Πόντιος Πιλάτος: Πασχαλινή αλληγορία για τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα

Η παράδοση η πιο φιλική προς τον Πιλάτο (ως χριστιανό!) εντοπίζεται στα Ευαγγέλια, και κυρίως στα λεγόμενα Απόκρυφα Ευαγγέλια. Η λέξη «Απόκρυφα» παραπέμπει σε συνωμοσίες αποσιώπησης μυστικών παραδόσεων, αλλά μαρτυρεί κάτι πολύ πιο ενδιαφέρον. Τα ευαγγέλια ήταν λογοτεχνικό είδος (Έτσι επιγράφεται και το πρώτο κεφάλαιο στο βιβλίο «Η αναζήτηση του ιστορικού ευαγγελίου», του L. Wills). Έχουμε πληθώρα τέτοιων αφηγήσεων που αν και δεν ήταν γραφτό τους να εισχωρήσουν στον Κανόνα των τεσσάρων Ευαγγελίων, ήταν έργα «αξιούντα εξ ίσου ότι αντιπροσωπεύουν την παράδοσιν των αυτοπτών μαρτύρων», όπως λέει ο Ρενάν («Ο βίος του Ιησού», εκδ. Δωδώνη), συνεπώς για μας τους αλιβάνιστους διατηρούν ακέραιη τη λογοτεχνική αξία τους.

Ξεκινούμε τη στιγμή που ο Πιλάτος παραδίδει τον Ιησού για να τον μαστιγώσουν. Δεν το κάνει από σαδισμό. Θεωρεί ότι θα μπορέσει να ανταλλάξει την εσχάτη των ποινών, τον σταυρικό θάνατο, με μια ηπιότερη, τη μαστίγωση. Εξ ου και λέει «παιδεύσας ουν αυτόν απολύσω» (Λκ. 23.22). Γιατί;

Στο Ευαγγέλιο του Γαμαλιήλ αναφέρεται πως αυτός και η σύζυγός του έβαλαν να τον μαστιγώσουν «για να ικανοποιήσουν τους καταραμένους Εβραίους, μήπως και μαλακώσει η ψυχή τους και τον αφήσουν δίχως να τον καταδικάσουν σε θάνατο». Η πληροφορία πως η σύζυγος του Πιλάτου είχε πειστεί και προσπάθησε να μεταπείσει τον άνδρα της αναφέρεται και στο κατά Ματθαίον (27.19).

Η «Παράδοσις Πιλάτου» περιέχει μια επιστολή του Πιλάτου προς τον Ηρώδη, όπου ο Τιβέριος αγανακτεί μετά και τον ρωτά πώς μπόρεσε να σταυρώσει έναν άνθρωπο που είχε κάνει τέτοια θαύματα. Έχει, και αυτός και η γυναίκα του, πειστεί για τη θαυματουργή φύση του Ιησού, αλλά η δύναμη της απόφασης δεν βρίσκεται στα χέρια του. Βρίσκεται στα χέρια των φρικτών Εβραίων.

Οι νομομαθείς και οι ιστορικοί του δικαίου μπορεί να ερίζουν ως προς το αν ήταν όντως στα χέρια του η απόφαση, αλλά την ετυμηγορία τους δεν θα την ακούσει κανείς. Κι αυτό γιατί, όπως είπαμε, βαραίνει αμετάκλητα μία μόνο φράση που τον σημάδεψε και τον έστειλε στον άλλο κόσμο χωρίς οίκτο και προβληματισμό. Γιατί το βάρος της μοίρας είναι ακριβώς ότι δεν μένει ούτε η προσπάθεια ούτε η αγωνία. Μένει μόνο αυτή η κακιά η ώρα.

Ο Πιλάτος προσεύχεται στον Ιησού για να τον σώσει την τελευταία στιγμή. Ωραία αντιστροφή αυτή, όταν ο υπόδικος γίνεται ξαφνικά κυρίαρχος, γιατί η Βασιλεία του που δεν είναι του κόσμου τούτου γίνεται ξαφνικά του κόσμου τούτου. Λέει ο Πιλάτος: «Κύριε, μη με καταστρέψεις, μαζί με τους πονηρούς Εβραίους, γιατί εγώ, αν δεν ήταν οι παράνομοι Εβραίοι, δεν θα σήκωνα ποτέ το χέρι εναντίον σου».

Είναι θλιβερό, πόση περιφρόνηση προκαλεί η στάση αυτή του ανθρώπου που την κρίσιμη ώρα δείλιασε, απέφυγε κάθε ευθύνη, και μετά ζητούσε συγγνώμη κάνοντας το άσπρο μαύρο και κατηγορώντας άλλους για την ολιγωρία του. Και τι θα μπορούσε να κάνει; Η ιστορία του χριστιανισμού έχει πολλά τέτοια παραδείγματα: Η σκληρότητά σας είναι η δόξα μας, έλεγε ο Τερτυλλιανός.

Αλίμονο, όμως, δεν είναι όλοι για ηρωισμούς. Ο Πιλάτος είχε μπροστά του τον Ιησού, δεν τον είχε για μακρινό πρότυπο. Και δεν είχε καμία διάθεση να φέρει τα πάνω κάτω για χάρη του. Μερικοί ανήκουν στην κατηγορία της ηρωίδας του Γούντι Άλλεν, που έχουμε ξανααναφέρει: -Αναρωτιέμαι πόσο θα άντεχα στα βασανιστήρια. –Αγάπη μου, θα ομολογούσες τα πάντα μόλις σου έκοβαν τις πιστωτικές κάρτες.

Η στάση του Πιλάτου όπως παρουσιάζεται στο Ευαγγέλιο καταλήγει στην αναφορά του Δάντη, που τον στόλισε όπως του άξιζε, ως δειλό. Όμως, όπως η παράδοση του βίου του υπήρξε αντιφατική, το ίδιο αντιφατικό υπήρξε και το τέλος του, πολύ ταιριαστά. Έτσι, αναφέρεται πως ο Πιλάτος ναι μεν αποκεφαλίζεται, αλλά ένας άγγελος παραλαμβάνει το κομμένο του κεφάλι.

Ποια θα μπορούσε να είναι πιο κατάλληλη μοίρα για κάποιον που πίστεψε στον Χριστό αλλά δεν επέμεινε, ήταν Έπαρχος αλλά δεν αποφάσισε, και την κρίσιμη ώρα «ένιψε τας χείρας του»;  Θα τιμηθεί λοιπόν με τον ίδιο αντιφατικό τρόπο: αποκεφαλισμένος στα χέρια ενός αγγέλου. Διότι, παρ’ όλα τα λόγια που ντύνουν κάποτε την ιστορία ενός ανθρώπου, πολλές φορές μπορεί η δράση του όντως να συμπυκνώνεται σε μία μόνο στιγμή. Το περίφημο che fece per viltade il gran rifiuto (αυτός που είπε από δειλία το μεγάλο «όχι») διατυπώνεται από τον Δάντη χωρίς συγκεκριμένη αναφορά, αλλά πολλοί πιστεύουν πως υπονοεί τον Πόντιο Πιλάτο. Όσα λόγια και αν ακολουθήσουν, μετράει η κρίσιμη στιγμή. Μετά, το αίμα δεν φεύγει από τα χέρια. Δεν το ξεπλένουν όλοι οι ωκεανοί της Γης, όπως θα καταλάβει πικρά ο Μάκβεθ. Λένε πως ο στίχος αυτός βασίζεται σε εικονογραφήσεις των ματωμένων χεριών του Ηρώδη. Το συμπέρασμα είναι το ίδιο: χαλάς το σαπούνι σου, το αίμα θα είναι πάντα εκεί.

«Ο μύθος λέγεται για σένα». Το δίκιο, οι μετάνοιες, οι δικαιολογίες, η δειλία, οι Εβραίοι, καταλαβαίνουμε καλά τι σημαίνουν. Κι όλο που μένει από την ιστορία ενός ανθρώπου είναι τι έκανε την ώρα που η μοίρα έφερε μπροστά του μία κρίσιμη απόφαση. Αυτό είναι το τέλος κάποιου που πίστεψε τον Χριστό αλλά δεν εμπόδισε τη σταύρωσή του: να μεταφέρει ένας άγγελος το κομμένο του κεφάλι.

Υ.Γ. Η ιδέα γι’ αυτό το κείμενο προέρχεται από ένα βιβλιαράκι του Αγκάμπεν με τίτλο «Πιλάτος και Ιησούς», εκδ. του Εικοστού Πρώτου. Όσοι αναγνώστες και φίλοι ασχολούνται όντως με τα θεολογικά παρακαλούνται να αντιμετωπίσουν με επιείκεια το περιστασιακό μου σουλατσάρισμα στους τόπους της λατρείας τους.

thepressproject.gr