Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι ότι το καφενεδάκι των 59,60 τ.μ. είναι το ιστορικό καφενεδάκι του Διευθυντηρίου των Χανίων, πάλαι ποτέ Νομαρχιακού Μεγάρου και σήμερα των γραφείων της Αντιπεριφέρειας Χανίων και των Δικαστηρίων Χανίων, επί της πλατείας Ελευθερίας, όπου βρίσκεται το άγαλμα του εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου.
Μάλιστα, το καφενεδάκι που έπαψε να λειτουργεί όταν πέθανε ο τελευταίος καφετζής… βγήκε και σε πλειοδοτικό διαγωνισμό για να ενοικιαστεί από την ΕΤΑΔ το 2016, εν αγνοία της Περιφέρειας Κρήτης, που εδώ και 8 χρόνια προσπαθεί να ανατρέψει με τελευταία ενέργεια προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, με σκοπό όχι μόνο να ανακόψει τον διαγωνισμό, αλλά και να κατοχυρώσει τη ιδιοκτησία της, ισχυριζόμενη ότι η ΕΤΑΔ δεν είναι καν… ιδιοκτήτρια και παρανόμως και αυθαιρέτως πάτησε “πόδι” σε αυτό!
Η περίεργη υπόθεση ύστερα από ανακοπές, αποφάσεις του Διοικητικού Εφετείου και Εφέσεις που “χάθηκαν” για την Περιφέρεια Κρήτης, αφού οι αιτήσεις της κρίθηκαν άλλοτε απαράδεκτες από το Δικαστήριο και άλλοτε δικάστηκαν ερήμην της, έφτασε τώρα στο Συμβούλιο της Επικρατείας με τον ισχυρισμό ότι, αφού συνολικά το Μέγαρο κληροδοτήθηκε στην Περιφέρεια Κρήτης από την πάλαι ποτέ Νομαρχία Χανίων, πώς είναι δυνατόν ένα κομματάκι λίγων τετραγωνικών μέσα από το “σώμα” του κτηρίου να ανήκει στην ΕΤΑΔ και να το εκμισθώνει κιόλας;
Για να γίνει αντιληπτό τι έχει συμβεί: Η ΕΤΑΔ, που είναι μια Α.Ε. και διαχειρίζεται για χάρη του Δημοσίου τα ακίνητά του, προέβη σε διαγωνισμό πλειοδοσίας για να δώσει σε ενοικιαστή ένα κυλικείο που ανήκει όμως σε άλλον ιδιοκτήτη: την Περιφέρεια Κρήτης! Και το σημαντικό δεν είναι το καφενεδάκι… αλλά το γεγονός ότι επί της ουσίας η ΕΤΑΔ βάζει “πόδι” και έμμεσα αμφισβητεί και ολόκληρο το δημόσιο κτήμα και τα ιστορικά κτήρια της πλατείας Ελευθερίας των Χανίων, ακόμη δηλαδή και την ιδιοκτησία των γραφείων της Αντιπεριφέρειας αλλά και των Δικαστηρίων Χανίων!
Η υπόθεση, που σέρνεται τώρα 8 χρόνια κάτω από τα ραντάρ, προφανώς και έχει σοβαρές διαστάσεις, αφού η ΕΤΑΔ δεν μπορεί να εισέρχεται ως ιδιοκτήτης-διεκπεραιωτής του Δημοσίου στα χωράφια άλλων! Ύστερα από αίτηση αναίρεσης, που δεν έγινε δεκτή και μιας “χαμένης” απόφασης στο Διοικητικό Εφετείο Χανίων από την Περιφέρεια Κρήτης, που στρεφόταν και κατά των υπουργείων, η Περιφέρεια Κρήτης αντέδρασε με έφεση το 2020 στο ΣτΕ και προσφάτως μάλιστα δικάστηκε – στις 16 Απριλίου – γεγονός που σημαίνει ότι πλέον μετράει αντίστροφα ο χρόνος για να αποφανθεί περί της νομιμότητας ή όχι του διαγωνισμού ή καλύτερα περί του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του κυλικείου: Το ΣτΕ θα αποφανθεί αν ανήκει στην Περιφέρεια Κρήτης ή την ΕΤΑΔ.
Και φυσικά, όπως κάθε νοήμων αντιλαμβάνεται, αν αποφανθεί ότι ανήκει στη δεύτερη, τότε δεν είναι απίθανο να ανοίξει ένας νέος κύκλος διεκδίκησης του ιστορικού Διοικητηρίου των Χανίων στην ολοκληρία του από την ΕΤΑΔ, δηλαδή από μια Ανώνυμη Εταιρεία! Ειδικότερα, ο λόγος της εφέσεως της Περιφέρειας Κρήτης προς το ΣτΕ, που κατατέθηκε το 2021 και εκδικάζεται τον Απρίλιο του 2024, είναι ότι οι προσβαλλόμενες είναι ότι «οι πράξεις αυτές αφορούν σε παραχώρηση ιδιαίτερων δικαιωμάτων επί κοινόχρηστων πραγμάτων, προοριζόμενων για την άμεση εξυπηρέτηση δημόσιου σκοπού, και, συνεπώς, εξεδόθησαν κατ’ ενάσκηση δημόσιας εξουσίας».
Το έμαθαν… τυχαία!
Η ιστορία ξεκίνησε πριν από περίπου 8 χρόνια, όταν ο τότε αντιπεριφερειάρχης Χανίων, το γραφείο του οποίου ήταν πάνω από το επίμαχο καφενεδάκι, μαθαίνει εντελώς τυχαία ότι ο ισόγειος χώρος του κυλικείου, επιφάνειας 59,60 τ.μ., βγήκε σε πλειοδοτικό διαγωνισμό με έγγραφες προσφορές για την εκμίσθωσή του, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, στην προκήρυξη αυτή ότι αυτός ο χώρος αποτελεί τμήμα του με ΑΒΚ 4 δημοσίου ακινήτου, αρμοδιότητας Αυτοτελούς Γραφείου Δημόσιας Περιουσίας Χανίων, Περιφερειακής Δ/νσης Δημόσιας Περιουσίας Κρήτης, επικαλούμενη ότι ο ως άνω υπό εκμίσθωση χώρος ευρίσκεται εντός του Δικαστικού Μεγάρου Χανίων, ενώ στην πραγματικότητα ο χώρος αυτός ευρίσκεται εντός του “Νομαρχιακού Μεγάρου Χανίων” της κυριότητος της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων, ο οποίος πλέον έχει περιέλθει στην κυριότητα της Περιφέρειας Κρήτης-Π.Ε. Χανίων.
Μάλιστα, υπήρχε και απόσπασμα κάτοψης του ισογείου του κτηριακού συγκροτήματος από τοπογράφο που συνόδευε την περίληψη της προκήρυξης του διαγωνισμού, ενώ αναφερόταν ότι ο ως άνω διαγωνισμός επρόκειτο να διενεργηθεί στην έδρα της ΕΤΑΔ Α.Ε. στην Αθήνα, στις 25 Απριλίου του 2016.
Στην προκήρυξη αυτή αναφερόταν από την ΕΤΑΔ ότι ο υπό εκμίσθωση χώρος της ανήκει στην ΕΤΑΔ και ανήκει στο δημόσιο κτήμα που βρίσκεται το μέγαρο και ολόκληρο αυτό το δημόσιο ακίνητο βρίσκεται στην αρμοδιότητα Αυτοτελούς Γραφείου Δημόσιας Περιουσίας Χανίων, Περιφερειακής Δ/νσης Δημόσιας Περιουσίας Κρήτης. Για την Περιφέρεια Κρήτης αυτό θεωρήθηκε ότι δεν είναι αληθές γιατί, όπως αναφέρεται σε αιτιολογική έκθεση, «ο χώρος αυτός, το μείζον κτηριακό συγκρότημα μετά των συστατικών παραρτημάτων και παρακολουθημάτων του, του οικοπέδου του και της στήλης αέρος του απεριορίστως, που ευρίσκεται στην κτηματική περιφέρεια του Δήμου Χανίων, επί της πλατείας Ελευθερίας αρ. 1, ανέκαθεν αποτελούσε το “Νομαρχιακόν Μέγαρον” – “Διοικητήριο” ή “Διευθυντήριον”, και στο οποίο στεγάζονται υπηρεσίες της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων (πρώην Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων και ήδη της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων της Περιφέρειας Κρήτης), και ανήκουν αυτοδικαίως στην κυριότητα, νομή και κατοχή της Περιφέρειας Κρήτης-Π.Ε. Χανίων, σύμφωνα με τον νόμο».
Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, δηλαδή του 2016, έγινε αίτηση ακύρωσης, όμως δικάστηκε ερήμην της Περιφέρειας Κρήτης, ενώ ακολούθησε και απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Χανίων το 2021, που δε δικαίωσε την Περιφέρεια Κρήτης. Έτσι ήταν μονόδρομος το ΣτΕ.
Δηλωμένο και στο Κτηματολόγιο!
Το ακίνητο, που ευρίσκεται στην κτηματική περιφέρεια του Δήμου Χανίων, επί της πλατείας Ελευθερίας αρ. 1, το οποίο έχει δηλωθεί από την πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων στο Εθνικό Κτηματολόγιο και έχει λάβει αριθμό ΚΑΕΚ 501503707002/0/0, όπως φαίνεται στο οικείο Κτηματολογικό Φύλλο και διάγραμμα που τηρούνται στο Κτηματολογικό Γραφείο Χανίων, ανήκει αυτοδικαίως στην αποκλειστική και πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή της Περιφέρειας Κρήτης και κατά ποσοστό 100%, ως καθολικής διαδόχου της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων, σύμφωνα με τον νόμο.
Στο κτηματολογικό φύλλο και διάγραμμα του ακινήτου αυτού με αριθμό ΚΑΕΚ 501503707002/0/0, το οικόπεδο μετά των επ’ αυτού κτηρίων του εντός αυτού αιθρίου και των λοιπών 9 χώρων, συστατικών, παραρτημάτων και παρακολουθημάτων, εμφαίνεται να έχει έκταση μέτρων τετραγωνικών τριών χιλιάδων εννιακοσίων εξήντα οκτώ (3.968,00 τ.μ.), το οποίο έχει δηλωθεί από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων, η οποία εμφαίνεται και στις πρώτες (αρχικές εγγραφές) του ότι ανήκει στην αποκλειστική κυριότητά της και κατά ποσοστό 100% και όχι από το Ελληνικό Δημόσιο, ούτε από την ΕΤΑΔ Α.Ε., αλλά ούτε και από άλλους. Σημειωτέον, ότι το Ελληνικό Δημόσιο σε ουδεμία ενέργεια προσβολής της ως άνω κτηματολογικής εγγραφής έχει προβεί μέχρι σήμερα.
Διατηρητέο από το 1976 και “προίκα” της Αυτοδιοίκησης από το 1996!
Προς επίρρωση των ανωτέρω ισχυρισμών της Περιφέρειας Κρήτης, ότι δηλαδή ολόκληρο το παραπάνω ακίνητο (οικόπεδο και κτήρια), χαρακτηριζόμενο ως “ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟ ΜΕΓΑΡΟ ΧΑΝΙΩΝ”, ανήκει στην πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή της ίδιας (Π.Ε. Κρήτης-Π.Ε. Χανίων), επισυνάπτει ισχυριζόμενη στα Δικαστήρια και εν προκειμένω στο Ακυρωτικό την υπ’ αριθμόν Α/Φ31/25659/2753/3-6-1976 (ΦΕΚ Β 796/17-6-1976) απόφαση του υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών. Ειδικότερα, το ευρισκόμενο εντός του ως άνω ακινήτου της Περιφέρειας Κρήτης κτήριο, όπως προαναφέραμε, έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την υπ’ αρ. Α/Φ31/25659/2753/3-6-1976-ΦΕΚ Β 796/Β/17-6-1976 απόφαση του υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών, απαρτίζεται από πτέρυγες, οι οποίες σε σύνθεση ελεύθερου ορθογώνιου δημιουργούν εσωτερικό χαρακτηριστικό αίθριο και ταυτόχρονα ελεύθερες διελεύσεις προς αυτό, από την πρόσοψη του κτηρίου.
Αυτό το εσωτερικό αίθριο, φυτεμένο με πεύκα, διαμορφώνεται σε δύο επίπεδα, ένα χαμηλό και δύο υπερυψωμένα δεξιά κι αριστερά από την κεντρική είσοδο της Νότιας Πτέρυγας. Μάλιστα, στην υπ’ αρ. Α/Φ31/25659/2753/3-6-1976-ΦΕΚ Β 796/Β/17-6-1976 απόφαση του υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών, η οποία ελήφθη σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.Δ. 175/173 “Περί Υπουργικού Συμβουλίου και Υπουργείων”, τεθείσας εν ισχύι διά του υπ’ αριθμ. 396/1973 Π.Δ., όπως ετροποιήθησαν μεταγενεστέρως, τις διατάξεις του άρθρου 1 και 5 του Ν. 1469/ 1950 και την υπ’ αριθ. 4 Γνωμοδότησιν της Γ’ Ειδικής Ολομελείας του Αρχαιολογικού Συμβουλίου, εκφρασθείσαν κατά την συνεδρίασιν αυτής της 5ης-5-1976, αναφέρεται επί λέξει ότι:
«…Χαρακτηρίζομεν το Νομαρχιακόν Μέγαρον Χανίων ως οίκημα χρήζον Ειδικής Κρατικής Προστασίας, καθ’ όσον τούτο αποτελεί αξιολογώτατον δείγμα νεοκλασσικής αρχιτεκτονικής της μετά το 1830 περιόδου, η δε μορφή του ως αρχιτεκτονικού συνόλου εξακολουθεί να παραμένει αξιόλογος και ενδείκνυται η προφύλαξίς του από περαιτέρω αλλοιώσεις…».
Ολόκληρο το παραπάνω ακίνητο της Περιφέρειας Κρήτης, μετά του επίμαχου τμήματος αυτού, αφενός μεν έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο χρήζον ειδικής Κρατικής Προστασίας, καθόσον τούτο αποτελεί αξιόλογο δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής της μετά το 1830 περιόδου, η δε μορφή του ως αρχιτεκτονικού συνόλου εξακολουθεί να παραμένει σε πολύ καλή κατάσταση και προφυλάσσεται από την απόφαση του 1976 περί ιστορικού μνημείου. Η Περιφέρεια Κρήτης ισχυρίζεται ότι το ακίνητο είναι εκτός συναλλαγής λοιπόν και συνεπώς η ΕΤΑΔ Α.Ε. δεν έχει δικαίωμα διαχειρίσεως, ούτε κυριότητος επ’ αυτών, αλλά παρανόμως και αυθαίρετα το έβγαλε στο “σφυρί”.
Η ΕΤΑΔ Α.Ε. ουδέποτε είχε δικαίωμα να έχει στην κυριότητα ή στην οποιαδήποτε διαχείρισή της το επίμαχο ακίνητο ή το σύνολο του παραπάνω ακινήτου της Περιφέρειας Κρήτης, διότι το παραπάνω ακίνητο της Π.Ε. Κρήτης στο σύνολό του εμπίπτει στις εξαιρέσεις του νόμου, έχει παραχωρηθεί από το Δημόσιο στη Νομαρχία από το 1994, είναι ιστορικό χαρακτηρισμένο και προορίζεται ή λειτουργεί για το κοινό συμφέρον, δηλαδή για τους πολίτες.
Επιπλέον, το κτήριο με την ίδρυση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης το 1994 πέρασε από το Δημόσιο στον νέο θεσμό ως προίκα, για να στεγαστούν οι υπηρεσίες του σύμφωνα με το Π.Δ. του 1996, που ρητά αναφερόταν: «Ακίνητα που ανήκουν στην κυριότητα του Δημοσίου ή ΝΠΔΔ και χρησιμοποιούνται από τις υπηρεσίες που καταργούνται για τη στέγασή τους, καθώς και τα κινητά πράγματα και ο εξοπλισμός των υπηρεσιών αυτών περιέρχονται αυτοδικαίως στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, στην περιφέρεια της οποίας βρίσκονται».
Και όταν καταργήθηκε ο θεσμός και αντικαταστάθηκε από τις Αιρετές Περιφέρειες, η περιουσία των Νομαρχιών πέρασε στην Περιφέρεια Κρήτης το 2010.
Η ιστορία του κτηρίου από το 1884: Το νεοκλασικό “κόσμημα” που έχτισαν οι Οθωμανοί
Το Δικαστικό-Διοικητικό Μέγαρο, το “Διευθυντήριο” μέγαρο, ή “Μέγαρο των Δικαστηρίων” βρίσκεται στην πλατεία Ελευθερίας και αποτελεί το δεύτερο δημόσιο κτήριο, μετά τον Ιταλικό Στρατώνα, που οικοδομήθηκε έξω από τα τείχη της παλιάς πόλης. Χαρακτηριστικό ειδικό κτήριο των τελευταίων χρόνων της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη, επηρεασμένο μορφολογικά από τα μεγαλοπρεπή νεοκλασικά κτήρια των μεγάλων αστικών κέντρων. Έχει οργανωθεί με αυστηρούς άξονες συμμετρίας, που διακρίνονται τόσο στις κατόψεις του, όσο και στη μορφολογία των όψεων.
Άρχισε να χτίζεται τα τελευταία χρόνια της τουρκικής κατοχής και προοριζόταν για στρατιωτικό τουρκικό νοσοκομείο.
Με εντολή του Σακίρ Πασά, ανατίθεται λίγο μετά το 1884 η μελέτη και κατασκευή του στον Ιταλό μηχανικό Νικόλαο Μαγκούζο και τον επίσης Ιταλό εργολάβο Σεβαστιανό Πριμιτέρα, οι οποίοι είχαν αναλάβει και το κτίσιμο του Ιταλικού Στρατώνα (το πρώτο δημόσιο κτήριο της πόλης έξω από τα τείχη). Ο Μαγκούζο επέβλεψε κυρίως την κατασκευή του μεσαίου τμήματος και συνέχισαν διάφοροι Ιταλοί μηχανικοί. Το 1893 αναγράφεται η είδηση για την ανάληψη της επίβλεψης του έργου από τον πολιτικό-μηχανολόγο μηχανικό Μιχάλη Σαββάκη, ο οποίος το ολοκλήρωσε.
Για το κτίσιμό του εργάστηκαν κυρίως Αποκορωνιώτες και Γαβαλοχωριανοί λιθοξόοι, που πέτρα-πέτρα πελέκησαν τις χαρακτηριστικές λίθινες διακοσμήσεις του, ενώ χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές για τις αγγαρείες των Νιζάμηδων που πάσα-πάσα κουβάλησαν από τα νταμάρια του Aϊ Γιάννη και της δεξαμενής τις πέτρες και τα αγκωνάρια.
Το κτήριο απαρτίζεται από πτέρυγες, οι οποίες σε σύνθεση ελεύθερου ορθογωνίου δημιουργούν εσωτερικό χαρακτηριστικό αίθριο και συγχρόνως ελεύθερες διελεύσεις προς αυτό από την πρόσοψη του κτηρίου. Το αίθριο, φυτεμένο με πεύκα, διαμορφώνεται σε δύο επίπεδα, ένα χαμηλό και δύο υπερυψωμένα δεξιά κι αριστερά από την κεντρική είσοδο των Δικαστηρίων.
Με την ίδρυση του ελεύθερου Κρητικού κράτους, στη δυτική και ανατολική πτέρυγα εγκαθίστανται το Εφετείο Κρήτης και τα λοιπά Δικαστήρια.
Στις 13 Μαΐου1900, με την αποπεράτωση του ορόφου, μεταφέρονται από τη Χαλέπα στο Μέγαρο οι Ανώτερες Διευθύνσεις, τα “Υπουργεία” της Κρήτης.
Μετά την εγκατάσταση των Αρχών επενδύονται με μάρμαρα οι σκάλες του Δικαστικού Μεγάρου και συντάσσονται μελέτες για την εκτέλεση έργων που το συμπληρώνουν.
Το Μέγαρο αυτό είναι το δεύτερο δημόσιο κτήριο μετά τον Ιταλικό Στρατώνα, που κτίστηκε έξω από τα τείχη της παλιάς πόλης και με τη μορφολογία του επηρέασε πολύ τη διάρθρωση του πρώτου σχεδίου της νέας πόλης και τη χάραξη μερικών από τους βασικούς οδικούς άξονες, καθώς και τη δημιουργία της πλατείας Ελευθερίας.
Αμέσως μετά την αποπεράτωση και την έναρξη της λειτουργίας του, κάθετα προς αυτό, ανοίχτηκε η σημερινή οδός Ηρώων Πολυτεχνείου, τότε οδός Δημοσίων Γραφείων, για να συνδέσει το κτήριο με το παλάτι και τη Χαλέπα. Επίσης, καθόρισε τους άξονες των σημερινών οδών Σφακιανάκη, Αλ. Παπαναστασίου και Γιαμπουδάκη, παράλληλα προς αυτό, και για τη σύνδεσή του με τον Ιταλικό Στρατώνα και τον Κήπο. Τέλος, η σύνδεσή του με την παλιά πόλη καθόρισε τον άξονα της σημερινής οδού Ανδρ. Παπανδρέου.
Το 1936, μετά από πυρκαγιά που δημιούργησε πολλές ζημιές στο κτήριο, προστέθηκε ο τρίτος όροφος στη βορεινή πτέρυγα και πραγματοποιήθηκε και ριζική ανακαίνισή του.
Έχουν γίνει εργασίες επισκευής και συντήρησης το 1984, διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου το 1988 και το 1990, έργα συντήρησης και αποκατάστασης μετά τον εμπρησμό του Ιουλίου του ίδιου έτους.