Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ – NICCOLO MACHIAVELLI
(Φλωρεντία 1469-1527)

Διάσημος ιταλός πολιτικός της μερίδας των Γουέλφων, διπλωμάτης, συγγραφέας και στοχαστής, γραμματέας της Φλωρεντινής Δημοκρατίας. Εκφράζοντας το πνεύμα της Αναγέννησης, εγκαταλείποντας την fortuna για την virtu και προτείνοντας μια ρεαλιστική αντίληψη της ζωής, με την επιδίωξη της εγκόσμιας επιτυχίας αντί της μετά θάνατο δικαιώσεως, θεωρήθηκε πατέρας της νεώτερης πολιτικής σκέψης. Ενεργώντας στα πλαίσια του ιδανικού της ιταλικής ενότητας, της αποτροπής της ξενικής κατακτήσεως και της δημιουργίας εθνικού στρατού και κράτους, τονίζει ότι ο αποχρών λόγος της πολιτείας είναι η βελτίωση του ανθρώπου και της κοινωνίας. Έτσι η αρνητική έννοια του μακιαβελισμού ως κυνικής άρνησης της πολιτικής ηθικής, απέχει από την πραγματικότητα. Οι θαυμαστές του Μακιαβέλλι (Αικατερίνη Μεδίκων, Ρισελιέ, Ερρίκος Γ΄, Ερρίκος Δ΄, Ερρίκος Η΄ Αγγλίας, Ναπολέων, Χίτλερ, Μουσολίνι) αντιπαρατάσσονται προς τους αρνητές του έργου του (Ρουσσώ, Χέρντερ, Ράνκε, Μακώλεϋ).

Έργα: Εικόνες της καταστάσεως εν Γερμανία (1508), Ο ηγεμόνας (1513), Λόγοι επί της πρώτης δεκάδος του Τίτου Λιβίου (1513), Μανδραγόρας (1513), Διάλογος περί της γλώσσης (1514), Βέλγκεγκορ Αρχιδιάβολος (1515), Χρυσός όνος (1517), Η τέχνη του πολέμου (1519-1521), Η ιστορία της Φλωρεντίας (1520-1525), Κλίτσια (1525), Πρεσβείαι του Μακιαβέλλι.

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Άπαντα, Testina, Geneva, Venice (1550), A. Gilbert, Niccolo Machiavelli, The chief works and others, Durham (1965), 3 τόμ.], Φρειδερίκος Μέγας, Αντιμακιαβέλλι, Ιννοκέντιος, Gentillet, 1571, Tommasini, Ο βίος και τα έργα του Μακιαβέλλι, 1833-1911, Ο Νικόλαος Μακιαβέλλι και οι έλληνες συγγραφείς, 1878, C. Benois, Ο Μακιαβελλισμός, 1907-1935, Ο. Μακώλεϋ, Ο Μακιαβέλλι, 1827, Kob. Ridolfi, Vita de N. Machiavelli, 1954, Friedrich Meinecke, Die idee der Staatsräson, 1924, Σπ. Μαρκεζίνης, Ο Μακιαβέλλι και η εποχή μας, 1960, V.B. Sullivan, The comedy and tragedy of Machiavelli, 2000, Mich. White, Machiavelli, A man musunderstood, 2007, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Προτομή, έγχρωμη τερρακότα, Φλωρεντία, Προσωπογραφία, Σάντι Ντι Τίτο, Palaco Veccio, Φλωρεντία.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ, Ο ΗΓΕΜΟΝΑΣ (ΚΕΦ. XVI-XVIII)
** ** **

Η Αναγέννηση σηματοδοτείται από τα ιστορικά έργα του Μπρούνι, της ιστοριογραφίας του ανθρωπισμού, του Μακιαβέλλι και του Γκιουτσαρντίνι, της νεότερης πολιτικής ιστοριογραφίας, του Μποσουέ, της θεολογικής ιστορίας. Ο άραβας ιστορικός Ιμπν Χαλντούν αποτελεί τον πρόδρομο της μελλοντικής κοινωνιολογικής ιστορίας.

Αρχίζει η νεότερη εξελικτική ιστορία. Η φιλοσοφία της ιστορίας του Βίκο, του Μοντεσκιέ, του Βολταίρου. Η ιδεολογική ιστορία του Κάντιου, του Φίχτε, του Έγελου. Ο ιστορικός υλισμός του Φόϋερμπαχ, του Μαρξ, του Ένγκελς. Οι ιστορικές θεωρίες του Καρλάϋλ, έξαρση της σημασίας της προσωπικότητας, του Κοντ, εισαγωγή του θετικισμού, του Σπένσερ, προβολή της κοινωνιολογικής ερμηνείας. Τον περασμένο αιώνα, ο Σπένγκλερ, ο Τόϋνμπυ, ο Χάντιγκτον αναπτύσσουν τις θεωρίες τους για την πορεία των ανθρώπινων πολιτισμών.