Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΜΑΡΣΙΛΙΟΣ ΠΑΔΟΥΑΣ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΜΑΡΣΙΛΙΟΣ ΠΑΔΟΥΑΣ – MARSIGLIO DI PADUA
(Πάντοβα 1275-1343)

Ιταλός νομοδιδάσκαλος, ιατρός και θεολόγος, πολιτικός φιλόσοφος, με σπουδές στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων, διάσημος για τους αγώνες του κατά των παπικών αξιώσεων και της κοσμικής εξουσίας του Βατικανού, θεωρούμενος πρόδρομος του Λουθήρου. Υποστήριξε τον Λουδοβίκο Δ΄ της Βαυαρίας κατά του Πάπα Ιωάννη ΚΒ΄, αφορίστηκε και παρέμεινε στην αυτοκρατορική υπηρεσία μέχρι το θάνατό του. Συμμετείχε στην εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας το 1328 και διετέλεσε αρχιεπίσκοπος Μιλάνου την περίοδο του Αντιπάπα Νικολάου Ε΄. Στο έργο του, που θεωρείται το πλέον επαναστατικό πνευματικό δημιούργημα του μεσαίωνα, εξετάζει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της εποχής του και τις αντιθέσεις εκκλησίας και αυτοκρατορίας (ειρήνη, νόμος, λαϊκή εξουσία, αντιπροσωπευτικό-τητα, διαχωρισμός εξουσιών, σε μια μορφή συνταγματικής εξουσίας).

Έργα: Defensor pacis (1324-1522), Opere minori (De translatione Imperii Romani, Defensor minor, De jurisdictione imperatoris in causis matrimonialibus) (1341-1342).

Βιβλιογραφία: Jourdan, Etude sur Massile de Padue, 1892, J.B. Morrall, Political thought in medieval times, 1958, Alan Gewith, Marsiglius of Padua, 1979, F. Battaglia, Marsiglio da Padova e la filosofia politica del medio Evo, 1987, Diana Stancin, A dictionary of fundamental political works, 2000, S.R. Simpson, A critique of the Defender of pease, 2002, George Garnett, Marsiglio of Padua and the truth of history, 2006, Hwa-Yong Lee, Political representation in the late Middle Ages, Marsilius in context, 2008, Catholic Encyclopedia, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΜΑΡΣΙΛΙΟΣ ΠΑΔΟΥΑΣ, DEFENSOR MINOR (ΜΕΡ. Β΄)

** ** **

Η θεωρία της παγκόσμιας κοινότητας στηρίζεται στο δίπολο άνθρωπος-ανθρωπότητα, στο νόμο της φύσης, στην ιδέα της ομόνοιας και την μοναρχίας. Ο στωϊκισμός προβάλει την οικουμενική πόλη, τη θεία πρόνοια, τον ηθικό άνθρωπο. Η προσαρμογή του στωϊκισμού από τους μεταγενέστερους στις απαιτήσεις της ρωμαϊκής πολιτικής, η συνεισφορά του Κικέρωνα και των ρωμαίων νομικών σ’ ένα νέο σύστημα δικαίου και η διδασκαλία του Σενέκα και των Πατέρων της Εκκλησίας συγκροτούν τη νέα πολιτική θεωρία. Και ενώ το Βυζάντιο συνέχισε την παράδοση της Ανατολής, οι δυτικοί διασταύρωσαν τα ξίφη της εκκλησίας και του κράτους. Στο Μεσαίωνα ο λαός αναζητεί τον νόμο του, ο βασιλιάς υπόκειται στο νόμο του λαού και κυβερνά με τη χάρη του Θεού. Και η φεουδαρχική τάξη ανθίζει πάνω στις νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Ωστόσο από τον Αυγουστίνο ως τον Ακινάτη και από τον Δάντη μέχρι τον Μαρσίλιο της Πάδουας, οι απόψεις για τον νόμο, την πολιτική, τον κλήρο και το κράτος συγκρούονταν με τις νέες δυνάμεις. Η παραδοσιακή εξουσία αμφισβητείται, το αίτημα για μεταρρύθμιση προωθείται και η απαίτηση για αρμονία και συναίνεση προετοιμάζει τη θεωρία του εθνικού κράτους.

Ο Μακιαβέλλι, η απολυταρχία, ο Πάπας, βρίσκονται στο κέντρο μιας πολιτικής ηθικά αδιάφορης, καθολικά εγωκεντρικής, εθνικιστικής και νομοκρατούμενης. Η προτεσταντική μεταρρύθμιση προχώρησε ανάμεσα στην παθητική υποταγή στην πολιτική εξουσία και στο δικαίωμα της αντίστασης. Και μετά τον θάνατο του Καλβίνου οι θρησκευτικοί πόλεμοι στη Γαλλία, οι εδαφικές διενέξεις στην Γερμανία και οι εμφύλιες διαμάχες στην Αγγλία έδωσαν την αφορμή στη διατύπωση φιλοβασιλικών και αντιβασιλικών θεωριών. Μεταξύ των απόψεων κατά της απολυταρχίας υπέρ του θείου δικαιώματος των βασιλέων, η θεωρία του Μποντέν, προωθεί την έξοδο της ιδέας της κυρίαρχης εξουσίας από τα θεολογικά πλαίσια και την ενσωμάτωσή της στην συνταγματική θεωρία.