Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ – EURIPIDES
(Σαλαμίνα 485/480 – Μακεδονία 407/406)

Από τους τρεις μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές της αρχαιότητας, επηρεασμένος από τη νέα πνευματική σοφιστική κίνηση των Αθηνών, πλησιέστερα από τους υπόλοιπους τραγικούς στην πραγματική ζωή, υπέρ της δημοκρατίας και κατά τη τυραννίας με ένα κάπως μισάνθρωπο χαρακτήρα και τολμηρές ιδέες. Στα έργα του παρουσιάζει με ένα φιλοσοφικό δισταγμό τους νεωτερισμούς του προλόγου, του από μηχανής Θεού και της διάταξης του χορού. Η γλώσσα του, ο συγκερασμός μύθου και λόγου, ο χαρακτήρας των ηρώων του, η υποκειμενικότητα, τα ανθρώπινα πάθη και οι εσωτερικές συγκρούσεις στη ζωή της πόλεως, αναδεικνύουν την τραγικότητα της ζωής. Οι ιδέες του για την κοινωνική, ηθική και θρησκευτική ζωή της εποχής του, αποτελούν διακήρυξη του ελληνικού διαφωτισμού και χαρακτηρίζουν τον Ευριπίδη ως από σκηνής φιλόσοφο.

Έργα: Άλκηστις (438), Μήδεια (431), Ηρακλείδαι (430), Ιππόλυτος (428), Ανδρομάχη (417), Εκάβη (425), Ικέτιδες (420), Ηρακλής (424), Ίων (419), Τρωάδες (415), Ηλέκτρα (413), Ιφιγένεια εν Ταύροις (412), Ελένη (412), Φοίνισσαι (409/408), Ορέστης (408), Βάκχαι (405), Ιφιγένεια εν Αυλίδι (406);, Ρήσος, Κύκλωψ, Αποσπάσματα (Φιλοκτήτης (410), Ανδρομέδα (412), Αλέξανδρος (415), Σίσυφος (415), Κρήτες (435), Τήλεφος (438)).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Ιανός Λάσκαρης, Φλωρεντία (1496), Π. Καρμέλι, Πάδουα (1743-1754), Αυγ. Ναούκ, Tuebner, Λειψία (1869-1871), Μάρραιυ, Οξφόρδη (1901)], Πάριον χρονικόν, Ανώνυμος Βίος, Αριστοφάνης, Αχαρνής, Αριστοτέλης, Ποιητική, Πλούταρχος, Συμποσιακά, Θωμάς Μάγιστρος, Σύνοψις του βίου του Ευρυπίδου, Αύλος Γέλλιος, Αττικαί νύκτες, Αθήναιος, Ιωάννης Στοβαίος, Διον. Αλικαρνασσεύς, Δίων Χρυσόστομος, Σουίδας, U. Von Wilamovitz, Ελληνική γραμματολογία, Εισαγωγή στην ελληνική τραγωδία, 1904, Ούγος Στέηκερ, Ο Ευριπίδης, η ποίησις και η προσωπικότης του, 1912, Γεώργ. Γαρδίκας, Ευριπίδης, 1932, T.B.L. Webster, The tragedies of Euripides, 1967, D. Kovacs, Euripidea, 1993, R. Raderford, Introduction Medea and other plays by Euripides, 1996, Al.H. Sommerstein, Greek drama and dramatists, 2002, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Ι. Καλιτσουνάκη), Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Προτομή, Μουσείο Νεαπόλεως, Ανάγλυφο, Μουσείο Κωνσταντινουπόλεως.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Ἤ λέγε τὶ σιγῆς κρεῖττον ἤ ἔχε» (Ευριπίδης).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΕΚΑΒΗ (1-1276)

** ** **

Η ηθική μπορεί να ξεκινήσει από τον κόσμο των ηθικών δεδομένων, την ηθική πραγματικότητα, την ηθική εμπειρία. Το ηθικό φαινόμενο είναι σύνθετο, εσωτερική πρόθεση και εξωτερική ενέργεια, εκδήλωση του εσωτερικού ήθους και πραγματική ηθική δράση. Η ηθική εμπειρία δεν πλησιάζεται με τη θεωρητική σκέψη, αλλά με τον πρακτικό νου, με τη λογική όχι του νου αλλά της καρδιάς.

Η ηθική εμπειρία έχει γνωρίσματα. Το στρώμα της άμεσης εμπειρίας, την εντελεχειακή και λανθάνουσα ηθική εμπειρία, τη συσχέτιση με το μέλλον. Την ασυνέχεια, την αντικειμενικότητα, την ελευθερία. Τον προσωπικό χαρακτήρα, την αναφορικότητα, την ποικιλία των στοιχείων.

Η μελέτη των γνωρισμάτων της ηθικής εμπειρίας γίνεται με την ανάλυση, την απορρητική, την υπερβατική μέθοδο, αλλά και την παραγωγική, την πειραματική, την απαγωγική μέθοδο. Ποτέ όμως η ηθική ως επιστήμη δεν μπορεί να εξαφανίσει την ηθική ως πραγματικότητα. Η ηθική πάντοτε είναι εμπειρία, είναι όχι θεωρία, αλλά βίωση, όχι επιστημονική θεώρηση, αλλά πρακτική δράση.