Πρωτοπόρο πρόγραμμα, με τη βοήθεια του ΤΕΙ Κρήτης, για τη σεξουαλική βία ενάντια σε μετανάστριες οικιακούς βοηθούς

Την ανθρώπινη ζεστασιά και κατανόηση αλλά και την δημιουργία κοινωνικής συνείδησης για το μείζον πρόβλημα της σεξουαλικής βίας που βιώνουν οι γυναίκες μετανάστριες που εργάζονται ως οικιακοί βοηθοί στην Ελλάδα επεδίωξε να αναπτύξει Ευρωπαϊκό πρόγραμμα, στο οποίο πρωτοστάτησε το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας της Σχολής Επιστημών Υγείας και Πρόνοιας ( Σ.Ε.Υ.Π.) του ΤΕΙ Κρήτης.

Το εν λόγω πρόγραμμα με την ονομασία COMMUΝ-AID (https://www.teicrete.gr/CommunAid/), έδωσε μία βαθιά ανάσα στα θύματα και δημιούργησε ισχυρές προϋποθέσεις αλληλεγγύης και θεσμικής παρέμβασης ώστε να σπάσει η σιωπή και ο φόβος που κυριαρχεί στην ευάλωτη αυτή κοινωνική ομάδα. Ταυτόχρονα το πρόγραμμα που υλοποιήθηκε σε πέντε Ευρωπαϊκές χώρες με διαφορετικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και προβλήματα, δημιούργησε ένα δίκτυο προστασίας, το οποίο μπορεί να επεκταθεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη, έχοντας συσσωρεύσει σοβαρές εμπειρίες και επιστημονική γνώση για το μέγεθος του προβλήματος και έχοντας συγχρόνως προτείνει λύσεις.

Συγκεκριμένα, η Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας της ΣΕΥΠ, Μαρία Παπαδακάκη, διευθύντρια του Εργαστηρίου Υγείας και Οδικής Ασφάλειας (LaHeRS), εκπροσωπώντας το συντονιστή φορέα του Ευρωπαϊκού έργου, τόνισε ότι «οι μετανάστριες οικιακές βοηθοί είναι πολύ ευάλωτες διότι δεν γνωρίζουν την γλώσσα και το ευρύτερο κοινωνικό τοπίο με συνέπεια αρκετές φορές να νιώθουν πως η μόνη επιλογή που έχουν είναι η υποταγή στην κακοποίηση- παρενόχληση από τον εργοδότη τους για να μη χάσουν την εργασία τους».

Το έργο COMMUN-AID χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό το πρόγραμμα ΔΑΦΝΗ III (JUST/2011/DAP/ AG/3272). Εφαρμόστηκε σε πέντε Ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Κύπρο, Αυστρία, Σλοβενία και Σουηδία) με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων από την Ολλανδία. Το έργο επεδίωξε να αυξήσει την ικανότητα των μεταναστριών οικιακών βοηθών να αντιδρούν ενάντια στη σεξουαλική βία στην οικιακή εργασία μέσω της ανάπτυξης και πιλοτικής εφαρμογής κοινοτικών παρεμβάσεων. Το έργο COMMUN-AID είχε διάρκεια 2 ετών κατά τα οποία επιτεύχθηκαν τα ακόλουθα:

-Διερευνήθηκαν και κατανοήθηκαν οι εμπειρίες των γυναικών που βιώνουν σεξουαλική θυματοποίηση στην οικιακή εργασία και διαπιστώθηκαν οι ανάγκες τους.
-Αναπτύχθηκε ένα χαρτοφυλάκιο από κοινοτικές πηγές, συμμαχίες, παρεμβάσεις και πολιτικές για τις σεξουαλικά θυματοποιημένες μετανάστριες.
-Αναπτύχθηκε ένα πολιτισμικά και γλωσσικά κατάλληλο διαδικτυακό εργαλείο για την υποστήριξη των σεξουαλικά θυματοποιημένων μεταναστριών οικιακών βοηθών, το οποίο είναι διαθέσιμο σε 14 γλώσσες μεταναστών (http://domesticworkersupport.teicrete.gr).
-Σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε πιλοτικά ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτών (train-the-trainer), με στόχο την ανάπτυξη ετοιμότητας στην κοινότητα, μέσω της εκπαίδευσης των μελών της, σε ζητήματα πρόληψης και διαχείρισης της σεξουαλικής θυματοποίησης στην οικιακή εργασία.
-Ευαισθητοποιήθηκαν οι εμπλεκόμενοι φορείς χάραξης πολιτικής, ερευνητές, πάροχοι υπηρεσιών, μετανάστες/στριες οικιακοί βοηθοί και το ευρύτερο κοινό πάνω στο πρόβλημα της σεξουαλικής βίας κατά των μεταναστριών οικιακών βοηθών, μέσω εκπαιδευτικών παρεμβάσεων, τοπικών σεμιναρίων, επιστημονικών εκδόσεων, ενημερωτικών δελτίων τύπου και άλλων δράσεων διάχυσης σε όλες τις συνεργαζόμενες χώρες.

Το προφίλ των θυμάτων

Το Πρόγραμμα COMMUN-AID διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που θυματοποιήθηκαν σεξουαλικά στο χώρο της οικιακής εργασίας είχαν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

Πολλές απασχολούνταν παράνομα και εργάζονταν ως οικιακές βοηθοί λόγω της ανεπαρκούς γνώσης της γλώσσας, της έλλειψης προσόντων και του μη νόμιμου καθεστώτος παραμονής τους. Αρκετές από αυτές είχαν ελλιπή πληροφόρηση ως προς τα δικαιώματα και τις πηγές λήψης επίσημης και ανεπίσημης φροντίδας και παράλληλα είχαν άγνοια ως προς την κατάλληλη διαδικασία καταγγελίας. Δεν ένιωθαν άνετα να καταγγείλουν το γεγονός στις τοπικές αρχές και κατακλύζονταν από αισθήματα απομόνωσης και κοινωνικής διάκρισης στη χώρα υποδοχής. Λίγες εγκατέλειψαν την εργασία τους αμέσως μετά τη θυματοποίηση τους, κυρίως λόγω της οικονομικής ανασφάλειας και ελάχιστες αναζήτησαν βοήθεια σε κρατικούς φορείς ή ΜΚΟ. Περιορισμένος ήταν και ο αριθμός αυτών που προχώρησαν σε επίσημη καταγγελία στην αστυνομία εξ αιτίας του φόβου της απόλυσης και της απέλασης, ακόμα και όταν βρίσκονταν υπό νόμιμο εργασιακό καθεστώς. Ελάχιστες τέλος είχαν οικογενειακή ή κοινωνική υποστήριξη.

Η εκπαίδευση εκπαιδευτών στην κοινότητα

Στο πλαίσιο του έργου COMMUN-AID αναπτύχθηκε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης-εκπαιδευτών που περιλαμβάνει ενότητες σχετικές με συμβουλευτική, εκπαίδευση και κοινοτική ανάπτυξη σε θέματα σεξουαλικής βίας στην οικιακή εργασία. Το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα είχε ως σκοπό:

α) να εξηγήσει τις έννοιες της σεξουαλικής βίας και σεξουαλικής θυματοποίησης στην οικιακή εργασία καθώς και να υπογραμμίσει την σπουδαιότητα κατακραυγής της σεξουαλικής βίας και της εδραίωσης ξεκάθαρων κοινοτικών νορμών σχετικά με το ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές και μη αποδεκτές.

β) να παρέχει πληροφορίες και γνώση για τους παράγοντες επικινδυνότητας και τις επιπτώσεις της σεξουαλικής βίας στην οικιακή εργασία.

γ) να συμβάλλει στην εδραίωση και στην ενδυνάμωση των δεξιοτήτων των συμμετεχόντων στην αναγνώριση της σεξουαλικής βίας και στη διαχείριση περιπτώσεων γνωστοποίησης σεξουαλικής κακοποίησης ή παράθεσης των προειδοποιητικών ενδείξεων.

δ) να αναπτύξει την ικανότητα των συμμετεχόντων στο να προγραμματίζουν, να διεξάγουν και να αξιολογούν την εκπαίδευση για τη θυματοποίηση της σεξουαλικής βίας στην οικιακή εργασία, καθώς επίσης την δεξιότητα να παράγουν σχέδια δράσης και μηχανισμούς για μια μετέπειτα παρακολούθηση.

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης-εκπαιδευτών (train-the-trainer) εφαρμόστηκε επιτυχώς σε δέκα μέλη τα οποία επιλέχτηκαν από κοινότητες μεταναστών, δημόσιες υπηρεσίες, ΜΚΟ και κοινοτικές ομάδες σε κάθε συνεργαζόμενη χώρα (Ελλάδα, Κύπρο, Σουηδία, Αυστρία και Σλοβενία), με σκοπό να δοκιμαστεί η εφαρμογή, η πρακτικότητα και η αποτελεσματικότητά του όσον αφορά στην αύξηση της γνώσης και της ικανότητας των συμμετεχόντων.

Το εγχειρίδιο εκπαίδευσης-εκπαιδευτών είναι διαθέσιμο στις τοπικές γλώσσες των συνεργαζόμενων χωρών και σε κάποιες επικρατέστερες γλώσσες μεταναστών της κάθε συνεργαζόμενη χώρας. Τέλος, το εγχειρίδιο είναι διαθέσιμο μέσω της ιστοσελίδας του προγράμματος. (https://www.teicrete.gr/communaid/?q=content/communaid-manuel).

Διαδικτυακό εργαλείο υποστήριξης των θυμάτων

Ένα διαδικτυακό εργαλείο (http://domesticworkersupport.teicrete.gr) προσαρμοσμένο στις ανάγκες των θυμάτων δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των εργασιών του COMMUN–AID, παρέχοντας έγκυρες πληροφορίες για ασφαλείς επιλογές διαμονής, παραπομπή σε συναφείς υπηρεσίες, βασικά στοιχεία της νομοθεσίας στις χώρες των εταίρων, μία επισκόπηση των δικαιωμάτων τους και πώς να τα προασπίσουν, αποφυγή κινδύνου και τρόπους διαχείρισης κρίσεων, καθώς και στοιχεία επικοινωνίας σε επείγουσες περιστάσεις και σχετικές διαδικασίες.

Ένα μικρό δείγμα σεξουαλικώς θυματοποιημένων μεταναστριών οικιακών βοηθών, συμμετείχαν στην πολιτισμική προσαρμογή του εργαλείου σε κάθε χώρα. Το εργαλείο διασφαλίζει την ανωνυμία των μεταναστριών, και είναι διαθέσιμο σε 14 γλώσσες, μεταξύ των οποίων και στις επικρατέστερες γλώσσες των μεταναστών ανά τις χώρες των εταίρων.

Συστάσεις πρόληψης και διαχείρισης της σεξουαλικής βίας

Ένα σύνολο συστάσεων δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του προγράμματος COMMUN-AID (https://www.teicrete.gr/communaid/?q=el/content/recommendations), οι οποίες αποβλέπουν στην υποστήριξη των φορέων χάραξης πολιτικής, των εργαζόμενων στην κοινότητα, των παρόχων υπηρεσιών και των επαγγελματιών υγείας ως προς την πρόληψη και την διαχείριση/ αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας κατά των μεταναστριών οικιακών βοηθών.

Οι προτάσεις διαρθρώνονται σε πέντε κύριες κατηγορίες ως εξής:

α) Ενδυνάμωση των μεταναστριών οικιακών βοηθών: Οι συστάσεις αυτές στοχεύουν στην βελτίωση των δεξιοτήτων των μεταναστριών οικιακών βοηθών για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας.

β) Επίσημη υποστήριξη μετά τη σεξουαλική βία: Οι συστάσεις εστιάζουν στην προσφερόμενη υποστήριξη ή φροντίδα προς τα θύματα της σεξουαλικής βίας στην οικιακή εργασία και αποβλέπουν στην βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, ενισχύοντας συνολικά την ικανότητα των υπαρχουσών δομών οι οποίες απευθύνονται στους μετανάστες εργαζόμενους στον οικιακό τομέα.

γ) Εργασιακοί Κανόνες & Νομοθεσία: Οι συγκεκριμένες συστάσεις αποβλέπουν στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας που περιβάλλουν την οικιακή́ εργασία αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν το εργασιακό́ περιβάλλον του τομέα της οικιακής εργασίας.

δ) Ευαισθητοποίηση του κοινού: Οι συστάσεις αυτές αποβλέπουν στο να αναδείξουν την ανάγκη ευαισθητοποίησης διαφόρων ομάδων ως μέσο ενίσχυσης της γνώσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της μείωσης των διακρίσεων στην καταγωγή́ και την εργασία.

ε) Έρευνα και παρακολούθηση: Οι εν λόγω συστάσεις επικεντρώνονται στην απαιτούμενη συλλογή́ δεδομένων και στοχεύουν στην ενίσχυση της βάσης των γνώσεων για τη σεξουαλική́ βία κατά́ των μεταναστών οικιακών βοηθών μέσω εμπεριστατωμένης έρευνας και αποτελεσματικής καταγραφής του προβλήματος.

Τέλος, στο έργο πραγματοποιήθηκαν σεμινάρια στην Κύπρο, στην Κρήτη και την Σλοβενία, προκειμένου να προάγουν το δημόσιο διάλογο και να διαδώσουν τη νέα γνώση. Συγκεκριμένα τα σεμινάρια του προγράμματος COMMUN-AID, τα παρακολούθησε πλήθος εκπροσώπων φορέων σε κάθε χώρα-εταίρο, περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων σχεδιαστές πολιτικής, κυβερνητικά στελέχη, επαγγελματικές οργανώσεις, φορείς σχεδιασμού υπηρεσιών υγείας, εκπαιδευτικές αρχές, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και απλό κόσμο.