Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΓΚΑΣΣΕΝΤΙ (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα)

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΓΚΑΣΣΕΝΤΙ – PIERRE GASSENDI
(Σαντερσιέ 1592 – Παρίσι 1655)

Γάλλος φιλόσοφος, θεολόγος, ιερέας και ερευνητής σε θέματα μαθηματικών, ακουστικής και αστρονομίας, καθηγητής της ρητορικής στην Ντιν, της θεολογίας στο Αιξ και των μαθηματικών στο Κολέγιο της Γαλλίας. Διατύπωσε κριτική των θεωριών του Καρτέσιου και επιχείρησε να εναρμονίσει την αρχαία ατομική θεωρία και την ηθική του Επικούρου με τις δογματικές αρχές του χριστιανισμού. Μελετώντας πολλά αστρονομικά θέματα (φαινόμενο των παρηλίων, εκλείψεις, δορυφόροι του Διός) και φυσικά ζητήματα (πτώση σωμάτων, νόμοι πρόσκρουσης, ύψος τόνων), επεξέτεινε το πεδίο της επιστημονικής έρευνας. Με πολυά-ριθμους οπαδούς άσκησε επίδραση στους επιστήμονες και φιλοσόφους της εποχής του, από το Ντιντερό μέχρι το Νεύτωνα.

Έργα: Exercitationes paradoxicae adversus Aristotelicos (1624), De vita et moribus Epicuri (1647), Syntagma philosophiae Epicuri (1659), Αντιρρήσεις κατά των Στοχασμών του Καρτεσίου (1644).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. H.L.H. de Montimor, Petri Gassendi, Opera Omnia, Λυών (1658), 6 τομ., Φλωρεντία (1727), Stuttgart-Bad (1964)], P.F. Thomas, La philosophy de Gassendi, 1889, P.B. Rochot, Les travaux de Gassendi sur Epicure, 1944, H. Berr, Du scepticisme de Gassendi, 1960, Alberti Antonina, Sensazione Palit, Epicuro e Gassendi, 1988, Saul Fisher, Pierre Gassendi’s philosophy and science, 2005, Ant. Lolordo, Pierre Gassendi and the birth of early modern philosophy, 2007, Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Pierre Gassendi, πίνακας, L.E. Rioult, 1846.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΓΚΑΣΣΕΝΤΙ, SYNTAGMA PHILOSOPHIAE EPICURI

* * *

Η τελολογική θεωρία της δημιουργίας αρχίζει με τον Αναξαγόρα. Ο Νους προκαλεί δίνηση της υπάρχουσας ύλης (τα σπέρματα), διακρίνει τον αιθέρα και τον αέρα και στη συνέχεια δημιουργείται ο κόσμος. Ο Πλάτων παριστάνει τον κόσμο έργο φρονήσεως σοφού δημιουργού και ο Αριστοτέλης δέχεται τη δημιουργία ως έργο σκόπιμης ενέργειας, λογικής αιτίας. Για τον Πλωτίνο ο κόσμος απορρέει από το πρώτο ον και αποτελεί την εικόνα του νοητού. Οι στωϊκοί μεταξύ μηχανικής και τελολογικής θεωρίας, δέχονται ως πρώτο στοιχείο της δημιουργίας το πυρ, αλλά ως έσχατη αιτία του παντός τον Θεό, που ζωογονεί τα πάντα με τη δημιουργική του δύναμη, τον σπερματικό λόγο. Οι χριστιανικές κοσμογονίες του Μεγάλου Βασιλείου και του Γρηγορίου Νύσσης διδάσκουν τη δημιουργία του κόσμου από τον Θεό με το αρχικό φως απ’ όπου προήλθαν η γη και τα ουράνια σώματα. Στη νεότερη εποχή ο Καρτέσιος, ο Γκασεντί, ο Σπινόζα, ο Νεύτων, ο Λάϊμπνιτς, δέχονται την δημιουργία του κόσμου από τον Θεό, μολονότι ερμηνεύουν την κίνηση του κόσμου μηχανικά.