Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΚΕΠΛΕΡ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΚΕΠΛΕΡ – JOHANES KEPLER
(Βάιλ, Βυρτεμβέργη 1571 – Ρατισβόνη 1630)

Διάσημος γερμανός αστρονόμος, συγγραφέας και αστρολόγος, καθηγητής των μαθηματικών στα Πανεπιστήμια Γκρατς και Λιντς, εργάστηκε στο αστεροσκοπείο του Τύχωνα Μπραχέ, κοντά στην Κοπεγχάγη. Βασιζόμενος στο ηλιοκεντρικό σύστημα, διατύπωσε τους τρεις περίφημους νόμους του Κέπλερ περί της κινήσεως των πλανητών (ελλειπτικών τροχιών, ίσων εμβαδών, περιόδων πλανητών) και απλοποίησε την κίνηση των ουρανίων σωμάτων. Το έργο του συντελέστηκε κάτω από αντίξοες συνθήκες, στο πλαίσιο των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων στην Ευρώπη και με προσωπικές περιπέτειες λόγω της κατηγορίας της μαγείας κατά της μητέρας του. Ως νομοθέτης του πλανητικού συστήματος, συντέλεσε ουσιαστικά στην ανακάλυψη του νόμου του Νεύτωνα και στην εξέλιξη της μεταγενέστερης αστρονομίας.

Έργα: Κοσμογραφικό μυστήριο (1596), Περί των πλέον ασφαλών θεμελίων της αστρολογίας (1601), Νέα αστρονομία (1609), Συνομιλίαι με τον Αστρικό Αγγελιοφόρο (1610), Επιτομή Κοπερνικείου αστρονομίας (1618-1621), Ροδόλφειοι πίνακες (1627), Η αρμονία των κόσμων (1627), Το όνειρο (1634).

Βιβλιογραφία: Angus Armitage, John Kepler, 1966, J.L.E. Dreyer, A history of astronomy from Thales to Kepler, 1967, D.C. Lindberg, The genesis of Kepler’s theory of light, 1986, P. Barker-P.R. Golstein, Theological foundations of Kepler’s astronomy, 2001, J.R. Voelcel, The composition of Kepler’s Astronomia nova, 2001, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Κ.Σ. Χασάπη).

Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Άγνωστος, 1610, Προσωπογραφία, Αστεροσκοπείο Βερολίνου, Ανδριάντας, Βάιλ, Ανδριάντας, Linzer Schloss, Λιντς, Τύχων Μπραχέ και Ιωάν. Κέπλερ, μνημείο, Πράγα.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΚΕΠΛΕΡ, ΝΕΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ

* * *

Ο υλισμός είναι η θεωρία που ανάγει όλα τα όντα και τα φαινόμενα στην ύλη. Αρνείται την ύπαρξη πνεύματος, ιδέας, συνείδησης, Θεού. Η ύλη είναι η αιτία, η ουσία, το αποτέλεσμα της υλικής αλλά και της πνευματικής και ψυχικής πραγματικότητας. Τον μηχανιστικό υλισμό θεμελίωσαν ο Δημόκριτος και ο Επίκουρος και ανανέωσαν ο Γκασεντί, ο Χομπς και ο Σπινόζα. Τον βιολογικό ή κοσμολογικό υλισμό αναπτύσσουν οι γάλλοι υλιστές του Διαφωτισμού. Τέλος οι γερμανοί υλιστές φτάνουν στην ακραία συνέπεια, στον χυδαίο υλισμό.

Ο μαρξισμός ανυψώνει τον υλισμό σε κορυφαία κοσμοθεωρία. Από την ύλη και τη διαλεκτική φτιάχνει τον διαλεκτικό και τον ιστορικό υλισμό, τη θεωρία για τη φύση και τη θεωρία για την ιστορία. Η ύλη, ανεξάρτητη από τη συνείδηση πραγματικότητα, αιώνια, μεταβαλλόμενη, κινούμενη διαλεκτικά, πηγή και αιτία όλων των γεγονότων, της φύσης, της κοινωνίας. Η ύλη είναι το πρωταρχικό δεδομένο, η συνείδηση το δευτερεύον, προϊόν μιας ύλης οργανωμένης σε ανώτερο επίπεδο. Ύλη, κίνηση, φαινόμενα, νόμοι, δένονται διαλεκτικά σε μιαν αδιάσπαστη ενότητα του κόσμου, του ανθρώπου, της ζωής και της ιστορίας.