Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΑΒΙΚΕΝΝΑΣ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΑΒΙΚΕΝΝΑΣ – AVICENNA
(Αφσάνα, Μπουχάρα 980 – Χαμαντάν 1037)

Αμπού Αλί Αλ Χουσάν Ιμπν Σινά, άραβας (πέρσης) ιατροφιλόσοφος και πολυγραφότατος επιστήμονας, από τους σημαντικότερους του Ισλάμ. Περιπλανώμενος ιατρός, δάσκαλος, δικαστής, βεζύρης, αυλικός αλλά και πολιτικός κρατούμενος, αρρώστησε και πέθανε σε μια στρατιωτική εκστρατεία. Η διδασκαλία του, μείγμα περιπατητικής φιλοσοφίας και ανατολικών θεωριών, είδος πανθεϊσμού και νεοπλατωνισμού, κυριαρχείται από την ιδέα της αναγκαιότητας, της αιωνιότητας και του αδημιούργητου της ύλης. Ο ιατρικός του κανόνας και τα σχόλιά του στον Αριστοτέλη άσκησαν ισχυρή επίδραση στην Ευρώπη μέχρι τον 17ο αιώνα. Ο Αβικέννας αναγνωρίζεται ως μια μεγάλη μορφή της ιστορίας σε Ανατολή και Δύση με σπουδαίο έργο σ’ ένα ευρύ πλαίσιο επιστημών (θεολογία, φιλοσοφία, μαθηματικά, φυσική, αστρονομία και μουσική).

Έργα: Λογική, Φυσική, Μεταφυσική, Kitab-Al-Shifa (Βιβλίο της θεραπείας), Σημειώσεις και κρίσεις, Κανών της ιατρικής, Ποίημα της ιατρικής, Θεραπεία του σφάλματος, Επιστολή ή μικρά πραγματεία περί ψυχής, Αλ Σιφά (Sanctio), Μετεωρολογία, Περί των ζώων, Αυτοβιογραφία, Επιστολές.

Βιβλιογραφία: L. Gardet, La Pensée religieuse d’ Avicenne, 1951, M. Yusuf Musa, La Sociologie et la politique dans la philosophie d’ Avicenne, 1952, G.M. Wickens, Avicenna, 1952, Dimitri Gutas, Avicenna and the Aristotelian tradition, 1988, L.E. Goodman, Avicenna, 1992, D. Reisman, Before and after Avicenna, 2003, Seyyed Hossein Nasr, Avicenna, 2007, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Ανδριάντας, Dashande, Τατζικιστάν.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΡΑΜΑΓΙΑΝΑ (YUDDHA KANDA)

* * *

Η πραγματικότητα της ζωής δεν είναι παρά μια διαρκής κίνηση, μια δυναμική ενέργεια, που δημιουργεί σχέσεις των υπαρκτών. Αυτή τη δυναμική της ζωής μπορούμε να την “ακινητοποιήσομε” σε ορισμούς και έννοιες, μόνο σχετικά και όχι απόλυτα. Η ταυτότητα κάθε όντος προϋποθέτει την ετερότητά του ως προς τα άλλα όντα, είναι αποτέλεσμα της σχέσης του με αυτά. Από την άλλη μεριά η γνώση δεν μπορεί να είναι παρά λογική γνώση, να μετέχει στον λόγο. Η γνώση της αλήθειας δεν είναι παρά η σχέση και ο συντονισμός του ατομικού λόγου με τον κοινό λόγο, με το νόημα της μετοχής, που συνιστά τη λογικότητα. Το αληθεύειν ταυτίζεται με το κοινωνείν (Ηράκλειτος, Diels – Krantz, I.148, 29-30).

Έτσι τα όντα και τα γεγονότα αληθεύουν ως λογική γνώση, ως κατανόηση του λόγου τους με την προϋπόθεση ότι η ατομική κατανόηση πραγματοποιείται ως κοινωνία, στα πλαίσια της ανθρώπινης συμβίωσης, ως κοινός λόγος.
Αλλά και πάλι δεν είναι ο λόγος που συνιστά την αλήθεια, αλλά είναι η αλήθεια, η πραγματικότητα της ζωής που συνιστά τον λόγο. Ο λόγος δεν ταυτίζεται ούτε με το είναι, την πραγματικότητα καθεαυτή, ούτε με τη φαινομενικότητα του είναι, δηλαδή με την πραγματικότητα σχετικά – με – εμάς. Το είναι ταυτίζεται με τη δυναμική πραγματικότητα της ζωής ως κοινωνίας και η σχέση κοινωνίας φανερώνεται ως λόγος. Και η γνώση δεν αληθεύει παρά μόνο ως φανέρωση λόγου, ως αλήθεια της ετερότητας και μοναδικότητας του γεγονότος της σχέσεως. Ο λόγος τελικά είναι κριτής της αλήθειας, κρίνει την αλήθεια και αναλήθεια της γνώσης (Γιανναράς, Σχεδίασμα εισαγωγής στη φιλοσοφία).