ΠΕΤΡΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΣΕ ΠΕΤΡΙΝΟ ΤΟΠΟ: Ο όρκος στον Αγιο Αστράτηγο

Γράφει ο Δρ. Γιάννης Θ. Πολυράκης
Γεωπόνος – Συγγραφέας

Σε απόσταση 4 περίπου χιλιομ. ανατολικά του `Αη-Γιάννη, ευρίσκεται η Αράδαινα, ένα νεκρό χωριό σήμερα λόγω της μεγάλης βεντέτας που ξέσπασε στο μικρό χωριό το 1949. Η Αράδαινα, αποτελεί μια από τις αρχαίες πόλεις της “εκατόμπολις Κρήτης” του Ομήρου (1) Στο χώρο της ευρίσκεται η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που ανηγέρθη στα 1300-1400 μ.Χ. σύμφωνα με τον Καθηγητή Καλοκύρη (2) ο οποίος αναφέρει ότι ύστερα από σχετική έρευνα διαπιστώθηκε ότι η εκκλησία αυτή είναι χτισμένη πάνω στα θεμέλια προϋπάρχοντος παλαιοχριστιανικού ναού. Σύμφωνα με τον Πάρι Κελαϊδή (και τις πηγές που επικαλείται) (1), η σημερινή ονομασία του Αγίου ως “Αστράτηγος” είναι παραφθορά του όρου “Αρχιστράτηγος” όπως τον αποκαλούσαν και τον θεωρούσαν οι Σφακιανοί των χρόνων εκείνων με βάση το κοφτερό σπαθί που κρατούσε, καθιερώνοντάς τον, ως τον προστάτη τους `Αγιο.

Η ζωοκλοπή αποτελούσε για την Επαρχία Σφακίων ένα συνηθισμένο “αδίκημα” που ωστόσο ήταν μάστιγα για την Επαρχία. Η δεκαετία του’ 50 ήταν η τελευταία (κατά την άποψή μας) περίοδος της ζωοκλοπής. Στην όποια εποχή πάντως, όταν κάποιος κρινόταν ύποπτος για ζωοκλοπή, έπρεπε να “ξεκαθαριστεί”, προκειμένου να αποσείσει την σε βάρος του υποψία. εν υπήρχε άλλος τρόπος, από την ορκωμοσία σε κάποια εκκλησία. Και οι Σφακιανοί, θρηκευόμενοι παρά τον τραχύ χαρακτήρα τους, σε περιπτώσεις που ήταν αθώοι, ευχαρίστως έπαιρναν όρκο για να αποσείσουν την σε βάρος τους κατηγορία. Και υπήρχαν τέσσερις εκκλησίες (κατά τον Παπαδοπετράκη) (3) στην Επαρχία όπου ορκίζονταν οι Σφακιανοί: Του Αστράτηγου στην Αράδαινα, του `Αη-Νικόλα στη Σαμαριά, της Θυμιανής Παναγίας κοντά στους Κομητάδες και του Τίμιου Σταυρού στο Μουρί. Οι κάτοικοι του `Αη-Γιάννη και όχι μόνο), ορκίζονταν σε σοβαρές περιπτώσεις στον `Αη-Αστράτηγο της Αράδαινας. Δεν τολμούσαν να ορκιστούν σε περιπτώσεις που ήταν ένοχοι, βέβαιοι όντες, ότι βαριά θα έπεφτε πάνω τους η οργή του Αγίου. Σαφώς όμως και θα υπήρξαν και παραβάτες του όρκου, πιθανόν ολιγόπιστοι, από τους οποίους δεν έλειψε η τιμωρία. Αναφέρονται περιστατικά οδυνηρών επιπτώσεων σε ψευδορκούντες στην εικόνα του Αστράτηγου, είτε στους ίδιους ατομικά, είτε σε μέλη της οικογένειάς τους ακόμη και σε ομαδικό μακελειό επίορκων…(Για λόγους προσωπικών δεδομένων, δεν θα επεκταθούμε σε λεπτομέρειες)…Κοντολογίς, ο Αστράτηγος της Αράδαινας ήταν ο φόβος και ο τρόμος των ένοχων ζωοκλεφτών σε ολόκληρη της Επαρχία Σφακίων, αλλά ακόμη και στις μέρες μας εάν κάποιος κληθεί να ορκισθεί στην εικόνα του Αγίου, ανεξάρτητα από το αδίκημα για το οποίο κατηγορείται.

Δεν έχουμε γνωστικό θεολογικό πεδίο, για να επιχειρήσουμε κάποια εξήγηση στις συνέπειες τις ψευδορκίας. Άποψη μας είναι, ότι, στερούμενοι της χάριτος του Αγίου οι επίορκοι, γίνονται έρμαια των σκοτεινών δυνάμεων του κακού που ελλοχεύουν εις τον υπεραισθητό κόσμο.

Ο όρκος στην Ελλάδα, έχει τις ρίζες του στους προχριστιανικούς χρόνους. Η λέξη “όρκος” παράγεται από το αρχαίο ρήμα είργω = περιορίζω, εμποδίζω, από το οποίο προέρχεται και η λέξη “ειρκτή”, σημαίνει δε ένα μέσον με το οποίο ο ορκιζόμενος δεσμεύεται να πει την αλήθεια, διαφορετικά θα υποστεί κυρώσεις. Κοντολογίς, είναι ένα είδος δυνητικής αυτοκατάρας, η οποία ενεργοποιείται εναντίον αυτού του ιδίου που ορκίζεται, στην περίπτωση που τον παραβαίνει. Η δέσμευση στην αρχαιότητα γινόταν στο όνομα κάποιου θεού (4).

Παραπομπές:

1 Πάρις Στ. Κελαϊδής. 1982. Αρχαίες Πόλεις στα Σφακιά. Εκδ. «Καράβι & Τόξο»

2 Κων/νος Καλοκύρης. Αρχαιολογικαί έρευναι. Κρητική Εστία, τ. 79

3 Γρηγόριος Παπαδοπετράκης. 1888. Ιστορία των Σφακίων.

4 Περί του όρκου και της σημασίας του. Site: ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙΚΑΙΟ http://www.hellinon.net/NeesSelides/PeriOrkou.htm

"google ad"