Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΓΟΥΤΕΜΒΕΡΓΙΟΣ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΓΟΥΤΕΜΒΕΡΓΙΟΣ – JOHANNES GUTENBERG
(Μάιντς, Γερμανία 1394; – 1468)

Περίφημος γερμανός μηχανικός, εφευρέτης της τυπογραφικής μεθόδου με χυτά μεταλλικά κινητά στοιχεία, το 1440 στο Στρασβούργο. Η μυστικότητα των μεθόδων του, οι διενέξεις με τους συνεταίρους του, οι οικονομικές δυσχέρειες και οι θλίψεις χαρακτηρίζουν τη ζωή του. Φαίνεται ότι η οικογένειά του μετακόμισε από το Μάιντς στο Έλτβιλλ Αμ Ρέιν και πιθανώς ο ίδιος σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Ερφούρτης. Το Καθολικόν, μικρό λεξικό που τυπώθηκε με σταθερά ξύλινα πλαίσια, αποτελεί το πρώτο του έργο, ενώ η Βίβλος των τριάντα έξι στίχων αποτελεί το πλέον περίφημο δημιούργημά του. Λατινικές γραμματικές, συγχωροχάρτια και λαϊκά έντυπα, εκδόθηκαν από το εργαστήριο του Γουτεμβέργιου. Η εξέλιξη της τυπογραφίας με τη μέθοδο του Γουτεμβέργιου, διευκολύνοντας τη μετάδοση της γνώσης συνέβαλε ουσιαστικά στην εξέλιξη του παγκόσμιου πολιτισμού.

Βιβλιογραφία: Mars. McLuhan, The Gutenberg Galaxy, The making Typographic Man, 1962, Mich. Hart, The 100, A ranking of the most influential persons in history, 1978, E.L. Eisenstein, The printing press as an agent of Change, 1980, S. Fischer – Fabian, Άνθρωποι που άλλαξαν τον κόσμο, 2008. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια,, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου.

Εικονογραφία: Ανδριάντας, Δαβίδ Ντ’ Ανζέρ, Στρασβούργο, Ανδριάντας, Θωρβάλντσεν, Μαγεντία.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΩΝ ΠΥΡΑΜΙΔΩΝ (ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΡΟΣΕΥΧΩΝ)

* * *

Ένα βιβλίο αποτελείται από κείμενα, από λέξεις γραμμένες, από γράμματα. Τα γράμματα είναι γραπτά σημεία, φωνητικά σύμβολα, εικόνες φράσεων. Οι εικόνες αυτές διαιρούν ήχους, απεικονίζουν λόγια, συμβολίζουν το λόγο των πραγμάτων. Ο λόγος είναι ομιλία, περιέχει συλλογισμούς, σημαίνει τη λογική σειρά των θεμάτων. Είναι Λογική, Κρίση, Αιτία, Σχέση, Αναφορά, Ουσία, Υπόσταση, Απόφανση, Δικαιολογία, Αρμονία. Είναι αναλογικά Βράχμα των ινδών, Ταό στην Κίνα, ιουδαϊκή Σοφία, ελληνικός Λόγος.
Έτσι ο Λόγος γίνεται Πνεύμα, ύστερα Δύναμη, τέλος Πράξη. Η πένα και η βόμβα είναι από το ίδιο μέταλλο. Και η ιδέα γίνεται δύναμη όταν εισχωρήσει μέσα στη μάζα.

Το βιβλίο αποτυπώνει το γραπτό λόγο, μεταδίδει γνώσεις, διασώζει διανοήματα, αλλά προκαλεί και διεργασίες, απελευθερώνει δυναμική, οδηγεί σε δράση. Ο γραπτός λόγος είναι το σύμβολο του προφορικού λόγου, η έκφραση των εννοιών, το σχεδίασμα των ιδεών.

Το βιβλίο είναι λοιπόν Λόγος, Αιτία, Πράξη. Είναι το σχέδιο, η παράσταση και το σύμβολό τους.