Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): AΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ  – ADAMANTIOS KORAIS
(Σμύρνη 1748 – Παρίσι 1833)

Μέγας διδάσκαλος του γένους, χιακής καταγωγής, από οικογένεια λογίων και εμπόρων, φιλόλογος και ιατρός, ηγετική μορφή του Ελληνικού Διαφωτισμού. Διευθύνοντας τις πατρικές εμπορικές επιχειρήσεις στο Άμστερνταμ, στράφηκε αποκλειστικά στα γράμματα, σπούδασε ιατρική στο Μονπελιέ και ακολούθως εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι, αφοσιωμένος στη μελέτη των κλασικών, των ξένων γλωσσών και της σύγχρονής του φιλοσοφίας και κυρίως στο κριτικό, φιλολογικό και εκδοτικό έργο του. Με την πεποίθηση ότι η Αναγέννηση της Ελλάδας διέρχεται μέσα από την παιδεία, εξέδωσε πλείστα όσα έργα αρχαίων συγγραφέων και συμμετείχε στην έκδοση του περιοδικού Ερμής ο Λόγιος. Στο γλωσσικό ζήτημα, μεταξύ αττικιστών και δημοτικιστών, υποστήριξε τη μέση οδό, με καθορισμό και διόρθωση της κοινής γλώσσας, ανάλογη δε στάση τήρησε στο εκκλησιαστικό και στο εκπαιδευτικό ζήτημα.

Έργα: Πυρετολογίας σύνοψις (1786), Ο καθ’ Ιπποκράτην ιατρός (1787), Αδελφική διδασκαλία (1798), Άσμα πολεμιστήριον (1800), Σάλπισμα πολεμιστήριον (1801), Υπόμνημα περί της παρούσης καταστάσεως της Ελλάδος (1803), Τι πρέπει να κάμωσιν οι γραικοί κατά τας παρούσας περιστάσεις (1805), Αυτοσχέδιος διατριβή (1819), Άτακτα (1828), Άπαντα (1828-1832), Τι συμφέρει εις την ελευθερωθείσαν από τους τούρκους Ελλάδα να πράξη εις τας παρούσας περιστάσεις δια να μην υποδουλωθή εις χριστιανούς τουρκίζοντας (1830), Βίος Αδαμαντίου Κοραή, συγγραφείς παρά του ιδίου (1833), Επιστολαί προς τον Σμύρνης Πρωτοψάλτην (1878).

Εκδόσεις: Ελληνική Βιβλιοθήκη (1807-1826), (Ισοκράτης, Πλούταρχος, Στράβων, Αριστοτέλης, Λυκούργος), Πάρεργα (1809-1827), (Πολύαινος, Αίσωπος, Ξενοκράτης Γαληνός, Μάρκος Αντώνιος, Ονήσαρχος, Πλούταρχος, Επίκτητος, Κλεάνθης), Χαρακτήρες Θεοφράστου (1798), Ιπποκράτης (1800), Λόγγος, Ηλιόδωρος, Ηρακλείδης Ποντικός, Νικ. Δαμασκηνός, Ιλιάς, Ιεροκλής, Ξενοφών (1825), Αρριανός (1827), Συνέκδημον Ιερατικόν Ορθοδόξου διδασκαλίας (1831).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Γ. Βαλέτας, Άπαντα Αδ. Κοραή, Αθήνα (1964-1965), τόμ. 4], Π. Κοδρικάς, Μελέται της κοινής ελληνικής διαλέκτου, 1818, Ιάκ. Ρίζος Νερουλός, Τα κορακιστικά, Διον. Θερειανός, Αδαμάντιος Κοραής, 1889-1890, Χρ. Οικονόμου, Ο Κοραής ως εθνικός παιδαγωγός, 1906, Ε.Γ. Παντελάκης, Αδαμαντίου Κοραή πολιτικαί παραινέσεις προς τους έλληνας, 1923, Κ.Θ. Δημαράς, Ο Κοραής και η εποχή του, 1980, Β. Καραγεώργος, Ο Αδαμάντιος Κοραής και η Ευρώπη, 1984, Ανδρ. Μάμουκας, Αδαμάντιος Κοραής, 1989, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Ν.Ι.Αχ.), Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Ο Ρήγας και ο Κοραής σώζων την Ελλάδα, πίνακας, Θεόφιλος Χατζημιχάλης, Προσωπογραφία, Διον. Τσώκος, από λιθογραφία Σμόλνι, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Ούτε τύραννοι των χυδαίων ούτε δούλοι της χυδαιότητος αυτών» (Αδ. Κοραής).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΑΔΑΜ. ΚΟΡΑΗΣ, ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΕΙΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ (ΤΟΜ. Γ΄)

** ** **

Ποιά μπορούμε να θεωρήσομε ως κύρια προβλήματα της πολιτικής σήμερα; Ποιές είναι οι κατευθύνσεις που μπορούμε να χαράξομε; Και τι πρέπει να πράξομε στο άμεσο μέλλον; Αυτά είναι τα βασικά, επίκαιρα και επιτακτικά ζητήματα της πολιτικής. Ποιός και πως θ’ απαντήσει σ’ αυτά;

Πρώτα πρώτα πολιτική και πολιτική επιστήμη ή επιστήμη της πολιτικής διαφέρουν. Άλλο επιστήμη της πολιτικής και άλλο πολιτικοποιημένη επιστήμη. Ωστόσο η πλήρης διάκριση δεν είναι δυνατή. Η απολιτική σκέψη είναι ήδη πολιτική, όπως και η στρατευμένη σκέψη. Εκείνο που πρέπει να υπολογίζεται είναι η συνέπεια, η συνοχή, η καθαρότητα και στην επιστήμη και στην πολιτική.

Θα μπορούσαμε έπειτα να προσπαθήσομε να ξεκαθαρίσομε τη σχέση της πολιτικής με την ηθική. Αυτό προϋποθέτει την τοποθέτηση της πολιτικής στον χώρο της αξιολογίας, την έρευνα του πραγματικού της πολιτικής, τη χρήση κάποιων κριτηρίων ελέγχου, και την εφαρμογή ορισμένων δεοντολογικών αρχών. Είτε πάλι, την απομόνωση της πολιτικής από κάθε φιλοσοφική και ηθική αρχή και την ψυχρή αντιμετώπισή της με όρους δυνάμεως, ισχύος και αποτελεσματικής άσκησης της εξουσίας. Είτε τέλος, την εξέταση της πολιτικής υπό το πρίσμα μιας γενικότατης ιδεολογικής βάσης, μιας ευρύτατης δημοκρατικής αρχής και μιας χαλαρής ηθικής μεταξύ της μεταφυσικής και της πρακτικής της εξουσίας.

Μια γενικά αποδεκτή προσέγγιση ωστόσο των προβλημάτων της πολιτικής δίδει ένα γενικόλογο σχήμα, που περιλαμβάνει την πολιτική θεωρία (θεωρία της πολιτικής, ιστορία πολιτικών ιδεών), τους πολιτικούς θεσμούς (σύνταγμα, κυβέρνηση, διοίκηση, τοπική αυτοδιοίκηση, οικονομικές και κοινωνικές λειτουργίες), την εσωτερική πολιτική ζωή (κόμματα, ομάδες, οικονομικά κέντρα, τύπος, κοινή γνώμη) και τις διεθνείς σχέσεις (διεθνής πολιτική, διεθνές δίκαιο, διεθνής οργάνωση και διοίκηση).

Η πολιτική επιστήμη σχετίζεται αν δεν ταυτίζεται, με την κοινωνιολογία της πολιτικής. Η ανθρώπινη συμβίωση στο χώρο της πολιτικής επιβάλλει την ανάλυση της πολιτικής ζωής, την έρευνα των πολιτικών φαινομένων σε συνάρτηση με το κοινωνικό περιβάλλον, την εξέταση των αλληλεπιδράσεων κοινωνικών και πολιτικών σχηματισμών, φαινομένων και διαδικασιών. Απαιτεί τη μελέτη των παραγόντων των κοινωνικών διαρθρώσεων και της πολιτικής ζωής. Των ιστορικών, γεωγραφικών, δημογραφικών, οικονομικών, τεχνικών, νομικών και ιδεολογικών αιτίων της πολιτικής. Είναι προφανές ότι η πολιτική επιστήμη μπορεί να ερευνήσει, να αναλύσει και να συνθέσει τα πολιτικά φαινόμενα, να εξηγήσει την πολιτική. Αν όμως το πρόβλημά μας είναι, όπως πραγματικά είναι, να αλλάξομε την πολιτική, τότε την απάντηση θα τη δώσει η ίδια η πολιτική, τα υποκείμενα της πολιτικής, οι φορείς της πολιτικής. Η ευθύνη επομένως της πολιτικής μετατίθεται από τη θεωρία στην πράξη, από τους κυβερνώντες στους κυβερνώμενους, από τους εκπροσώπους του λαού στον ίδιο τον λαό