Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): KEΛΣΕΝ – ΖΕΛΛΙΝΓΚ – ΝΤΙΓΚΥΙ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΚΕΛΣΕΝ – HANS KELSEN
(Πράγα 1881 – Μπέρκλεϋ, Καλιφόρνια 1973)
Αμερικανός νομικός, αυστριακοεβραϊκής καταγωγής, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Βιέννης, Κολωνίας, Γενεύης, Πράγας, Χάρβαρντ και Μπέρκλεϋ, συνέβαλε στην σύνταξη του Αυστριακού Συντάγματος του 1920. Θεμελιωτής της καθαρής θεωρίας του δικαίου, ανεξάρτητου από εξωνομικές έννοιες, θεωρώντας το δίκαιο, εσωτερικό και διεθνές, ως σύνολο ιεραρχημένων κανόνων, αλλά εξαρτώμενων από ένα υπέρτατο, υπερθετικό κανόνα. Η θεωρία του Κέλσεν επίδρασε σημαντικά στις εξελίξεις της θεωρίας του Συνταγματικού Δικαίου, χωρίς όμως να επιλύσει και το πρόβλημα της ουσίας του δικαίου.
Έργα: Η θεωρία του κράτους του Δάντη Αλιγκιέρι (1905), Κύρια προβλήματα θεωρίας του δημοσίου δικαίου (1911), Γενική θεωρία του κράτους (1925), Η καθαρή θεωρία του δικαίου (1934), Ειρήνη δια του δικαίου (1944), Γενική θεωρία του κράτους και του δικαίου (1944), Το δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών (1950), Αρχές του διεθνούς δικαίου (1952), Η κομμουνιστική θεωρία περί δικαίου (1955), Τι είναι η δικαιοσύνη; (1957), Γενική θεωρία των κανόνων (1979).
Βιβλιογραφία: Rudolf Abadar Matall, Hans Kelsen, Leben und werk, 1969, Joseph Raz, The concept of a legal system, An introduction to the theory of legal system, 1980, Dhananjai Shivakumar, The pure theory as ideal type, Defending Kelsen on the basis of Weberian methodology, 1996, Stanley Paulson, Normativity and norms, Critical perspectives on Kelsenian theory, 1998, A.J. Jacobson-B. Schlink, Weimar, A jurisprundence of crisis, 2000, Lars Vinx, Hans Kelsen’s pure theory of law, Legality and legitimacy, 2009, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Ανδριάντας, Πανεπιστήμιο Βιέννης.

ΖΕΛΛΙΝΕΚ – GEORG JELLINEK
(Λειψία 1851 – Χαϊδελβέργη 1911)
Γνωστός γερμανός νομοδιδάσκαλος, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Βιέννης, Βασιλείας και Χαϊδελβέργης. Στο έργο του, που αναφέρεται στη φιλοσοφία του δικαίου και στην πολιτική επιστήμη, προβάλλει την θεωρία του έθνους – οργάνου – νομικού προσώπου και με βάση αυτή την αντίληψη οικοδομεί το συνταγματικό δίκαιο και την πολιτική του κράτους. Η θεωρία του Ζέλλινεκ διευκολύνει την κατανόηση του κρατικού φαινομένου και εξηγεί ορισμένες βασικές εκδηλώσεις του, θεωρείται δε κρατούσα, χωρίς να είναι απαλλαγμένη από ασθενή σημεία και αντινομίες.
Έργα: Η κοινωνική και ηθική σημασία του αδικήματος και της ποινής (1878), Η νομική φύση των διεθνών Συνθηκών (1880), Σύστημα υποκειμενικού δημοσίου δικαίου (1892), Η διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη (1895), Γενική περί κράτους διδασκαλία (1900), Το δίκαιο του νεωτέρου κράτους (1905).
Βιβλιογραφία: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (άρθρ. Ν.Β.), Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου.
*
ΝΤΙΓΚΥΙ – LEON DUGUIT
(Λιμπούρν 1859 – Μπορντώ 1928)
Διάσημος γάλλος νομομαθής και δικαστής, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Καέν και Μπορντώ, θεωρητικός του συνταγματικού και του διεθνούς δικαίου. Στο έργο του, σε αντίθεση με τη διδασκαλία του Ζέλλινεκ, υπερασπίζεται μια καθαρά θετικιστική αντίληψη περί δικαίου, διακρίνοντας τους κυβερνώντες από τους κυβερνώμενους και οικοδομώντας ένα ρεαλιστικό νομικό σύστημα πέραν της νομικής δογματικής και του φυσικού δικαίου. Οι αντιλήψεις του επέδρασαν σημαντικά στη δικαστική σκέψη και τη θεωρία του δικαίου, στις αρχές του 20ου αιώνα, παρά τις εμφανείς αδυναμίες τους.
Έργα: Το κράτος, το αντικειμενικό δίκαιο και το θετικό δίκαιο (1901), Το κράτος, οι κυβερνήσεις και οι διαχειριστές (1903), Το κοινωνικό δίκαιο, το ιδιωτικό δίκαιο και η μεταμόρφωση του κράτους (1908), Οι μεταμορφώσεις του δημοσίου δικαίου (1912), Η γενική μεταμόρφωση του ιδιωτικού δικαίου μετά τον ναπολεόντειο κώδικα (1912), Το δίκαιο στο σύγχρονο κράτος (1919), Πραγματείαι επί του συνταγματικού δικαίου (1921-1925), Κυριαρχία και ελευθερία (1922).
Βιβλιογραφία: Evgeny Pashukanis, Leon Duguit, 1925, Alf. Fouille et al, Modern french legal philosophy, 1916, Leon Bonard, Duguit, ses oeuvres, sa doctrine, 1929, Laski, Duguit’s conseption of the state, 1933, Αριστ. Μάνεσης, Συνταγματικό Δίκαιο, 1966, Evel. Pisier, Le service public dans la théorie de l’ état de Leon Duguit, 1972, H.S. Jones, The French state in question, 1993, Cesile Laborde, Pluralism, syndicalisme and corporatism, Leon Duguit and the crisis of the state (1900-1925), 1996, Olivier J. Motte, Leon Duguit, 2001, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΧΑΝΣ ΚΕΛΣΕΝ, Η ΚΑΘΑΡΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

** ** **

Η δίκη αρχίζει από το δίκαιο και καταλήγει στη διαδικασία. Ταυτίζεται διαδοχικά με τη δικαιοσύνη, την τιμωρία, τη συνήθεια. Είναι στην αρχαιότητα έθιμο, δικαστικός αγώνας, δικαστήριο. Είναι στη νεότερη εποχή δικαστική υπόθεση, δικαιοδοτική κρίση, διαδικαστικός αγώνας. Το δίκαιο κατά την κρατούσα άποψη είναι σύνολο κανόνων, που από τη μια μεριά αναγνωρίζουν δικαιώματα και επιβάλλουν υποχρεώσεις και από την άλλη απαγορεύουν την προσβολή των δικαιωμάτων και επιτάσσουν την εκπλήρωση των υποχρεώσεων. Πέρα απ’ αυτά όμως, οι κανόνες δικαίου καθορίζουν τις συνέπειες της προσβολής των δικαιωμάτων και της μη εκπλήρωσης των υποχρεώσεων. Επομένως η ανάγκη επέλευσης των συνεπειών αυτών, επιβάλλει τον καθορισμό του τρόπου και των οργάνων με τα οποία παρέχεται και πραγματοποιείται η δικαστική προστασία. Ένας ολόκληρος κλάδος δικαίου, το δικονομικό δίκαιο, σε διάκριση με το ουσιαστικό δίκαιο ασχολείται με τον τρόπο απονομής της δικαιοσύνης, τη δίκη, το κύριο αντικείμενο της δικονομίας.