Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ – ΜΠΑΛΗΣ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ – KONSTANTINOS TRIANTAFYLLOPOULOS

(Καρπενήσι 1881 – Αθήνα 1966)
Διαπρεπής νομοδιδάσκαλος, με σπουδές στην Αθήνα, Γοτίγγη και Βερολίνο, δικηγόρος στη Ζάκυνθο και στην Αθήνα, εθελοντής στους Βαλκανικούς πολέμους, γενικός γραμματέας των Νήσων του Αιγαίου, Υπουργός Δικαιοσύνης, καθηγητής του αστικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1908-1951), ακαδημαϊκός και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών και διοικητής της Εθνικής Τράπεζας. Προοδευτικών και δημοκρατικών αντιλήψεων, δημοτικιστής με έντονη συμμετοχή στις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του, από τους ιδρυτές της Κοινωνιολογικής Εταιρίας και του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Εισηγητής του ενοχικού δικαίου στην επιτροπή Αστικού Κώδικα του 1940 και εισηγητής του Ελληνικού Αστικού Κώδικα του 1945. Στο έργο του υπερβαίνει την εννοιοκρατική μέθοδο των πανδεκτιστών προς την ιδέα της δικαιοσύνης δια της τελολογικής ερμηνείας.

Έργα: Περί της εννοίας της ελευθερίας (1902), Ο φαλκίδιος νόμος εν τω Βυζαντινώ δικαίω (1912), Η ελευθέρα ερμηνεία του δικαίου (1916), Επί του ελληνικού κληρονομικού δικαίου (1916), Τα σύγχρονα προβλήματα του Αστικού Δικαίου (1919), Γενικαί αρχαί του Αστικού Δικαίου (1926), Αι μεταρρυθμίσεις του οικογενειακού δικαίου (1927), Το έργον του δικαστού (1939), Ιστορία του ρωμαϊκού δικαίου (1940), Ενοχικόν δίκαιον (1943), Το ζήτημα των δύο Κωδίκων (1946), Η πολιτική δικαιοσύνη επί Καποδιστρίου (1948), Ελληνικαί νομικαί ιδέαι εν τω βυζαντινώ δικαίω (1953).
Βιβλιογραφία: Παναγ. Τσούκας, Κωνσταντίνος Δ. Τριανταφυλλόπουλος, 2008, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Μὴ πρὸς τὸν λόγον ἀλλὰ πρὸς τὴν διάνοιαν τοῦ νομοθέτου σκοπεῖν» (Αριστοτέλης).

*

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΛΗΣ – GEORGIOS BALIS

(Δερβένι, Κορινθία 1879 – Αθήνα 1959)

Επιφανής νομομαθής, με σπουδές στην Αθήνα και στο Βερολίνο, δικηγόρος και πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, καθηγητής του Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1925-1950), ακαδημαϊκός και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Μέλος της συντακτικής και της αναθεωρητικής επιτροπής του Αστικού Κώδικα, κατάρτισε το οριστικό σχέδιό του, με βάση το ισχύον δίκαιο και τους εκ παραδόσεως κανόνες δικαίου, που δημιουργεί ο λαός, εξισορροπώντας νόμο και έθιμο, ώστε ο Αστικός Κώδικας του 1940 μολονότι συντηρητικότερος του Κώδικα του 1945, δεν απηχεί πάντως αντιλήψεις του τότε καθεστώτος. Η διδασκαλία του Μπαλή επηρεάζει ακόμη και σήμερα την ελληνική νομική επιστήμη.

Έργα: Εγχειρίδιον του κληρονομικού δικαίου (1925), Μελέται επί του ισχύοντος Αστικού Δικαίου (1927), Γενικαί αρχαί του Αστικού Δικαίου κατά τον Κώδικα (1947), Εμπράγματον δίκαιον (1951), Οικογενειακόν δίκαιον (1961), Η επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου (1966)..
Βιβλιογραφία: Γ. Βαβαρέτος, Αστικός Κώδιξ, 1943, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Ι.Θ.Π.), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προτομή, Δικαστικό Μέγαρο Κορίνθου.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΚΩΝΣΤ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

** ** **

Κατά μία άποψη η δίκη της ασπίδας του Αχιλλέα αποτελεί επίλυση βεντέτας. Η νομοθεσία του Ζαλεύκου, των Επιζεφυρίων Λοκρών αναγνωρίζει την ανταπόδοση, ενώ η νομοθεσία του Δράκοντα με τις αυστηρές τις ποινές προσπαθεί να την περιορίσει. Η ύβρις αποτελεί στην αρχαία Ελλάδα το υπόβαθρο της τραγωδίας που συχνά περιλαμβάνει αντεκδικήσεις και αιματηρούς συμβολισμούς.

Μια ολόκληρη διαδικασία λεπτομερής, μακροχρόνια, αυστηρή λειτουργεί σύμφωνα με ειδικότερες εθιμικές τοπικές ρυθμίσεις για τη Βεντέτα. Οι αφορμές, ο χρόνος, ο τόπος, ο τρόπος, η σειρά των φονικών, η μέθοδος συμβιβασμού και τ’ αποτελέσματα, ο ειδικότερος ρόλος των οικογενειών, των τρίτων, των γυναικών, των ιερωμένων, καθορίζονται μ’ αυτή τη διαδικασία.

Η εμφάνιση και ισχυροποίηση του κράτους περιορίζει, χωρίς να καταργεί εντελώς, τη βεντέτα. Το έθιμο πολλές φορές κυριαρχεί στο νόμο, η παράδοση απορρίπτει τον εκσυγχρονισμό, οι γενικότερες οικονομικές κοινωνικές συνθήκες, το φυσικό περιβάλλον και οι ψυχοφυσιολογικές αιτίες διατηρούν τη βεντέτα. Όλες οι πολιτισμένες κοινωνίες απορρίπτουν την αντεκδίκηση, όχι μόνο γιατί διαταράσσει την κοινωνική ζωή, αλλά και γιατί συνιστά άρνηση της κρατικής εξουσίας. Όμως το κράτος συχνά, είτε αμελεί, είτε μεροληπτεί στην απονομή του δικαίου. Αλλά η περί του δικαίου συνείδηση απαιτεί πάντα την εφαρμογή της προαιώνιας επιταγής, της ανταπόδωσης. Ορθή και αποτελεσματική δικαιοσύνη, κοινωνική πολιτική, άνοδος του πολιτισμού, συνιστούν απαραίτητους όρους για την εξάλειψη της βεντέτας. Ουσιαστικά η βεντέτα, αρχέγονη μορφή δικαιοσύνης, μας συνδέει με τον απώτερο παρελθόν μας. Κάτω από ένα λεπτό πολιτιστικό επίχρισμα ο άνθρωπος παραμένει πρωτόγονος, τηρητής του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης, διεκδικητής του δικαίου του, δικαστής του εαυτού του και των άλλων.