Πώς περιορίζεις μια επιδημία; – Η εξάπλωση του κορωνοϊού τρομάζει τη Δύση, που ελπίζει να προλάβει με το εμβόλιο

Οι επιστήμονες προειδοποίησαν εγκαίρως ότι ο κορωνοϊός πιθανώς θα εξελιχθεί σε πανδημία. Πολλά, όμως, θα εξαρτηθούν εν τέλει από το πόσο αποτελεσματικά θα περιοριστεί αυτή η επιδημία. Ο πανικός δεν οφείλεται μόνο στον κίνδυνο για την απώλεια ανθρώπινων ζωών και τη δημόσια υγεία. Οι οικονομολόγοι φοβούνται για το κατά πόσον η πρωτόγνωρη καραντίνα της Κίνας θα επηρεάσει την ανάπτυξη παγκοσμίως, αλλά και κατά πόσο η κυβέρνηση στο Πεκίνο θα φθαρεί πολιτικά.

Δύο είναι τα πράγματα που εξηγούν γιατί μια νέα μολυσματική ασθένεια είναι τόσο ανησυχητική:

● Το πρώτο είναι ότι εξαπλώνεται με γεωμετρική πρόοδο. Καθώς οι περιπτώσεις από δεκάδες γίνονται εκατοντάδες και μετά χιλιάδες, οι αρχές επεξεργάζονται σενάρια για κατάρρευση των συστημάτων υγείας, οικονομική και κοινωνική αναταραχή και μια θανάσιμη πανδημία.

● Το δεύτερο είναι η γενικευμένη αβεβαιότητα. Οι αντικρoυόμενες αναφορές και τα σποραδικά στοιχεία σημαίνουν ότι οι επιστήμονες δεν μπορούν να αποκλείσουν το χειρότερο σενάριο, πράγμα που δίνει χώρο στην παραπληροφόρηση με τα καταστροφολογικά σενάρια να οργιάζουν.

Ο αριθμός των αναφερθεισών περιπτώσεων πολλαπλασιάστηκε από 282 στις 20.1.2020 σε 7.800 εννιά μόνο μέρες αργότερα. Την περασμένη Δευτέρα τα κρούσματα έφτασαν τα 16.480 με 362 νεκρούς στην Κίνα. Απ’ όλα τα υπό επεξεργασία σενάρια, το απειλητικότερο είναι μια προσομοίωση κορωνοϊού που «έτρεξε» το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς τον Οκτώβριο, σύμφωνα με την οποία 65 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Τα βασικά ερωτήματα παραμένουν

Αν και η προσομοίωση δεν είναι πρόβλεψη, τα βασικά ερωτήματα παραμένουν: Θα εξελιχθεί σε παγκόσμια ασθένεια και, αν ναι, πόσο θανάσιμη θα είναι; Ίσως τελικά ο κορωνοϊός να μην αποδειχθεί πιο θανάσιμος από την εποχική γρίπη, όμως κι αυτό θα έχει σοβαρές συνέπειες. Βραχυπρόθεσμα θα πλήξει την παγκόσμια οικονομία και, ανάλογα με το πώς θα γίνει ο χειρισμός της επιδημίας, μπορεί να έχει πολιτικές συνέπειες στην Κίνα.

Ήδη ο Λι Κετζιάνγκ, ο πρωθυπουργός της Κίνας, ορίστηκε επιτηρητής για τον έλεγχο του ιού και εικάζεται ότι ο πραγματικός του ρόλος θα είναι να χρεωθεί αυτός το φταίξιμο, ώστε να μείνει στο απυρόβλητο ο Σι Τζινπίνγκ σε περίπτωση που όλα πάνε στραβά.

Η επιδημία ξεκίνησε τον Δεκέμβριο, το πιθανότερο από νυχτερίδες όπως λένε οι ειδικοί, και μεταδόθηκε σε θηλαστικά – όπως ασβούς – που κατέληξαν στην υπαίθρια αγορά της Ουχάν. Εκεί πωλούνται άγρια ζώα σε αμφίβολες συνθήκες υγιεινής. Τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της κοινής γρίπης, αλλά μπορούν να περιλαμβάνουν πνευμονία και αναπνευστική ανεπάρκεια με ενδεχόμενη πρόκληση θανάτου.

Από το σύνολο των περιπτώσεων, το 20% είναι βαριές και χρήζουν νοσοκομειακής νοσηλείας και από αυτές το 2% – 3% κατέληξαν στον θάνατο. Δεν υπάρχει εμβόλιο ούτε αντιική θεραπεία.

Η μεγαλύτερη πηγή αβεβαιότητας είναι το πόσες περιπτώσεις δεν έχουν καταγραφεί. Η πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη στην Κίνα είναι υποτυπώδης και κάποιοι από τους αρρώστους είτε διώχθηκαν από τα γεμάτα νοσοκομεία είτε μόνοι τους τα απέφυγαν. Ειδικοί στο Χονγκ Κονγκ υπολόγισαν ότι η επιδημία είναι μόλις στην αρχή κι ότι η κορύφωσή της θα έρθει σε λίγους μήνες από τώρα. Αν αυτό ισχύει, ο ιός έχει διαδοθεί περισσότερο απ’ όσο υπολογίζουμε και θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιοριστεί εντός της Κίνας.

Οι επιστήμονες προσπαθούν φρενιτιωδώς να βρουν εμβόλιο και θεραπείες που θα καθιστούν πιο ήπια τα συμπτώματα, αλλά χρειάζονται 6-12 μήνες από τώρα για να αρχίσουν κλινικές δοκιμές. Έως τότε ο κόσμος πρέπει να αρκεστεί σε μέτρα δημόσιας υγείας.

Τα κινεζικά λάθη και το τίμημα

Στην Κίνα αυτό οδήγησε στη μεγαλύτερη καραντίνα που έχει συμβεί στην ιστορία, με την πόλη Ουχάν και ολόκληρη την επαρχία Χουπέι να σφραγίζονται και να απομονώνονται από τον υπόλοιπο κόσμο. Οι επιπτώσεις ενός τέτοιου δρακόντειου μέτρου διατρέχει όλη την Κίνα. Οι διακοπές έχουν παραταθεί επ’ αόριστον κρατώντας τα σχολεία και τις επιχειρήσεις κλειστές. Η οικονομία βασίζεται στο delivery φαγητού και αγαθών στο σπίτι.

Οι πολιτικοί στην Κίνα ήδη έχουν κατηγορηθεί για τους χειρισμούς τους. Κατ’ αρχάς άφησαν ανεξέλεγκτες τις αγορές άγριων ζώων απ’ όπου είχε προέλθει ο SARS. Με τον καινούργιο κορωνοϊό οι αξιωματούχοι στην Ουχάν προσπάθησαν αρχικά να υποβαθμίσουν τη σοβαρότητα και, όταν η κατάσταση έγινε πια επικίνδυνη, διέταξαν απόλυτη καραντίνα, την οποία, όμως, εφάρμοσαν οκτώ ώρες αφότου την ανακοίνωσαν. Με αποτέλεσμα να επιτρέψουν να φύγουν από την πόλη τουλάχιστον ένα εκατομμύριο πιθανώς μολυσμένοι άνθρωποι.

Η οικονομία της Κίνας ήδη αρχίζει να πληρώνει το τίμημα. Η ανάπτυξη το πρώτο τρίμηνο αναμένεται να πέσει στο 2%, από το 6% πριν από το ξέσπασμα του κορωνοϊού. Επειδή η Κίνα αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο της παγκόσμιας παραγωγής, εκτιμάται ότι θα υπάρξει μια αισθητή κάμψη στην παγκόσμια ανάπτυξη. Αν και η οικονομία θα επανέλθει όταν ο ιός υποχωρήσει, η υπόληψη του ίδιου του Σι Τζινπίνγκ ίσως επηρεαστεί μακροπρόθεσμα.

Εκτός Κίνας θα ήταν αδιανόητες και απόλυτα καταστροφικές για την οικονομία καραντίνες αυτού του μεγέθους και αυτής της αυστηρότητας. Το φαρμακευτικό και οικονομικό κόστος του κορωνοϊού θα εξαρτηθεί από το πόσο θα κατορθώσουν οι κυβερνήσεις να επιβραδύνουν την εξάπλωση της ασθένειας. Ο μόνος τρόπος, κατά τον «Economist», είναι με την απομόνωση των περιπτώσεων με το που εμφανίζονται και με τον εντοπισμό και την καραντίνα ατόμων με τα οποία ήρθαν σε επαφή τα θύματα. Αν ο ιός «σβήσει» στην Κίνα, τότε μπορεί να σταματήσει η πανδημία.

Αν, αντιθέτως, τα μέτρα αποδειχθούν ανεπαρκή, θα εξεταστούν βήματα όπως το κλείσιμο σχολείων, η ακύρωση δημοσίων εκδηλώσεων και η προσπάθεια αποθάρρυνσης των ταξιδιών. Το ζητούμενο είναι να κερδηθεί χρόνος. Τα συστήματα υγείας, δηλαδή, να έχουν περισσότερο χρόνο ώστε να προετοιμαστούν για την έφοδο του κορωνοϊού και να αδειάσουν κρεβάτια που τώρα είναι γεμάτα από ασθενείς της εποχικής γρίπης.

Ανησυχία για την Αφρική

Ακόμα και με όλες αυτές τις προσπάθειες η επιδημία θα μπορούσε να αποδειχθεί σφοδρή. Κάποια συστήματα υγείας, όπως στην Αφρική ή στις υποβαθμισμένες γειτονιές μεγάλων ασιατικών πόλεων, δεν θα μπορέσουν να απομονώσουν ασθενείς και να εντοπίσουν όσους ήρθαν σε επαφή μαζί τους.

Ακόμη οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν καν με σιγουριά πόσο συχνά οι ασθενείς μεταδίδουν τον ιό σε άλλους όταν τα συμπτώματά τους είναι πολύ ήπια ή όταν ακόμη δεν έχει εκδηλωθεί, στην αρχή, κανένα σύμπτωμα. Και μένει να διαπιστώσουν αν ο ιός θα μεταλλαχθεί ώστε να γίνει πιο μεταδοτικός ή πιο θανάσιμος.

Ποτέ, πάντως, στο παρελθόν δεν έχει υπάρξει τόσο γρήγορη αντίδραση σε ασθένεια από ό,τι τώρα με τον 2019-ncov. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι παρόμοια ξεσπάσματα νέων ασθενειών θα συμβαίνουν όλο και πιο συχνά, όσο οι άνθρωποι καταλαμβάνουν νέα περιβάλλοντα, εκτρέφουν περισσότερα ζώα και συγκεντρώνονται σε πόλεις. Εκτιμούν ότι το κόστος τους μπορεί να φτάσει και τα 60 δισ. δολάρια τον χρόνο.

Η μέθοδος της Νέας Υόρκης

Ο κορωνοϊός έχει ήδη εξαπλωθεί σε τουλάχιστον 16 χώρες. Οι επιστήμονες εξετάζουν αν ο συγκεκριμένος κορωνοϊός έχει «πολυμεταδοτικούς» ασθενείς, όπως είχε ο SARS και άλλα είδη κορωνοϊών. Ασθενείς, δηλαδή, με εξαιρετικά υψηλά φορτία ιού που είναι πάρα πολύ μεταδοτικοί. Στη Ν. Κορέα το 2015 για παράδειγμα ένας ασθενής με MERS μόλυνε 81 ανθρώπους σε διάστημα 58 ωρών μέσα στο νοσοκομείο.
Στις χώρες με σοβαρή υγειονομική υποδομή τα νοσοκομεία και οι αρχές κάνουν συχνά δοκιμές για να τεστάρουν την ετοιμότητά τους σε περίπτωση που πράγματι ξεσπάσει μια πανδημία.

Το σύστημα υγείας της πόλης της Ν. Υόρκης κάνει μερικά από τα πιο αυστηρά τεστ, χρησιμοποιώντας «μυστηριώδεις ασθενείς». Δηλαδή άτομα που εμφανίζονται στα νοσοκομεία και προσποιούνται ότι έχουν συμπτώματα «ασθενειών που χρήζουν επείγουσας κοινοποίησης», τις οποίες οι γιατροί οφείλουν να αντιμετωπίσουν με συγκεκριμένα μέτρα ασφαλείας και να τις αναφέρουν στις δημόσιες υγειονομικές αρχές. Στις 24 Ιανουαρίου όλο το υγειονομικό σύστημα της Ν. Υόρκης διεξήγαγε μια μεγάλη τέτοια άσκηση για τον κορωνοϊό.

«Καθησυχαστικοί» έλεγχοι, αλλά…

Όταν μια επιδημία αρχίζει να εξαπλώνεται εκτός συνόρων, η βασική αντίδραση των χωρών είναι να οργανώνουν ελέγχους στα αεροδρόμια για επιβάτες που φθάνουν από τα μέρη με κρούσματα. Όμως, πολλοί ειδικοί της υγείας θεωρούν ότι τέτοια μέτρα είναι σπατάλη χρόνου και χρήματος αφού στην πράξη δεν «δουλεύουν». Απλώς οι «θεατρικές» εικόνες που προσφέρουν οι έλεγχοι στα αεροδρόμια εξυπηρετούν τους πολιτικούς, που θέλουν να δείξουν στους πολίτες ότι ανταποκρίνονται στο πρόβλημα.

Στον Καναδά το 2003 οι έλεγχοι στα αεροδρόμια για τον SARS δεν εντόπισαν κανέναν φορέα του ιού. Εκείνη τη χρονιά ο SARS σκότωσε 774 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων 44 στον Καναδά. Ο ιός ξέφυγε παρά τους ελέγχους.

Ο αποτελεσματικότερος τρόπος να περιορίσεις ένα ξέσπασμα είναι ο εντοπισμός όσων έχουν μολυνθεί. Ο σκοπός των ειδικών είναι να τους εμποδίσουν από το να κολλήσουν άλλους μέσω της απομόνωσής τους σε νοσοκομεία ή στο σπίτι. Οι περισσότερες χώρες ζητούν από τους ασθενείς να μπουν εθελοντικά σε καραντίνα. Άλλες, όμως, ζητούν δικαστικές εντολές για να επιβάλουν τέτοιους κανόνες αν κάποιοι δεν συμμορφώνονται.

Το 2009 η Πόλη του Μεξικού έκλεισε μπαρ, μαγαζιά, σινεμά, εκκλησίες και ποδοσφαιρικά γήπεδα για 13 ημέρες σε μια προσπάθεια να σταματήσει την εξάπλωση της γρίπης των χοίρων.

Ο αποκλεισμός και το πλήρες σφράγισμα μεγάλων περιοχών, όπως κάνει αυτή τη στιγμή η Κίνα με ολόκληρη την επαρχία Χουπέι με πληθυσμό 60 εκατομμυρίων ανθρώπων, είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στη σύγχρονη ιστορία. Υπάρχουν φόβοι ότι τέτοιες προσπάθειες μπορούν να «σκάσουν», οδηγώντας σε σοβαρή κοινωνική αναταραχή.

Η μάχη με τον χρόνο

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι, αν τα δραστικά μέτρα που παίρνει η Κίνα καταφέρουν να καθυστερήσουν τον ρυθμό εξάπλωσης του κορωνοϊού σε άλλες χώρες έστω και για λίγους μήνες, αυτό θα έκανε τεράστια διαφορά. Τα νοσοκομεία σε Ευρώπη και Αμερική θα μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα την επιδημία στα τέλη της άνοιξης παρά τον Φεβρουάριο, οπότε είναι στην κορύφωσή της η εποχική γρίπη. Τυχόν καθυστέρηση θα δώσει χρόνο και για τη δοκιμή εμβολίου γιο τον κορωνοϊό.

Όταν πια είναι ξεκάθαρο ότι μια επιδημία δεν μπορεί να ελεγχθεί, οι αρχές μπαίνουν σε λειτουργία «μετριασμού» των συνεπειών. Δηλαδή δημιουργούν μέρη για τη φροντίδα ασθενών όταν τα νοσοκομεία έχουν πια γεμίσει και συστήματα για να εξακριβώνουν ποιοι ασθενείς θα πρέπει να λαμβάνουν φροντίδα πρώτοι όταν οι ιατρικές προμήθειες εξαντλούνται. Στο τελικό στάδιο οι αρχές ουσιαστικά απλώς ελπίζουν για το καλύτερο και… προσεύχονται.

Όπως, κατά τον «Economist», παραδέχεται η Βρετανία, στη στρατηγική της προετοιμασία για επιδημία γρίπης, «δεν θα καταστεί δυνατόν να ανακοπεί η εξάπλωση μιας νέας πανδημίας του ιού της γρίπης και η προσπάθεια για κάτι τέτοιο θα ήταν σπατάλη των πόρων δημόσιας υγείας».

Τα οικονομικά της καραντίνας 

Η Ουχάν αποτελεί έναν μεγάλο κόμβο μεταποίησης, ειδικά για αυτοκίνητα. Οι Nissan, Honda και General Motors έχουν μεγάλα εργοστάσια εκεί. Η Ουχάν είναι, σύμφωνα με το Bloomberg, η 13η στη λίστα από 2.000 κινεζικές πόλεις για τον ρόλο της στις αλυσίδες εφοδιασμού.

Σχεδόν το 80% των ενεργών συστατικών για όλα τα φάρμακα προέρχονται από την Κίνα. Όσο για τον παγκόσμιο τουρισμό, το Πεκίνο έχει ήδη αναστείλει όλα τα τουριστικά γκρουπ μέχρι τον περιορισμό του ιού. Μια σημαντική διαφορά της τωρινής κατάστασης με την περίοδο του ιού SARS είναι η οικονομική σημασία της Κίνας για τον υπόλοιπο κόσμο. Το 2003 η Κίνα παρήγαγε το 4% του παγκόσμιου ΑΕΠ, πέρυσι το 16%.

Εν κατακλείδι η μείωση της κατανάλωσης και η διαταραχή της παραγωγής δεν θα σταματήσουν στα σύνορά της, αλλά θα επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία.