Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΜΑΡΚΟΥΖΕ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΧΕΡΜΠΕΡΤ ΜΑΡΚΟΥΖΕ – HERBERT MARCUSE
(Βερολίνο 1898 – Στάρνμπεργκ, Γερμανία 1979)

Διάσημος αμερικανός φιλόσοφος και συγγραφέας, κοινωνιολόγος, γερμανοϊουδαϊκής καταγωγής, της σχολής της Φραγκφούρτης, θεωρούμενος ο πατέρας της Νέας Αριστεράς. Πήρε μέρος στο κίνημα των σπαρτακιστών, σπούδασε στο Φράιμπουργκ, κοντά στον Ε. Χούσσερλ και τον Μ. Χάιντεγγερ, με διατριβή πάνω στην εγελιανή οντολογία και ακολούθως εργάστηκε στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών Φραγκφούρτης, στον κύκλο του Χορκχάιμερ και του Αντόρνο. Μετανάστευσε στις Η.Π.Α. μετά την άνοδο των ναζιστών στην εξουσία, απέκτησε αμερικανική υπηκοότητα, εργάστηκε σε διάφορα αμερικανικά Πανεπιστήμια με μεγάλη απήχηση. Το έργο του αποτελεί προσπάθεια συγκερασμού του μαρξισμού και της ψυχανάλυσης και ενέχει μια ριζοσπαστική κριτική του βιομηχανικού πολιτισμού. Η επίδραση των θεωριών του υπήρξε σημαντική στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και του φοιτητικού κινήματος στη δεκαετία του 1960.

Έργα: Η πάλη εναντίον του φιλελευθερισμού στο ολοκληρωτικό κράτος (1934), Λόγος και επανάσταση, Ο Χέγκελ και η άνοδος της κοινωνικής θεωρίας (1941), Έρως και πολιτισμός (1955), Σοβιετικός μαρξισμός, κριτική ανάλυση (1958), Ο μονοδιάστατος άνθρωπος (1964), Κατασταλτική ανοχή (1965), Το τέλος της ουτοπίας (1967), Ένα δοκίμιο για την απελευθέρωση (1969), Αντεπανάσταση και επανάσταση (1972), Μελέτες κριτικής φιλοσοφίας (1973), Το πρόβλημα της διαλεκτικής (1976), Η αισθητική διάσταση (1978), Η τεχνολογία του πολέμου και ο φασισμός (1998).

Βιβλιογραφία: Paul Brines, Critical interuptions, New Left perspectives on Herbert Marcuse, 1970, Harold Bleich, The philosophy of Herbert Marcuse, 1977, Douglas Kellner, Herbert Marcuse and the crisis of Marxism, 1984, Alf.C. Fred, Science and revenge of nature, Marcuse and Habermas, 1985, Alain Mantineau, Herbert Marcuse’s Utopia, 1986, Christian Fucks, Emanzipation! Technik und politik bei Herbert Marcuse, 2005, Luca Scafoglio, Forme della dialettica, Herbert Marcuse e l’ idea di teoria critica, 2009, Βικιπαίδεια.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΧΕΡΜΠΕΡΤ ΜΑΡΚΟΥΖΕ, Ο ΜΟΝΟΔΙΑΣΤΑΤΟΣ (ΜΕΡ. Α΄, ΚΕΦ. 1-4)

** ** **

Αλλά ποιες είναι οι νέες αυτές συνθήκες της εποχής μας; Ο κόσμος μας αντιμετωπίζει πρώτα-πρώτα μια πρωτοφανή και τεράστια απειλή οικολογικής καταστροφής, που οδηγεί, αν δεν υπάρξει άμεση αντιστροφή της πορείας της, στην εξαφάνιση της ζωής στον πλανήτη μας. Εδώ πια καπιταλισμός και σοσιαλισμός, υπεύθυνοι εξ’ ίσου για την περιφρόνηση της φύσης, έχουν πριονίσει τόσο επικίνδυνα το κλαδί του δένδρου της ζωής μας, ώστε κάθε στιγμή αδιαφορίας και αδράνειας μας φέρνει πιο κοντά στο πραγματικό τέλος της ιστορίας μας.

Ύστερα η χρεωκοπία του διεθνούς συστήματος ισορροπίας μέσω του διεθνούς δικαίου, των διεθνών οργανισμών και των εθνικών κρατών, έχει οδηγήσει σε μια νέα πραγματικότητα. Η απώλεια μεγάλου μέρους της κρατικής εξουσίας και η δυνατότητα βίαιης επέμβασης στο εσωτερικό των κρατών, οδηγεί σε ευρύτερους κρατικούς σχηματισμούς, ακόμη και σε ιδέες παγκόσμιας ομοσπονδίας, σε μια πρωτόγνωρη Αυτοκρατορία. Τα νέα αυτά σχήματα όμως δεν πρόκειται να περιλάβουν όλα τα κράτη της γης. Αντίθετα θα αντιπαρατεθούν είτε μεταξύ τους (Αμερική – Ευρώπη – Κίνα – Ιαπωνία), είτε με τον τρίτο κόσμο, που φαίνεται έτσι καταδικασμένος να ζήσει ως παρίας των ισχυρών, ή να μη ζήσει καθόλου. Θα επιβιώσει άραγε ο κόσμος απ’ αυτές τις συγκρούσεις που έρχονται;