Πνευματικό Ημερολόγιο: ΟΣΒΑΛΝΤ ΣΠΕΝΓΚΛΕΡ

Επιμέλεια:
Στρατής Παπαμανουσάκης

ΟΣΒΑΛΝΤ ΣΠΕΝΓΚΛΕΡ – OSWALD SPENGLER
(Μπλάνκενμπουργκ, Χαρτς 1880 – Μόναχο 1936)

Διάσημος γερμανός ιστορικός φιλόσοφος, μέλος της Γερμανικής Ακαδημίας, εκφραστής του πεσιμιστικού πνεύματος της εποχής της εθνικής ταπείνωσης της Γερμανίας και της οικονομικής ύφεσης. Υποστήριξε τη γερμανική ηγεμονία στο μεσοπόλεμο, αλλά στάθηκε αντίθετος στον εθνικοσοσιαλισμό. Με γενικές σπουδές, από τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά μέχρι τη λογοτεχνία και την ιστορία, παρουσίασε ένα αξιοσημείωτο έργο, που προκάλεσε πολλές συζητήσεις στην Ευρώπη.

Υιοθέτησε κριτική στάση απέναντι στο μύθο της προόδου και περιγράφοντας τους κύκλους του πολιτισμού ως έμψυχα όντα, υποκείμενα στη διεργασία της ανάπτυξης, ωρίμανσης και παρακμής, προέβλεψε ως επικείμενο τον αφανισμό του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Επισημαίνοντας τους κινδύνους της δυτικής τεχνολογίας και της εξαθλιώσεως των έγχρωμων λαών, αρνούμενος το μοντέλο ανάπτυξης του δυτικού πολιτισμού ως τέρματος πέντε προηγούμενων σταδίων (Αιγυπτιακός, Κινεζικός, Ινδικός, Ελληνικός, Ρωμαϊκός, χριστιανικός, μουσουλμανικός πολιτισμός), άσκησε σοβαρή επίδραση στην διανόηση της εποχής του και επανέρχεται στις συζητήσεις για το μέλλον της δικής μας εποχής.

Έργα: Η παρακμή της Δύσης (1918-1922), Pessimismus? (1922), Die revolution ist nicht zu ende (1924), Man and technics (1931), The hour of decision (1933), Aphorismus (1941), Brief 1913-1936 (1963).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Λευτ. Αναγνώστου, Τυπωθείτω, Oswald Spengler, Η παρακμή της Δύσης, Αθήνα (2004)], Ed. Meyer, Spengler’s untergang des abendlandes, 1925, R. Steiner, Oswald Spengler, Prophet of world chaos, 1948, J.F. Fennely, Twilight of the evening lands, Oswald Spengler, A half century later, 1972, H. Hughes, Preface to The decline of the west, 1991, John Farrenkopf, Prophet of decline, Spengler on world history and politics, 2001, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Η αισιοδοξία είναι δειλία»

ΚΕΙΜΕΝΑ

ΟΣΒΑΛΝΤ ΣΠΕΝΓΚΛΕΡ, Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ (ΤΟΜ. Α’, ΚΕΦ. 2,6)

* * *

Όσο κανείς γυρίζει από το σύνθετο στο απλό, από την πολλαπλότητα στην ενότητα, από την τριάδα στη μονάδα, τόσο η κατασκευή μιας εικόνας του κόσμου, της φιλοσοφίας, του ανθρώπου, γίνεται στερεότερη, καθαρότερη, ωραιότερη. Το τριαδικό σχήμα στη φιλοσοφία, η κίνηση από τη θέση στην αντίθεση και από εκεί στη σύνθεση, η ανάπτυξη της τριάδας στη μονάδα, εφαρμόζεται το ίδιο απλά και στη φύση και στην κοινωνία και στην ιστορία.

Μπορούμε να δούμε την ιστορία ενιαία, συνεχή, ευθύγραμμη ή κομματιασμένη, κυκλική, επαναλαμβανόμενη ή ακόμα ως σύνθεση ευθύγραμμης και κυκλικής κίνησης. Η αρχική ωστόσο ενότητα σύντομα καταλήγει σε πολλαπλότητα, όσο κι αν στο τέλος επανέρχεται σε μια νέα ενότητα. Η ιστορία έτσι μπορεί να εξετάζεται συχνά κατά κύκλους, κατά εποχές, κατά περιόδους, δηλαδή κατά ορισμένα υποσύνολα που συγκροτούν το ενιαίο ιστορικό σύνολο της ανθρώπινης κοινωνίας.

Μια πρώτη αντίληψη της ιστορίας χωρίζει τον πολιτισμό σε τρεις κύκλους. Τον ιαπωνοκινεζικό, τον μεσογειακό – ελληνορωμαϊκό, τον παλαιοαμερικανικό. Ένας άλλος χωρισμός είναι η διαίρεση σε αρχαία, μέση και νεότερη ιστορία. Μια τρίτη ανάλυση ο χωρισμός σε αγροτοκτηνοτροφική, βιομηχανική, επιστημονική περίοδο της ιστορίας και ούτω καθ’ εξής.

Η ανάγκη για τέτοια κατάτμηση της ιστορίας δεν προέρχεται μόνο από μεθοδολογικούς λόγους, αλλά αποτελεί συνέπεια της επιθυμίας πρόβλεψης της ιστορικής πορείας του κόσμου. Όπως ακριβώς στα φυσικά φαινόμενα η επιστήμη κατόρθωσε να κάνει αποτελεσματικές προβλέψεις, έτσι και στα κοινωνικά και στα ιστορικά φαινόμενα, η επιστήμη ελπίζει να επιτύχει ανάλογα αποτελέσματα. Κατά συνέπεια δοκιμάζονται στην ιστορία ανάλογες θεωρίες.