Περί «πατρότητας», «μητρότητας» και ιστορίας

Του Όμηρου Ταχμαζίδη *

Το ΚΚΕ είναι μια ιδιόμορφη έκφραση του συντηρητισμού τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Τούτος εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως έναντι διαφόρων καινοφανών κοινωνικών φαινομένων. Αρχίζοντας από το πιο συμβατικό και ακίνδυνο εκείνο της μόδας και καταλήγοντας στα εκάστοτε νέα ρεύματα στο χώρο των νεανικών υποπολιτιστικών δικτύων. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, “συμμορφώνεται”, εννοείται με την σχετική χρονική καθυστέρηση, στην επικρατούσα ροή των πραγμάτων.

Η παλιά του εναντίωση στις νεανικές μουσικοπολιτιστικές τάσεις και στα υποπολιτιστικά δίκτυα φορείς των – τούτο γινόταν στο πλαίσιο της  περίφημης απόρριψης του “αμερικανικού τρόπου ζωής”, κάτι που αντιμετωπίστηκε, από τους σχετικούς “χώρους”, με σκώμμα και χλεύη, π.χ. Τζίμης Πανούσης – έδωσε τη θέση της στην αποδοχή, τουλάχιστον, του μεγαλύτερου μέρους αυτών των υποπολιτιστικών εκφράσεων, κάτι που φαίνεται ολοκάθαρα στα προγράμματα διάφορων κοινωνικών πολιτιστικών εκδηλώσεών του (φεστιβάλ νεολαίας κλπ.)

Σε μεγάλο βαθμό τούτος ο συντηρητισμός ήταν και είναι ακίνδυνος. Είχε ένα σαφές όριο και υποχωρούσε με την πάροδο του χρόνου, όταν άλλαζαν τα πράγματα και τα καινοφανή ρεύματα του παρελθόντος γινόταν mainstream κατάσταση και συνοδευόταν από την σχετική φλυαρία στην ελληνική δημοσιότητα. Εν κατακλείδι, ο συντηρητισμός αυτός φανέρωνε απλώς τις δυσκολίες που έχει ένας δογματικός πολιτικός και κοινωνικός φορέας να παρακολουθήσει τα εκάστοτε καινοφανή ρεύματα στην ελληνική κοινωνία.

Τούτες οι αμυντικές πολιτικές συμπεριφορές καταδήλωναν  ένα είδος πολιτικού επαρχιωτισμού του συγκεκριμένου τύπου Αριστεράς. Κατά τα άλλα οι κινήσεις της και τα αδιέξοδά της ήσαν ευανάγνωστα σε όσους και όσες κινούνται σε όμορους χώρους. Το πλαίσιο (και το θεωρητικό και ιδεολογικό υπόβαθρο) τούτου του συντηρητισμού ήταν, μέσες άκρες, γνωστό. Εντός αυτού ήταν δύσκολο να προκύψουν μεγάλες ρωγμές και πολιτικές-ιδεολογικές εκπλήξεις.

Με την πρόσφατη δήλωση του γ.γ. του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα, για το ζήτημα της τεκνοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια θεμελιώδη ρωγμή στο “κοσμοθεωρητικό” υπόβαθρο όλης της Αριστεράς και στις πολιτικές και κοινωνικές επιδιώξεις της. Η επίμαχη δήλωσή του με τον επικριτικό και χυδαίο τόνο πατριαρχικού τύπου ήταν η ακόλουθη: “ο γάμος ομόφυλων σημαίνει βασικά τεκνοθεσία, σημαίνει από χέρι κατάργηση της πατρότητας-μητρότητας. Οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον γονέα 1,2, 3 και βάλε…”.

Η μαρξιστική και, γενικώς, κάθε εκδοχή αλλαγής της κυρίαρχης τάξεως πραγμάτων προσέκρουε πάντοτε σε ένα βασικό επιχείρημα των εκπροσώπων των κυρίαρχων αντιλήψεων και συμφερόντων: εκείνο της φύσης του ανθρώπου.

Τούτη οριζόταν “ανθρωπολογικά” με τέτοιον τρόπο ώστε να καθιστά αδύνατη κάθε εκδοχή διαφορετικού τύπου οργάνωσης της συμβίωσης των ανθρώπων. Σε αυτό το πλαίσιο είχε πάντοτε η σταθερή και αναλλοίωτη φύση του ανθρώπου το προβάδισμα έναντι της ιστορίας ως καθοριστικού πεδίου έκφρασης του ανθρώπινου.

Οι σοσιαλιστικές ιδέες σε όλα τα επίπεδα, από εκείνο της φιλοσοφίας μέχρι την ιδεολογία της καθημερινότητας και των λαϊκών στρωμάτων, ερχόταν αντιμέτωπη πάντοτε με τούτο το κυρίαρχο ιδεολόγημα. Λαϊκά διατυπωμένο: “έτσι είναι ο άνθρωπος”. Και τούτο το “έτσι” περιλάμβανε τα ανάλογα προς την εκάστοτε περίσταση στερεότυπα.

Η μεγάλη συμβολή της φιλοσοφικής, επιστημονικής, κοινωνικής και πολιτικής Αριστεράς (αυτό το γέννημα του αριστερού εγελιανισμού) στον σύγχρονο κόσμο ήταν και συνεχίζει να είναι η βασική θέση της για την κατανόηση του ανθρώπου μέσω της ιστορίας του και όχι μέσω της βιολογίας και, κυρίως, κάποιας εκδοχής βιολογισμού.

Η θεωρητική Αριστερά κινήθηκε πάντοτε στην τροχιά της ιστορικότητας των ανθρωπίνων πράξεων, αντιλήψεων και “εαυτοπεριγραφών”. Ακόμη και όταν προέκυπτε ένα είδος ανθρωπολογίας ήταν τούτη μια ανθρωπολογία άμεσα συνυφασμένη με την ιστορικότητα των πραγμάτων.

Και ό,τι είναι συνυφασμένο με την ιστορία, υπόκειται σε αλλαγές. Δεν είναι αμετάλλακτο και μόνιμο. Ειδικά σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο και τα ανθρώπινα δεν υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο. Οι κατηγορίες με τις οποίες ο αριστερός λόγος ξεδιπλώνει το εκάστοτε παρόν είναι κατηγορίες του  ιστορικού.

Ο Δημήτρης Κουτσούμπας κινδυνολογώντας περί “πατρότητας” και “μητρότητας” και ειρωνευόμενος (“και βάλε”) συμπεριφέρεται ως ένας αντιδραστικός επαρχιώτης, όχι διότι είναι αντίθετος προς τις προτεινόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις, αλλά διότι επιχειρηματολογεί εντός του συντηρητικού και αντιδραστικού πλαισίου της βιολογικής αιωνιότητας των κατηγοριών “πατρότητα” και “μητρότητα”. Αλλά οι έννοιες αυτές έχουν διαμορφωθεί ιστορικά και κοινωνικά και υπό αυτό το πρίσμα θα πρέπει να εξετάζονται και  να αντιμετωπίζονται.

Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ θα έπρεπε να γνωρίζει, είναι από τα στοιχειώδη και της πιο αστόχαστης εκδοχής μαρξισμού, ότι οι έννοιες στην ιστορικότητά τους είναι πάντοτε ιδεολογικά φορτισμένες και εκφράζουν μια ορισμένη κοινωνική συνθήκη πραγμάτων. Στην τρέχουσα συζήτηση περί του γάμου ομοφύλων, η προσφυγή στις δύο έννοιες γίνεται από την πλευρά ενός ακραίου αντιδραστικού βιολογισμού, ο οποίος έρχεται να συνδράμει στην επιχειρούμενη από εκκλησιαστικούς κύκλους αναβίωση της παλαιότερης κυρίαρχης “δεξιάς” αντίληψης για την πατριαρχικού τύπου οικογένεια, του γνωστού τριπτύχου “πατρίς- θρησκεία- οικογένεια”, που τόσα δεινά επιφύλαξε στον κόσμο της Αριστεράς και στον ελληνικό λαό. Ο Δημήτρης Κουτσούμπας πέρασε ιστορικώς στην άλλη πλευρά χωρίς να το αντιληφθεί.

Σημειωτέον ότι από έρευνες της κοινωνικής ανθρωπολογίας σε, πάνω κάτω, εκατόν σαράντα πολιτισμούς, μόνο σε περίπου σαράντα από αυτούς, κυριαρχεί ο τύπος της οικογένειας των ζευγαριού, ενός άνδρα και μίας γυναίκας. Στους υπόλοιπους έχουμε διάφορα συστήματα “αναπαραγωγής” και οργάνωσης των κοινωνικών σχέσεων διαφορετικού τύπου. Η “πατρότητα” και η “μητρότητα” είναι συνυφασμένες με την οργάνωση, λειτουργία και την κοσμοαντίληψη μιας κοινωνίας και ενός πολιτισμού. Διαφορετική ήταν η “πατρότητα” και η “μητρότητα” στην πολυμελή οικογένεια του ελληνικού παρελθόντος και των πατριών, διαφορετική είναι στο πλαίσιο των σύγχρονων πολλαπλών μορφών οικογενειών (μονοτεκνική, μονογονεϊκή, πολλαπλών γονέων και παιδιών κλπ.)

Μιλώντας για “πατρότητα” και “μητρότητα” θα πρέπει κανείς να ορίσει το κοινωνικό πλαίσιο εκείνο μέσα στο οποίο χρησιμοποιούνται οι όροι. Τι σημαίνουν οι όροι “πατρότητα” και “μητρότητα” στο πλαίσιο του σημερινού καπιταλισμού και της πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης των κοινωνιών μας; Τι θα σημαίνει πρακτικώς εάν αποδεχτούμε μια στατική βιολογική θεώρηση της “πατρότητας” και της “μητρότητας” εκτός του πολιτικού και κοινωνικού πλαισίου τους; Πόσο θα απέχει στις συνέπειές της μια τέτοια θεώρηση από τις αντίστοιχες της εκκλησίας και των θεολογικών προσεγγίσεων της στην ιστορία και στον ανθρώπινο είδος;

Τι ακριβώς εκφράζει το αίτημα της συγκεκριμένης κοινότητας ανθρώπων στο πλαίσιο του σημερινού καπιταλισμού στις αναπτυγμένες χώρες; Πως θα επηρεάσει πολιτικώς και κοινωνικώς την κοινωνίας μας και προς ποια κατεύθυνση;

Ένα πρώτο συμπέρασμα: Σε αντίθεση με όσα επικαλούνταν, στο σχετικό πρόσφατο παρελθόν, διάφοροι θεωρητικοί και επιστήμονες, δεν είναι τα διάφορα στερεότυπα κατά την “περιθωριακών”, “αποκλεισμένων”. “αποσυνάγωγων” (η παγκόσμια λογοτεχνία είναι γεμάτη από παρόμοιους χαρακτήρες) εκείνα που έχουν τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στην ιστορία του δυτικού ανθρώπου, αλλά εκείνα που αφορούν την κοινωνική ανισότητα και τα παράγωγά της, δηλαδή τους πένητες και εξαθλιωμένους.

Τα στερεότυπα κατά των πένητων, της φτωχολογιάς κάθε είδους και κάθε εποχής, είναι παλαιότερα και ισχυρότερα στη ιστορία του ευρωδυτικού κόσμου: αυτό από την εποχή του Θερσίτη έως τις μέρες μας.

Οπότε ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ δεν θα πρέπει να “ανησυχεί” και να εκτίθεται δημοσίως, αυτός και το κόμμα του’ ο γάμος των ομόφυλων, αργά ή γρήγορα, θα συμπληρωθεί και τυπικογραφειοκρατικώς ως προς το ζήτημα της τεκνοθεσίας. Αλλά και εδώ η διάκριση ανάμεσα σε πλούσιους “gay” και φτωχούς “πούστηδες”,  θα μας υπενθυμίζει ότι η ανελευθερία έχει ένα σταθερό υπόβαθρο: την κοινωνική ανισότητα, όχι την απώλεια της “πατρότητας” και της “μητρότητας”.

* Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι οργανωτικός γραμματέας της ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ (www.sopro.gr )

"google ad"