Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία έγινε «πόλεμος των φτωχών»; – Διχάζει την κοινωνία η πολιτική Ζελένσκι

Μετά την αποτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης του 2023, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται σε ένα μεγάλο σταυροδρόμι χωρίς εύκολες επιλογές.

Η απαίτηση στα τέλη του περασμένου έτους από τον Ουκρανό πρόεδρο, για την επιστράτευση επιπλέον 500.000 στρατιωτών τους επόμενους μήνες σηματοδοτεί τόσο αποφασιστικότητα όσο και απελπισία, σημειώνει το «Conversation».

Τα δύο συμπληρωματικά νομοσχέδια σχετικά με την επιστράτευση, τα οποία κατατέθηκαν από την κυβέρνηση στο κοινοβούλιο στις 30 Δεκεμβρίου 2023, δείχνουν ότι ο Ζελένσκι και ο στενός του κύκλος το εννοούν σοβαρά.

Ταυτόχρονα, εάν υιοθετηθεί και εφαρμοστεί η νέα προσέγγιση για την επιστράτευση θα προσθέσει σημαντική πίεση στους ήδη καταπονημένους ουκρανικούς κρατικούς θεσμούς και στην κοινωνία.

Ξεμένουν από άνδρες για επιστράτευση;

Όπως επιβεβαιώθηκε δημοσίως από ανώτερους Ουκρανούς αξιωματούχους, μεγάλος αριθμός εθελοντών για υπηρεσία στην πρώτη γραμμή απλά δεν υπάρχει πλέον.

Έτσι, η κυβέρνηση προτείνει καταναγκαστικά μέτρα για να εξασφαλίσει τη συνέχιση της στράτευσης. Αυτά κυμαίνονται από υψηλά πρόστιμα για την αποφυγή στράτευσης, μέχρι την κατάσχεση ακίνητης περιουσίας και τη δέσμευση ιδιωτικών τραπεζικών λογαριασμών, ακόμα και την ακύρωση των διαβατηρίων των Ουκρανών προσφύγων στο εξωτερικό.

Η επιστράτευση, ο περιορισμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του πληθυσμού, η περαιτέρω οικονομική αναστάτωση και η κοινωνική δυσπραγία έρχονται σε έντονη αντίθεση με τον τρόπο ζωής μιας εδραιωμένης και μη υπόλογης ελίτ, που τροφοδοτείται από τη διαφθορά

Ειδικά η τελευταία ομάδα, που περιλαμβάνει περίπου 600.000 άνδρες σε ηλικία μάχης που ζουν στην ΕΕ, θα αποτελέσει βασικό στόχο των προσπαθειών επιστράτευσης του Κιέβου. Απευθυνόμενος απευθείας σε αυτούς στην πρωτοχρονιάτικη ομιλία του, ο Ζελένσκι δεν μάσησε τα λόγια του: «Πρέπει να αποφασίσετε αν είστε πρόσφυγας ή πολίτης».

Παράλληλα, θα καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για να τεθεί η οικονομία της Ουκρανίας σε πολεμική βάση, όπως ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας. Η σχεδιαζόμενη επιστράτευση θα συνοδευτεί από μια νέα οικονομική στρατηγική. που θα αυξήσει τη φορολογική επιβάρυνση των μεμονωμένων πολιτών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ενώ οι κοινωνικές δαπάνες θα μειωθούν ριζικά.

Εμβάθυνση των κοινωνικών διαιρέσεων

Τα μέτρα αυτά είναι αναμφίβολα απαραίτητα από στρατηγική άποψη – ειδικά αν η Ουκρανία θέλει να ανακτήσει την πρωτοβουλία στο πεδίο της μάχης. Αλλά στο σύνολό τους, οι ενέργειες αυτές της κυβέρνησης Ζελένσκι αναζωπύρωσαν δυνητικά διχαστικές συζητήσεις στην ουκρανική κοινωνία σχετικά με την κοινωνική δικαιοσύνη, τη διαφθορά και το κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ ελίτ και κοινωνίας.

Το επίπεδο εμπιστοσύνης του κοινού στις ελίτ είναι ήδη χαμηλό και μειώνεται περαιτέρω, ενώ ο πόλεμος θεωρείται όλο και περισσότερο ως ένας «πόλεμος που διεξάγεται από τους φτωχούς».

Επιπλέον, οι δημογραφικές τάσεις στην κοινωνία της Ουκρανίας επιδεινώνουν περαιτέρω τις δυσμενείς μακροπρόθεσμες προοπτικές τού συνεχώς αυξανόμενου αριθμού ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Το προσδόκιμο ζωής των ανδρών έχει μειωθεί από τα ήδη χαμηλά 65 έτη το 2021, στα 57 έτη το 2023.

Τα ποσοστά γεννήσεων παραμένουν πολύ χαμηλά, με ορισμένους δημογράφους να εκτιμούν πτώση σε 0,55 μωρά ανά οικογένεια το 2023. Εν τω μεταξύ, η μετανάστευση του πιο ειδικευμένου και οικονομικά ενεργού πληθυσμού έχει επιταχυνθεί από την έναρξη του πολέμου. Αυτό αφήνει κυρίως τους φτωχούς να κάνουν τις μάχες, ενώ βλέπουν το βιοτικό τους επίπεδο να μειώνεται περαιτέρω.

Η αναγκαστική επιστράτευση, ο περιορισμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του πληθυσμού, η περαιτέρω οικονομική αναστάτωση και η κοινωνική δυσπραγία έρχονται σε έντονη αντίθεση με αυτό που ευρέως γίνεται αντιληπτό ως ο τρόπος ζωής μιας εδραιωμένης και μη υπόλογης ελίτ, που τροφοδοτείται από τη διαφθορά.

Ο Ζελένσκι πρέπει να διατυπώσει ένα σαφέστερο σκοπό

Ο ίδιος ο Ζελένσκι μπορεί (ακόμη) να μην συνδέεται άμεσα με αυτό – και η σχετική έλλειψη επιτυχίας του στην εξάλειψη της διαφθοράς δεν έχει ακόμη βλάψει σημαντικά τη δημοτικότητά του.

Ωστόσο, αρκετά άτομα του στενού του κύκλου έχουν συνδεθεί με διεφθαρμένες πρακτικές. Αν μη τι άλλο, η πιο εύθραυστη εσωτερική πολιτική μεταξύ των στρατιωτικών και πολιτικών ελίτ θα υπονομεύσει την ανθεκτικότητα και την αποτελεσματικότητα της Ουκρανίας στη μάχη εκ των έσω, κάνοντάς την παιχνίδι στα χέρια των Ρώσων.

Η Ουκρανία χρειάζεται ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των ελίτ και της κοινωνίας, όσο και μια επανεκτίμηση της στρατιωτικής της στρατηγικής. Ωστόσο, κανένα από τα δύο δεν είναι πιθανό.

Ο Ζελένσκι και ο υπουργός Εξωτερικών του, Ντμίτρο Κουλέμπα, επιμένουν ότι υπάρχει δρόμος προς τη νίκη και ότι «δεν έχουν σχέδιο Β». Αυτή η ασυμβίβαστη θέση αντικατοπτρίζεται στα τρέχοντα σχέδια επιστράτευσης.

Περισσότεροι άνδρες, ωστόσο, δεν αποτελούν στρατηγική. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορούν να αποτελέσουν μέρος μιας στρατηγικής. Για να δικαιολογήσει την αναμφισβήτητη θυσία που ζητάει ο Ζελένσκι από την ουκρανική κοινωνία, πρέπει να διατυπώσει έναν σαφέστερο σκοπό και μια σαφέστερη κατεύθυνση.

Η απλή επανάληψη του επιθυμητού – η πλήρης απελευθέρωση της χώρας – αργά ή γρήγορα, θα καταλήξει να θεωρείται στην Ουκρανία και στις πρωτεύουσες των δυτικών εταίρων ως μια φαντασίωση επικίνδυνα αποκομμένη από την πραγματικότητα επί του εδάφους.