Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ – ARISTOPHANES
(Αθήνα/Αίγινα; 455/445-385/380 π.Χ.)

Κορυφαίος κωμικός ποιητής της αρχαιότητας, εκπρόσωπος και διαμορφωτής της αττικής κωμωδίας, «ακόλαστος ευνοούμενος των Χαρίτων» (Γκαίτε), φίλος του Πλάτωνα, μαχητικός υπερασπιστής των αριστοκρατικών ιδεών και των αθηναίων μεγαλοκτηματιών. Στο έργο του ζωγραφίζεται η σύγχρονή του πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή και σατυρίζονται τα ήθη, οι ιδέες, οι χαρακτήρες των προσώπων με το λεγόμενο αριστοφάνειο σκώμμα. Παρά την δριμεία κριτική που ασκεί στους δημοκρατικούς και στους δημαγωγούς, δεν υπήρξε αντιδημοκρατικός, αλλά θιασώτης και νοσταλγός της παλαιάς αθηναϊκής αρετής. Πρίγκιπας της αρχαίας κωμωδίας με πάνω από σαράντα γνωστά έργα, στηλιτεύει τη διαφθορά, τη δημαγωγία, τον πόλεμο και τους σημαντικότερους αθηναίους από τον Κλέωνα μέχρι το Σωκράτη, ολοκληρώνοντας με τη σάτυρά του τον χρυσό αθηναϊκό αιώνα, ως ένα ανεπανάληπτο δημιούργημα του παγκόσμιου πολιτισμού.

Έργα: Αχαρνείς (425), Ιππείς (424), Νεφέλαι (423), Σφήκες (422), Ειρήνη (421), Όρνιθες (414), Λυσιστράτη (411), Θεσμοφοριάζουσαι (411), Βάτραχοι (405), Εκκλησιάζουσαι (392), Πλούτος (388), Αποσπάσματα (Δαιταλείς (427), Βαβυλώνιοι (426), Γεωργοί (424), Ολκάδες (423), Προαγών (422), Αμφιάραος (414), Κώκαλος (387), Αιωλοσίκων (386)).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. G. Didorf, Oxonii (1819), Ch. Marty-Leveaux, Oeuvres, 1868-1903], Θωμάς Μάγιστρος, Ανώνυμος, Βίος Αριστοφάνη, Περί κωμωδιών, Σχόλια εις Πλάτωνος Απολογίαν, Πλατώνιος, Περί διαφοράς, J. van Leeuwenn, Prolegomena ad Aristophaneus, 1909, P. Girard, Les comédies d’ Aristophane, 1914, Wilamowitz-Moellendorff, Der chor der Wolken des Aristophanes, 1921, Murray, Aristophanes, 1933, V. Ehrenberg, The people of Aristophanes, 1943, K. Dover, Η κωμωδία του Αριστοφάνη, 1978, Ν. Μπούρος, Αριστοφάνης και Αθήνα, 1986, G.M. Sifakis, The structure of Aristophanic comedy, 1992, G.Van Steen, Venom in verse, Aristophanes in modern Greece, 2000, B. Zimmerman, Η αρχαία ελληνική κωμωδία, (Αριστοφάνης – Μένανδρος), 2002, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Γ.Μ.Β.), Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Προτομή, Μουσείο Καπιτωλίου, Ρώμη.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Αἱ Χάριτες τέμενός τι λαβεῖν ὅπερ οὐχὶ πεσεῖται ζητοῦσαι ψυχὴν εὗρον Ἀριστοφάνους» (Πλάτων).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (1-253)

** ** **

Δεν θα πρέπει κανείς να ξεχνά ότι πολύ λίγα πράγματα στη ζωή και στον κόσμο είναι αυθύπαρκτα. Τα περισσότερα προέκυψαν από προηγούμενα χρονικά γεγονότα ή από γειτονικά τοπικά στοιχεία ή από μια σύνθεση αυτών των δύο. Ο δυτικός πολιτισμός έχει τη δική του μορφή, τη φιλοσοφία του, την ηθική του. Αλλά είναι και κληρονόμος της ανατολικής παράδοσης. Η ανατολική κληρονομιά ανιχνεύεται εύκολα και στη γνώση και στη βίωση των ευρωπαϊκών λαών. Και στη γνωσιολογία, το δένδρο της γνώσης και στην ανθρωπολογία ο αγαθός άγριος και στην κοσμολογία ο μύθος της δημιουργίας, αποτελούν ανατολικές παραδόσεις. Αλλά κυρίως στην ηθική, οι θρησκείες και οι αντιλήψεις της Ανατολής επίδρασαν στην δυτική σκέψη. Η επίδραση αυτή προέρχεται κυρίως από την Αίγυπτο, την Περσία, την Ινδία και την Κίνα.