προλετάριων των πόλεων θα άνοιγαν το δρόμο για την κοινωνική επανάσταση  έπαιρνε σάρκα και οστά. Η κοινωνική επανάσταση τελικά δεν έγινε, όμως  δεν είναι  και λίγα τα ιστορικά συμβάντα που μας θυμίζουν ότι κάποιοι κάποτε προσπάθησαν να σκοτώσουν τον καπιταλισμό και την εξουσία. Ένα παράδειγμα είναι η εξέγερση της Παταγονίας.

Η Παταγονία καταλαμβάνει το νοτιότερο τμήμα της Νότιας Αμερικής και βρίσκεται στις νότιες περιοχές της Αργεντινής και της Χιλής. Σημαντική για την οικονομία της αργεντίνικης Παταγονίας υπήρξε η κτηνοτροφία. Η κτηνοτροφία γνώρισε τη μέγιστη ανάπτυξή της κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όμως η πτώση στις τιμές μαλλιού παγκόσμια θα ανάτρεπε τα δεδομένα ,καθώς αυτή η πτώση προκάλεσε το 1920  κρίση στην εκτροφή προβάτων στην Παταγονία, κρίση  που οδήγησε στην εξέγερση. Αναρχικοί και άλλοι συνδικαλιστές οργάνωσαν το φτωχό εργαζόμενο κόσμο σε αγώνες ενάντια στους μεγαλοτσιφλικάδες. Αντιμετώπισαν  τη  βάρβαρη καταστολή που κορυφώθηκε με τη δολοφονία  1500 απεργών το 1921-22 σε μία από τις πιο βάρβαρες σφαγές στην αργεντίνικη ιστορία.

Ηγέτης της εξέγερσης ήταν ένας ισπανός αναρχικός, ο Αντόνιο Σότο, ενώ  πάνω από 4.000 άτομα, άνδρες και γυναίκες, συμμετείχαν. Μάλιστα εκεί δημιουργήθηκε η πρώτη Ελεύθερη Κομμούνα της Παταγονίας (για δυο βδομάδες) που αποσκοπούσε στην αυτοδιαχείριση των εξεγερμένων, την οποία οι ίδιοι ονόμασαν Σοβιέτ. Στα επαναστατικά αυτά γεγονότα πρωτοστάτησαν μετανάστες που αποτέλεσαν την πλειοψηφία των εξεγερμένων.

Το χρονικό της εξέγερσης έχει ως εξής. Η κρίση και η φτώχεια οδήγησαν τους εργαζόμενους σε εξέγερση στην οποία  σκοτώθηκαν αστυνομικοί και έτσι κηρύχτηκε κατάσταση έκτατης ανάγκης. Το Πολεμικό Ναυτικό της Αργεντινής κατέλαβε τα διάφορα λιμάνια της Παταγονίας  και  ο συνταγματάρχης Héctor Benigno Varela  διατάχθηκε να επιβάλει την τάξη (με το 10ο Σύνταγμα Ιππικού). Σε πρώτη φάση η αιματοχυσία αποφευχθεί και ο Βαλέρα αποχώρησε, αλλά ξέσπασαν νέες  απεργίες και οι δολοφονίες εκατέρωθεν έδιναν και έπαιρναν. Τα στρατόπεδα ήταν τα εξής. Από τη μία οι γαιοκτήμονες και οι “πατριώτες” (Liga Patriótica), απεργοί (ξένοι και ντόπιοι) από την άλλη.

Σε κάποια φάση των συγκρούσεων  οι απεργοί πήραν αρκετούς ιδιοκτήτες αγροκτημάτων και τις οικογένειες  τους ομήρους και σκότωσαν και κάποιους από αυτούς. Το 10ο Σύνταγμα Ιππικού αποβιβάστηκε  στο λιμάνι Σάντα Κρουζ  και σύντομα άρχισε να επιβάλει την  τάξη  με εκτελέσεις. Το 10ο Σύνταγμα Ιππικού απελευθέρωσε σταδιακά τους ομήρους, μετά από διάφορες αιματηρές συγκρούσεις με τους επαναστάτες. Οι εκτελέσεις του στρατού όμως δεν είχαν σταματημό.

Τελικά όσοι ένοπλοι απεργοί είχαν απομείνει ζωντανοί  γνωρίζοντας ότι  δεν θα υπήρχε έλεος αν παραδίνονταν και η μόνη ελπίδα για επιβίωση ήταν η μάχη, έκαναν μια απελπισμένη τελευταία προσπάθεια να πολεμήσουν στο σταθμό του τρένου Tehuelches αλλά τελικά νικήθηκαν. Συνολικά εκατοντάδες άνδρες τουφεκίστηκαν δίπλα σε τάφους που είχαν ανοίξει πριν οι ίδιοι με τα χέρια τους. Εκατοντάδες κάηκαν ζωντανοί. Ελάχιστοι σώθηκαν, μεταξύ τους και ο Σότο. Ο στρατός είχε ελάχιστες απώλειες. Ο Βαλέρα όμως θα πλήρωνε ακριβά τη νίκη του. Ο Kurt Wilckens, ένας τολστοικός αναρχικός, δε θα τον συγχωρούσε.

Ο  Wilckens γεννήθηκε στη Γερμανία .Το 1910 ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου ασπάστηκε τις αναρχικές ιδέες. Εντάχθηκε στους Βιομηχανικούς  Εργάτες του Κόσμου (IWW) και τελικά απελάθηκε από τις αμερικάνικες αρχές στη Γερμανία στις 27 Μαρτίου 1920. Στη συνέχεια μετανάστευσε στην  Αργεντινή. Το μίσος του για τους φονιάδες των επαναστατών νίκησε τελικά τον ειρηνισμό του (ο ίδιος ήταν οπαδός του αναρχοχριστιανού Τολστόι) και έτσι την 27η Ιανουαρίου του 1923 σκοτώνει τον αντισυνταγματάρχη Héctor Benigno Varela.

Έγραφε συγκεκριμένα ο Βίλκενς: «Δεν ήταν εκδίκηση, δεν είδα στον Βαλέρα έναν χαμηλόβαθμο αξιωματούχο. Όχι, ήταν τα πάντα στην Παταγονία: κυβερνήτης, δικαστής, εκτελεστής και νεκροθάφτης. Θέλησα να τον χτυπήσω ως το γυμνό σύμβολο ενός εγκληματικού συστήματος. Αλλά η εκδίκηση είναι ανάξια για έναν Αναρχικό! Η αυγή, η αυγή μας, διεκδικεί όχι καυγάδες, όχι εγκλήματα, όχι ψέματα, επιβεβαιώνει τη ζωή, την αγάπη, την επιστήμη ,εργαζόμαστε για να επισπεύσουμε αυτήν τη μέρα.»

Στις 15 Ιουνίου 1923, ο Kurt Wilckens σκοτώθηκε στη φυλακή από τον Ernesto Pérez Millán Temperley , μέλος της Liga Patriótica. Δυο χρόνια αργότερα, ο Pérez Millán Temperley πέθανε μετά από μια επίθεση από άλλο κρατούμενο σαν εκδίκηση για το φόνο του Wilckens.

Τα επόμενα χρόνια ο ταξικός πόλεμος συνεχίζεται με αμείωτη ένταση στη χώρα αλλά ο αναρχισμός υποχωρεί, ενώ άνοδο εμφανίζουν τα μαρξιστικά κινήματα. Ειδικά αυτά που εντάσσονται στην αριστερή πτέρυγα του όχι και τόσο πολιτικά ορθού περονισμού.

Από την πτέρυγα αυτή θα ξεπηδήσουν οι Montoneros  που τη δεκαετία του 70 μαζί με άλλους αριστερούς κοινωνικούς αγωνιστές θα συγκρουστούν με το ακροδεξιό παρακράτος της δημοκρατίας και στη συνέχεια με τη στρατιωτική χούντα (από το 76 και μετά). Από τον ακήρυχτο εμφύλιο πόλεμο που διάρκεσε από το 1970 μέχρι περίπου το 83 που σηματοδοτείται από την πτώση της χούντας που προκλήθηκε από την ήττα της Αργεντινής στα Φώκλαντ, περίπου 30000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και από τις δύο πλευρές (κυρίως όμως αριστεροί των οποίων τα πτώματα ποτέ δε βρέθηκαν-οι γνωστοί σαν εξαφανισμένοι).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η εξέγερση στην Παταγονία, μία από τις σημαντικότερες στην ιστορία της λατινικής Αμερικής, καταδεικνύει την ορθότητα της Μπακουνικής σκέψης γύρω από την επαναστατική δυναμικότητα των εργατών γης. Πράγματι ένα τόσο σημαντικό γεγονός προκλήθηκε από τους αγρότες και τους εργάτες γης και όχι από το βιομηχανικό προλεταριάτο. Επίσης αυτό το γεγονός κατάδειξε την ισχύ των μεταναστών που προασπίστηκαν τα δικαιώματα τους μαζί με τους ντόπιους αγωνιστές. Σαν ιστορικό παράδειγμα αποτελεί πρότυπο για το σήμερα όπου ο ρατσισμός προσπαθεί σε αντίθεση να χωρίσει τους εργάτες σε ξένους και ντόπιους.

Σε ελληνικό επίπεδο σίγουρα σε όλους έρχεται στο μυαλό η Μανωλάδα και λοιπά αγροτικά κολαστήρια…

Τέλος όσο αφορά την Ιστορία της Αργεντινής, η σφαγή των εξεγερμένων σημάδεψε την ιστορία της χώρας. Ο λαός δε ξέχασε τη σφαγή που δυστυχώς δε θα ήταν και η μόνη στην πολύπαθη ιστορία αυτής της χώρας.

• 1

 

 

"google ad"