Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): Ι. ΖΕΠΟΣ – Ν. ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΕΠΟΣ – IOANNIS ZEPOS
(Πύλος, Μεσσηνία 1871 – Αθήνα 1946)
Σπουδαίος νομικός, συγγραφέας και εκδότης. Το μνημειώδες νομικό του έργο περιέλαβε την έκδοση των βυζαντινών και μεταβυζαντινών πηγών του δικαίου για πρώτη φορά στη νεώτερη Ελλάδα, σε συνεργασία με τον υιό του Παναγιώτη Ζέπο, καθηγητή αστικού δικαίου Πανεπιστημίου Αθηνών, τα δε νομικά περιοδικά που εξέδωσε (Νομική Επιθεώρησις (1901-1905)), ή συμμετείχε στην έκδοσή τους (Δικαιοσύνη (1923), Αρχείον ιδιωτικού δικαίου (1934)), περιέλαβαν ολόκληρη τη νομική κίνηση και τη νομολογία της εποχής.
Έργα: (Επιμ. Έκδ.) Βασιλικά (1896-1912), Jus Graecoromanum (Α΄ Νεαραί και Χρυσόβουλλα, Β΄ Ναυτικός Νόμος Ροδίων, Γ΄, Εισηγήσεις Θεοφίλου, Δ΄ Πείρα Ευσταθίου Ρωμαίου, Ε΄ Σύνοψις Βασιλικών, ΣΤ΄ Ηυξημένη Εκλογή, Ζ΄ Ηυξημένον Πρόχειρον, Η΄ Κώδιξ Πολιτικός Πριγκιπάτου Μολδαβίας) (1902-1931).
Βιβλιογραφία: Δ. Λέτσιος, Νόμος Ροδίων Ναυτικός, 1996, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου.
*
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ – NIKOLAOS PANTAZOPOULOS
(Κάιρο 1912 – Αθήνα 2001)
Επιφανής ιστορικός του δικαίου, με σπουδές στην Αθήνα και Γερμανία, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Πολυγραφότατος, ένθερμος υποστηρικτής του εθίμου, των ελληνικών πηγών και της αυτοτελείας του ελληνικού δικαίου κατά την ιστορική του εξέλιξη, έναντι του ρωμαϊκού και των ξενικών επιδράσεων. Το έργο του αποκαθιστά διαλεκτικά τη συνέχεια της ελληνικής δικαιικής παράδοσης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αναδεικνύοντας την πάλη ιδίου και ξένου, παλαιού και νέου, δικαίου, νόμου και εθίμου.
Έργα: Τινά περί της εννοίας των προνομίων επί τουρκοκρατίας (1943), Αστικός κώδιξ και εθνικό δίκαιο (1945), Από της λογίας παραδόσεως εις τον Αστικό Κώδικα (1947), Ιστορική εισαγωγή εις τας πηγάς του ελληνικού δικαίου (1953), Εισαγωγή εις την επιστήμην του δικαίου (1665), Ρωμαϊκόν δίκαιον εν διαλεκτική συναρτήσει προς το ελληνικόν (1974-1979), Η δικαιοδοτική πολιτική κατά την Επανάσταση και την Καποδιστριακή περίοδο 1821-1832 (1978), Ο ελληνικός κοινοτισμός και η νεοελληνική κοινοτική παράδοση, (1992), Νεοελληνικό κράτος και ευρωπαϊκή κοινότητα, Ο καταλυτικός ρόλος των βαυαρών (1998).
Βιβλιογραφία: Νομική Σχολή Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Αντιχάρισμα, 1985, Ευάγγελος Πρόντζας, Νικόλαος Ι. Πανταζόπουλος, Εργογραφία στην ιστορία των θεσμών, Νέα αντικείμενα και κατευθύνσεις, 1998, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΕΚΛΟΓΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ

** ** **

Μιλούμε πάντα για το δίκαιο που περιλαμβάνεται στις διατάξεις της νομοθεσίας, περιγράφεται στα νομικά συγγράμματα και εφαρμόζεται από τα δικαστήρια. Το ζωντανό όμως δίκαιο, που εφαρμόζεται πραγματικά στη ζωή, είναι διαφορετικό.

Η κρατική νομοθετική μηχανή χαρακτηρίζεται από βραδύτητα στην ρύθμιση των πολυάριθμων ζητημάτων, που δημιουργούνται από την κοινωνική εξέλιξη, την οικονομική ανάπτυξη, τη δυναμική της ζωής. Κάθε νομοθέτημα εξάλλου, αφήνει κενά που πρέπει να πληρωθούν και κάθε νομοθετική ρύθμιση εξαρτάται και από την αποδοχή, την ενεργή σύμπραξη, την υπαγωγή των πολιτών σ’ αυτή. Το δίκαιο έτσι δεν αποτελεί μόνο προϊόν της βούλησης του νομοθέτη, αλλά είναι απαύγασμα της συλλογικής προσπάθειας όλης της κοινωνίας. Της συμφωνίας του με τις αντιλήψεις των κυβερνωμένων, του ελέγχου της ορθότητάς του, της συμπόρευσής του με τις αξίες, τις αρχές, τις ανάγκες της κοινωνίας.

Η εντελέχεια του Αριστοτέλη, οι θεωρίες του φυσικού δικαίου, του αντικειμενικού πνεύματος, της ηθικής του δικαίου, του κοινωνικού ελέγχου εξηγούν αυτή την αντίδραση στο δίκαιο που θεσπίζει η πολιτεία. Εσωτερικές και εξωτερικές ατέλειες του νόμου, κοινωνικά αίτια, ηθικά και ιδεολογικά αίτια αναπτύσσουν τη δικαιοπλαστική δύναμη της κοινωνίας, των δικαστηρίων και των άλλων εφαρμοστών του δικαίου. Έτσι εμφανίζεται η διάσταση γραπτής νομοθεσίας και εφαρμοζόμενου δικαίου. Απ’ αυτή τη διάσταση επέρχεται άλλοτε συμπλήρωση, βελτίωση, αλλοίωση της νομοθεσίας, είτε νομοθετικά είτε νομολογιακά, άλλοτε αχρησία και ατονία της νομοθεσίας ή ακόμη και παράπλευρη ή de facto παρανομική κατάσταση. Αυτή πάλι συχνά αναγνωρίζεται από τη νομολογία ή τη νομοθεσία, όταν μάλιστα επιδοκιμάζεται από τις κρατούσες ηθικές αντιλήψεις.