Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΤΟΚΒΙΛΛ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΤΟΚΒΙΛΛ – ALEXIS DE TOCQUEVILLE
(Παρίσι 1805 – Κάννες 1859)

Σημαντικός Γάλλος ιστορικός, δημοσιογράφος και πολιτικός, αρχικά δικαστής, βουλευτής, υπουργός και ακαδημαϊκός, κατέκρινε το γαλλικό μοντέλο αποικιοκρατίας στην Αλγερία, καταδιώχθηκε για τις φιλελεύθερες αντιλήψεις του από το καθεστώς του Ναπολέοντα Γ΄. Μελέτησε το γαλλικό, αγγλικό και αμερικανικό πολιτικό και κοινωνικό σύστημα, ταξιδεύοντας στην Αγγλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο έργο του παρουσίασε τα συμπεράσματά του από την πολιτική κατάσταση της εποχής του, προβάλλοντας τις δημοκρατικές αρχές και τον πολιτικό φιλελευθερισμό και προτείνοντας τις απαιτούμενες διοικητικές μεταρρυθμίσεις. Οι ιδέες του συνάντησαν σημαντική ανταπόκριση στον καιρό του και αποτέλεσαν πεδίο αναφοράς για τους οπαδούς της φιλελεύθερης κίνησης κατά της απολυταρχίας, και το έργο του αξιολογείται και σήμερα ως πρωτοπόρο στην ιστορία των ευρωπαϊκών πολιτικών θεωριών και την επιστημονική κοινωνιολογία.
Έργα: Το κοινωνικό και πολιτικό κράτος της Γαλλίας προ και μετά το 1789 (1836), Η δημοκρατία στην Αμερική (1835-1840), Memoir on pauperism, Does public charity produce an idea and dependent class of society? (1835), Το παλαιό καθεστώς και η επανάσταση (1856), Journey to America (1831-1832), Το ποινικό σύστημα στις Ηνωμένες Πολιτείες και η εφαρμογή του στη Γαλλία (1833).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Gallimard, Oeuvres complètes, Paris (1962)], Jack Lively, The social and political thought of Alexis de Tocqueville, 1962, Seymour Drescher, Dilemmas of Democracy, Tocqueville and modernization, 1968, Wolin Sheldon, Tocqueville between two worlds, 2001, J.L. Benoit, Comprendre Tocqueville, 2004, Raymond Boudon, Tocqueville aujourdhui, 2005, Pawel Zaleski, Tocqueville on civilian society, A romantic vision of the dichotomic structure of social reality, 2008, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Οι αμερικανοί είναι τόσο ερωτευμένοι με την ισότητα, ώστε θα προτιμούσαν να είναι ίσοι στη δουλεία, παρά άνισοι στην ελευθερία» (Τοκβίλλ).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΤΟΚΒΙΛΛ, Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ

** ** **

Κατά τον 19ο αιώνα με την επίδραση του ρομαντισμού δημιουργείται η ιστορική σχολή του δικαίου, με βάση την παραδοχή του λαού, ως έμψυχου φυσικού πράγματος και του πνεύματος του λαού, ως αμετάβλητου αντικειμένου ενός συνταγματικού κράτους. Επομένως το δίκαιο των εθίμων υπερέχει της νομοθεσίας, αφού εκείνο αποδίδει ασφαλέστερα το λαϊκό πνεύμα. Η επιδίωξη να αποκτήσει η έννομη τάξη σταθερή και γενική βάση έστρεψε ακολούθως τη φιλοσοφία του δικαίου προς τον υλισμό και τον εμπειρισμό. Ακολούθως ο επαναστατικός συντηρητισμός (Μπερκ, Ντε Μαιστρ, Κόλριτζ) οδηγεί σε μια στροφή προς τον ωφελιμισμό (Μπένθαμ, Τζ. Μιλλ, Τζ. Στ. Μιλλ, Τοκβίλλ). Η αρχή όμως «μεγαλύτερη δυνατή ευτυχία για τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ανθρώπων» αγνοώντας τη δυναμική ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης προσωπικότητας, οδηγούσε στην εμβάθυνση του χάσματος πλούσιων και φτωχών. Η θεωρία του ιστορικού υλισμού κατέταξε το δίκαιο στο εποικοδόμημα των οικονομικών σχέσεων, υπεράνω της κοινωνικής οικονομίας. Και ο νομικός εμπειρισμός περιορίστηκε στην έρευνα των συστατικών μερών του δικαίου, δείχνοντας, είτε κάποια φοβία απέναντι στη φιλοσοφία του δικαίου, είτε αντιμετωπίζοντας το ζήτημα της έννοιας και της ιδέας του δικαίου ως εξαρτημένο από τα γεγονότα της ιστορίας. Ο δε Γιέρινγκ συνέδεσε το δίκαιο προς τον σκοπό.

Οι νεοκαντιανοί ξεχωρίζουν την έννοια από την ιδέα του δικαίου, επανερχόμενοι με διαφορετική ορολογία στην πλατωνική ιδεοκρατία. Η έννοια του δικαίου αντλείται από καθαρώς εμπειρικά στοιχεία. Αλλά η ιδέα του δικαίου είναι μόνο μορφή, νόημα, έξω από την αισθητή πραγματικότητα, μέτρο κάθε έννομης τάξης, προϋπάρχουσα του θετικού δικαίου, αιώνια και αμετάβλητη. Το δίκαιο είναι ιδιαίτερο είδος θελήσεως, προορισμένης για τους άλλους, με προορισμό την αμοιβαία εξυπηρέτηση των ανθρώπων ανεξαρτήτως, είναι αυταρχικώς συνδέουσα θέληση, αυταρχική ρύθμιση της κοινωνικής ζωής.

"google ad"