Του Βασίλη Ασημακόπουλου *
Η κατάργηση του μαθήματος της Κοινωνιολογίας αποτελεί υλοποίηση μιας εμμονικής αντίληψης κατά της Κοινωνιολογίας που υπάρχει στην ελληνική δεξιά ή σε (μεγάλο) τμήμα της, όπως χαρακτηριστικά εκφράστηκε πριν από αρκετούς μήνες από τον Άδωνι Γεωργιάδη με την περίφημη δήλωση για την Κοινωνιολογία που «κάνει τα παιδιά αριστερά»… Δυστυχώς η αντίληψη αυτή, φαίνεται να είναι κυρίαρχη στην κυβέρνηση της ΝΔ, αφού προτείνεται- αν τελικά επιβεβαιωθεί- η κατάργηση του μαθήματος της Κοινωνιολογίας. Πρόκειται για αντίληψη είτε βαθύτατα συντηρητική, είτε ακραία νεοφιλελεύθερη. Σε κάθε περίπτωση η εμμονική αυτή αντίληψη δείχνει χαρακτηριστικά στοιχεία της πολιτικής καθυστέρησης της ελληνικής Δεξιάς σε σχέση με την Δεξιά άλλων ευρωπαϊκών χωρών, μια στην ουσία αντι-ευρωπαϊκή Δεξιά, ασχέτως των “αντι-λαϊκιστικών” όρκων πίστης σε Βρυξέλλες-Βερολίνο. Η τάση αυτή αντανακλά την «ποιότητα» και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής αστικής τάξης. Αυτά ακριβώς που με ενάργεια αποτυπώνει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στο περίφημο βιβλίο του «Ημερολόγιο Κατοχής».
Η Κοινωνιολογία ως διακριτός κλάδος-αντικείμενο, εμφανίστηκε στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου με την ίδρυση της Κοινωνιολογικής Εταιρείας το 1908 από τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, επικεφαλής της ομάδας των Κοινωνιολόγων (Πετιμεζάς,Τριανταφυλλόπουλος, Δελμούζος, Αραβαντινός κ.α.) που αποτέλεσε τον πυρήνα της αριστερής τάσης του βενιζελισμού, ενός από τα πλέον προοδευτικά ρεύματα στη χώρα τον 20ο αιώνα. Αξίζει κάποιος να διαβάσει τη συλλογή κειμένων του Αλέξανδρου Παπαναστασίου με τίτλο «Εθνικισμός και άλλα κείμενα» (επανακυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ευρασία 2009, με πρόλογο-εισαγωγή Αναστάση Πεπονή) και να διαπιστώσει την λεπτότητα και ακρίβεια της ανάλυσης, αλλά και την επικαιρότητά της σε κρίσιμα σύγχρονα θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα όπως το εθνικό φαινόμενο.
Από τα πρώτα περιοδικά Κοινωνιολογικού περιεχομένου υπήρξε η «Επιθεώρηση των Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών» (ομάδα Κοινωνιολόγων), η «Πολιτική Επιθεώρηση» που εξέδιδε ο Ίωνας Δραγούμης, το «Αρχές Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών» που εξέδιδε ο Δ. Καλτσουνάκης. Στο τελευταίο αυτό περιοδικό το 1925 δημοσίευσε την πρώτη του μελέτη κοινωνιολογικού περιεχομένου ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος αν και από αντιβενιζελική οικογενειακή προέλευση ανέλαβε υφηγητής της έκτακτης έδρας της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1929 οπότε και εισήχθηκε για πρώτη φορά η Κοινωνιολογία στην ελληνική Γ΄ βάθμια εκπαίδευση. Το 1933 ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος εκλέγεται τακτικός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ από το 1929 και από κοινού με τους Θεοδωρακόπουλο, Τσαμαδό και Κων/νο Τσάτσο θα κυκλοφορήσουν το περιοδικό «Αρχείο Φιλοσοφίας και Θεωρίας των Επιστημών». Αλλά και ο Κων/νος Τσάτσος στα χρόνια του Μεσοπολέμου θα διδάξει το μάθημα «Κοινωνική Φιλοσοφία των Αρχαίων Ελλήνων» τόσο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όσο και στην Πάντειο, μάθημα φιλοσοφικού και κοινωνιολογικού περιεχομένου. Η Κοινωνιολογία όπως και γενικότερα οι κοινωνικές επιστήμες (πλην Νομικής και Φιλοσοφικής) θα γνωρίσουν την υπανάπτυξη στις δύσκολες δεκαετίες που θα ακολουθήσουν.
Στο κλίμα της Μεταπολίτευσης θα επανέλθουν στο προσκήνιο και το 1984 θα ιδρυθεί το 1ο στην ιστορία του ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αυτοτελές τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Στο επίπεδο της Β΄βάθμιας εκπαίδευσης το μάθημα της Κοινωνιολογίας επιχειρήθηκε να εισαχθεί με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση των Γ. Παπανδρέου-Ακρίτα-Παπανούτσου, το 1964. Η χούντα καταργεί το μάθημα και το αντικαθιστά με μια προπαγάνδα κρατική το 1967-68, οπότε και η διδασκαλία του θα προκαλέσει αντιδικτατορικές εκδηλώσεις μαθητών σε ορισμένα σχολεία. Τελικά η χούντα θα εισάγει ένα βιβλίο κοινωνιολογίας του Θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου (μεσοπολεμικού κομμουνιστή που είχε από δεκαετίες προσχωρήσει στην -άκρα- δεξιά, μαζί με Σάββα Κωνσταντόπουλο, Γεωργαλά κ.α.).
Τη δεκαετία του ’80 το μάθημα της Κοινωνιολογίας εισήχθηκε εκ νέου στη Β΄ βάθμια εκπαίδευση ως μάθημα Πανελληνίων εξετάσεων (Δ΄ Δέσμη). Την ευθύνη του βιβλίου είχε ο καθηγητής Βασίλης Φίλιας, ένας εξαιρετικός και γνωστός κοινωνιολόγος. Το βιβλίο ήταν καλό, αλλά σε κάποια σημεία δύσκολο για μαθητές. Τη δεκαετία του ’90, αφού το βιβλίο αντικαταστάθηκε, σταδιακά στη συνέχεια το μάθημα υποβαθμίστηκε μέχρι την εκ νέου κατάργησή του.
Επανήλθε τα τελευταία χρόνια ως μάθημα της Γ΄ Λυκείου για κατεύθυνση Ανθρωπιστικών Σπουδών. Τις μέρες αυτές του κατ’ οίκον περιορισμού, διάβασα προσεκτικά το βιβλίο της Κοινωνιολογίας Γ΄ Λυκείου (όπως και της Ιστορίας Γ΄ Λυκείου). Η γνώμη μου είναι ότι πρόκειται για ένα πολύ καλό σχολικό βιβλίο, απολύτως κατανοητό, επιστημονικά γραμμένο, ισορροπημένο και χρήσιμο σε νέους ανθρώπους ηλικίας 17-18 χρονών. Ανοίγει ορίζοντες, για ατομική και συλλογική αυτογνωσία. Είναι πραγματικά κρίμα αντί να εμπλουτιστεί το υπάρχον βιβλίο της Κοινωνιολογίας (καθώς είναι γραμμένο στα μέσα της περασμένης δεκαετίας), να καταργηθεί το μάθημα της Κοινωνιολογίας της Γ΄ Λυκείου. Κρίμα για την εκπαίδευση και τους νέους πολίτες της ελληνικής κοινωνίας-δημοκρατίας.
Να μην περάσει η κατάργηση του μαθήματος της Κοινωνιολογίας-Να ανακαλέσει την πρότασή του το Υπουργείο Παιδείας
* Δικηγόρος, διδάκτωρ Πολιτικής Κοινωνιολογίας, ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο – Από τη σελίδα του συγγραφέα στο Facebook.