Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΙΨΕΝ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΙΨΕΝ – HENRIK IBSEN
(Σκίεν 1828 – Χριστιανία, Τσέλο 1906)

Μεγάλος νορβηγός δραματουργός, από τους δημιουργούς του σύγχρονου ρεαλιστικού θεάτρου. Δούλεψε στο Εθνικό Θέατρο του Μπέργκεν και ταξίδεψε σε Δανία, Γερμανία, Αυστρία και Ιταλία. Το έργο του, αποτελούμενο από ιστορικές τραγωδίες, αστικά δράματα και ποιητικές δημιουργίες, επηρεάστηκε από την φιλοσοφία του Κίγκεργκαρτ και από τις πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές ζυμώσεις της εποχής του και ανατάραξε τους κύκλους της βικτωριανής ηθικής. Η τάση του συγγραφέα να συμφιλιώσει τις αντιθέσεις ιδεών και πραγματικότητας, βούλεσθαι και δύνασθαι, ατόμου και κοινωνίας, σε μια ανώτερη ενότητα, το τρίτο κράτος, αποτέλεσε το κίνητρο πολλών έργων του. Ο ρομαντισμός, η ηθικοκριτική, τα κοινωνικά προβλήματα στο θέατρο ιδεών του Ίψεν, επηρέασαν ολόκληρη την ευρωπαϊκή σκέψη και εισήγαγαν σε μια νέα περίοδο τη δραματουργία, δίδοντας καινούρια μορφή στο ανθρώπινο πεπρωμένο.

Έργα: Κατιλίνας (1850), Νόρμα (1851), Η νύχτα του Άη Γιάννη (1853), Όλεφ Λίλιεκρανς (1857), Οι πολεμιστές του Χέλγκελαντ (1858), Η κωμωδία του έρωτα (1862), Οι μνηστήρες του θρόνου (1864), Μπραντ (1866), Πέερ Γκυντ (1867), Σύνδεσμος των νέων (1869), Ο αυτοκράτωρ και ο Γαλιλαίος (1873), Τα στηρίγματα της κοινωνίας (1877), Οι Βρυκόλακες (1881), Ένας εχθρός του λαού (1882), Το Ρόσμερς Χολμ (1886), Η κυρά της θάλασσας (1888), Σόλνες ο αρχιτέκτων (1892), Ο μικρός Έγιολφ (1894), Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν (1896), Επιστολές (1903), Ποιήματα (1871), Το κουκλόσπιτο (1879), Αγριόπαπια (1884), Έντα Γκάμπλερ (1890), Όταν ξυπνήσουμε ανάμεσα στους νεκρούς (1899).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Άπαντα, Brandes-Schlether (1898-1903), Samlede Verker i billigutgave, (1962), 3 τόμ.], G. Bernard Shaw, The Quintesence of Ibsenism, 1891, Ι. Ζερβός, Βιογραφία του Ίψεν, 1906, Ella Kretschmer, Ibsens frauengestalten, 1906, Γ. Πλεχάνοφ, Ερρίκος Ίψεν, 1906, Gerard Gran, Ibsen’s Life of Vaerkas, 1919, Brian Downs, Ibsen, The intellectual background, 1946, Const. Theoharis, Ibsen’s drama, Right action and tragic joy, 1996, R. Ferguson, Henrik Ibsen, A new biography, 1996, Toril Moi, Henrik Ibsen and the birth of modernism art, 2006, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Ν.Ι. Λούβαρη), Βικιπαίδεια.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Ο ρόλος μου είναι να θέτω ερωτήματα και όχι να δίδω απαντήσεις» (Ίψεν). ΚΕΙΜΕΝΑ: ΙΨΕΝ, ΟΙ ΒΡΥΚΟΛΑΚΕΣ (ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ)

** ** **

Μπορεί έτσι με την ψυχανάλυση, να θεραπεύεται, να εξομαλύνεται, να ερμηνεύεται η πραγματικότητα, αλλά συγχρόνως αυτή η πραγματικότητα φαίνεται πως δεν μπορεί πια να ελέγχεται από τον άνθρωπο. Η καταρράκωση του άλλοτε πανίσχυρου κυρίαρχου έχει συντελεσθεί. Η επιστήμη αποκάλυψε ένα γυμνό, αδύνατο, φοβισμένο ζώο, που σπεύδει να κρυφτεί από τον ίδιο του τον εαυτό. Στο εξής κάθε νέα του προσπάθεια ανακάλυψης στη φύση, στην τεχνική, στην κοινωνία, θα σημαδεύεται και από μια νέα υποχώρηση, έκπτωση, αποτυχία στον πολιτισμό, στη χαρά της ζωής, στην ανθρώπινη αγάπη. Η “κατάρα του Θεού” πραγματοποιήθηκε. Ο καρπός του δένδρου της γνώσης, η επιστήμη, γέννησε “ἀκάνθας καὶ τριβόλους”, αποκάλυψε τα τρία ανοιχτά τραύματα του ανθρώπου, χωρίς ακόμα να ανακαλύψει μια αποτελεσματική θεραπεία τους. Η πορεία όμως του ανθρώπου, η αγωνία του, ο αγώνας συνεχίζεται.