Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΙΚΤΙΝΟΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ – ICTINUS ET KALLICRATES

(Ε΄ αι. π.Χ.)

Σπουδαίοι αρχαίοι έλληνες αρχιτέκτονες, που το όνομά τους συνδέθηκε από τις αρχαίες πηγές με την οικοδόμηση του Παρθενώνα στην Ακρόπολη των Αθηνών. Ο Ικτίνος αναφέρεται ως κατασκευαστής του Τελεστηρίου της Ελευσίνας και του Ναού του Επικουρείου Απόλλωνα στις Βάσσες Φιγαλείας. Ο δε Καλλλικράτης συνδέεται με το Ναό της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη και με την κατασκευή των Μακρών Τειχών. Ο Παρθενώνας, με την τελειότητα των αναλογιών του, τον αριστουργηματικό γλυπτικό διάκοσμο και την υπέροχη αρμονία μορφής και περιεχομένου, αποτελεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το αποκορύφωμα του δωρικού ρυθμού και το λαμπρότερο αρχιτεκτονικό μνημείο των αιώνων, σκορπίζοντας το φως του ελληνικού πολιτισμού σε ολόκληρο τον κόσμο.

Βιβλιογραφία: Πλούταρχος, Περικλής, Στράβων, Παυσανίας, Βιτρούβιος, F.E. Winter, Tradition and innovation in Doric design, The work of Ictinos, 1980, L.M. Roth, Understanding architecture, Its elements, history and meaning, 1993, Iras Mark, The sanctuary of Athena Nike in Athens, 1993, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Πίνδαρος και Ικτίνος, πίνακας, J.A.D. Ingres, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου.

ΑΝΘΕΜΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΙΔΩΡΟΣ – ANTHEMIUS ET ISIDORUS
(ΣΤ΄ αι.)

Ανθέμιος ο Τραλλιανός και Ισίδωρος ο Μιλήσιος, σπουδαίοι βυζαντινοί αρχιτέκτονες, μηχανικοί και μαθηματικοί, ανέλαβαν μετά τη Στάση του Νίκα την ανοικοδόμηση του Ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ισίδωρος αναφέρεται ως εκδότης των έργων του Αρχιμήδη και σχολιαστής του Ήρωνα και εφευρέτης του παραβολικού διαβήτη. Ο Ανθέμιος αναφέρεται ως συγγραφέας μαθηματικών έργων. Η Αγία Σοφία, το αριστούργημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, επιλύοντας σοβαρά τεχνικά προβλήματα στήριξης του θόλου, με υπέροχη διακόσμηση και περίφημα ψηφιδωτά, αποτελεί το σημαντικότερο μνημείο της χριστιανοσύνης, εκφράζοντας την ανοδική πορεία της ψυχής από τη γη προς τον ουρανό και παραμένει μέχρι σήμερα το σύμβολο του Βυζαντίου στους αιώνες.

Βιβλιογραφία: Προκόπιος, Περί κτισμάτων, Αγαθίας, Ιστορίαι, Παύλος Σιλεντάριος, Έκφρασις Ναού Αγίας Σοφίας, J.P. Migne, Ελληνική Πατρολογία, 1856, 87, T.L. Heath, A history of greek mathematics, 1921, G.L. Huxley, Antemius of Tralles, 1970, Ε. Αντωνιάδης, Έκφρασις της Αγίας Σοφίας, 1983, R.J. Mainstone, Hagia Sophia, Architecture structure and liturgy of Justinian’s great church, 1988, Β. Σπανδάγος-Ρ. Σπανδάγου-Δ. Τραυλού, Οι θετικοί επιστήμονες της βυζαντινής εποχής, 1996, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΠΑΡΣΙΦΑΛ (ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΓΚΡΑΑΛ)

** ** **

Αλλά ποια είναι η αφετηρία της καλλιτεχνικής δημιουργίας; Γι’ άλλους η μίμηση, για άλλους το παιχνίδι, για άλλους η έκφραση συναισθημάτων ή η παράσταση των πραγμάτων. Η θεωρία της μίμησης ανάγεται στον Πλάτωνα “τῆς ποιήσεώς τε καὶ μυθολογίας ἡ μὲν διὰ μιμήσεως ὅλη ἐστίν, τραγωδία τε καὶ κωμωδία, ἡ δὲ δι’ απαγγελίας αὐτοῦ τοῦ ποιητοῦ εὕροις δ’ ἄν αὐτὴν μάλιστα που ἐν διθυράμβοις ἡ δ’ αὖ δι’ ἀμφοτέρων ἔν τε τῆ τῶν ἐπῶν ποιήσει, πολλαχοῦ δὲ καὶ ἄλλοθι” (Πολιτικά, 394 b). Και στον Αριστοτέλη “ἐποποιία καὶ ἡ τῆς τραγωδίας ποίησις, ἔτι δὲ κωμῳδία καὶ ἡ διθυραμβοποιητική, πᾶσαι τυγχάνουσιν οἶσαι μιμήσεις τὁ σύνολον” (Περί ποιητικής, 1 1447 a 16). O Πλωτίνος, οι Φιλόστρατοι, ο Μπατώ και ο Λιππς, ο Γκρόος και ο Μπάλντουιν ακολουθούν.

Αλλά και η παιδιά, ως εκδήλωση θυμικής κατάστασης, αποτελεί αφετηρία για την τέχνη, όπως παρατηρεί ο Πλάτων και ο Σίλλερ και ο Γκρόος και ο Σπένσερ και ο Ριμπό. Η θεωρία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ως έκφρασης συναισθημάτων και παθών, οφείλεται στον Φίλντερ και στον Χιρν. Εδώ περιλαμβάνεται και ο Φρόυντ για τον οποίο τα ψυχικά συμπλέγματα εκδηλώνονται σε έργα τέχνης.
Ας μην αποκλείσομε τίποτα από την τέχνη. Η ελευθερία της τέχνης απαιτεί ελεύθερη αντιμετώπιση. Κάθε περιορισμός θα είναι σε βάρος της.

"google ad"