Συνέδριο για δημογραφικό στα Χανιά: Καταρρέει πληθυσμιακά η χώρα – Λύση η στήριξη της οικογένειας, οι μετανάστες, το brain gain και η… εργασία των ηλικιωμένων!

Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα μείζον δημογραφικό πρόβλημα, καθώς ο πληθυσμός της συρρικνώνεται με σταθερούς ρυθμούς. Αυτό το ανησυχητικό σενάριο παρουσιάστηκε στο 1ο Συνέδριο για τη Δυναμική των Πληθυσμών και την Οικονομική Ευημερία που πραγματοποιήθηκε στα Χανιά, με τη διοργάνωση του Κέντρου του ΟΟΣΑ στην Κρήτη.

Οι διακεκριμένοι ομιλητές του συνεδρίου τόνισαν ότι οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν από εδώ και πέρα θα αρχίσουν να αποδίδουν καρπούς μετά από μια μακρά περίοδο, περίπου 15 χρόνια. Ωστόσο, προέβαλαν τρεις βασικούς άξονες στους οποίους θα πρέπει να επικεντρωθούν οι κυβερνητικές πολιτικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος:

• Στήριξη της οικογένειας και της μητρότητας: Η χώρα πρέπει να υιοθετήσει μια σειρά από μέτρα που θα ενθαρρύνουν τους πολίτες να αποκτήσουν παιδιά, όπως επιδόματα, άδειες, επενδύσεις σε παιδικούς σταθμούς και ολοήμερα σχολεία.
• Στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος: Η παράταση της εργασιακής ζωής αποτελεί μια κρίσιμη παράμετρο για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και η διασφάλιση καλών συνθηκών εργασίας μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου.
• Στοχευμένες μεταναστευτικές ροές: Η κάλυψη των κενών θέσεων εργασίας, κυρίως στον πρωτογενή τομέα και στον τουρισμό, μέσω της εισαγωγής εργατικού δυναμικού από τρίτες χώρες, μπορεί να αποτελέσει μια λύση για την αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού.

Το 1ο Συνέδριο για τη Δυναμική των Πληθυσμών και την Οικονομική Ευημερία έθεσε στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα για το μέλλον της χώρας. Οι προτάσεις που κατατέθηκαν από τους ειδικούς μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για τη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής δημογραφικής πολιτικής.

Η εικόνα για την Κρήτη σε σχέση με τα θέματα τα δημογραφικά δεν διαφέρει από την εικόνα της Ελλάδας, της υπόλοιπης χώρας δηλαδή, και της Ευρώπης.

Δεν είναι ελληνικό το πρόβλημα. Έχουμε μία δημογραφική κατάρρευση που έχει ξεκινήσει από το 1981 και μετά. Θα σας πω μόνο ότι τα τελευταία 20 χρόνια, από το 2004 περίπου, στην Ελλάδα έχουμε 400.000 γυναίκες σε ηλικία αναπαραγωγική, από τα 25 περίπου μέχρι τα 45, και 1.2 γεννήσεις που αντιστοιχούν ανα ανά μητέρα.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι σε 30 χρόνια από τώρα ο πληθυσμός μας θα έχει συρρικνωθεί και κυρίως το εργατικό δυναμικό θα έχει συρρικνωθεί σε ένα ποσοστό δραματικό. Δεν θα έχουμε εργατικό δυναμικό για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις παραγωγικές μας απαιτήσεις, τουρισμός, γεωργία. Αυτό οφείλεται πολύ απλά στο ότι γεννάμε λιγότερο.

Είναι πολιτισμικό, είναι ο τρόπος ζωής μας, είναι τα οικονομικά θέματα. Οι προτάσεις που έρχονται, γιατί, όπως είπα, τα προβλήματα δεν είναι μόνο στην Ελλάδα, δεν είναι ελληνικά. Έχουμε πολλά προβλήματα που είναι ελληνικά, αλλά αυτό είναι παγκόσμιο.

Η Κορέα, ας πούμε, έχει τεράστιο πρόβλημα. Σε 30 χρόνια, πάνω από το 50%, το 60% του πληθυσμού της θα είναι πάνω από 45. Η Ιαπωνία έχει τεράστιο πρόβλημα. Τι κάνουν εκεί; Κάνουν τις γεννήσεις, τη διαδικασία της γέννησης και της ανατροφής ενός παιδιού, δημόσιο αγαθό. Αυτή είναι η λύση, έτσι για να μπορέσουμε όχι να το ανατρέψουμε, αλλά να το αμβλύνουμε σαν πρόβλημα.

Ότι θα συρρικνωθεί ο πληθυσμός μας θα συρρικνωθεί, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό. Απλά πρέπει να εκμεταλλευτούμε τους ανθρώπους που χρειαζόμαστε για να εργάζονται.

Η άλλη λύση λοιπόν είναι να δώσουμε σε αυτούς που είναι 35 σήμερα, 40-45, τη δυνατότητα να έχουν καλή υγεία όταν θα είναι 65 και 70. Δηλαδή λιγότερα καρδιαγγειακά, παχυσαρκία, διαβήτη.

Όλα αυτά είναι δημόσιες πολιτικές. Δηλαδή το κράτος πρέπει να μπει στο παιχνίδι, να δώσει περισσότερα, περισσότερες δυνατότητες, να δώσει βοήθεια στις μητέρες που εργάζονται και κάνουν καριέρα, ούτως ώστε τα παιδιά τους να μπορούν να μεγαλώσουν χωρίς να πληρώνουν κόστος.

Υπάρχουν προτάσεις ακόμα και για έναν μισθό, ο οποίος να μπορεί να δώσει τη δυνατότητα να μεγαλώσει ένα παιδί σήμερα μέχρι που να φτάσει 20 χρονών.

Αλλά όλα αυτά δεν θα μας λύσουν το πρόβλημα. Πρέπει να αξιοποιήσουμε, σαν χώρα, έχουμε μία τεράστια, μια τεράστια αποχώρηση που έγινε λόγω της κρίσης από το 2010 και μετά, με το brain drain. Πρέπει να επαναπατρίσουμε κόσμο.

Έτσι, πρέπει να πάρουμε τη δεξαμενή, τη δεξαμενή της διασποράς, γιατί έχουμε. Αλλά θα μου πείτε, ποιος θα έρθει στην Ελλάδα δεύτερης και τρίτης γενιάς; Αλλά πρέπει να το προσπαθήσουμε.

Πιθανόν να φέρουμε υψηλής κατάρτισης προσωπικό με αυτό τον τρόπο, και να αξιοποιήσουμε και τη μετανάστευση πληθυσμών. Η μετανάστευση σαν εργατικό δυναμικό, όλος ο κόσμος το λέει.

Εδώ η Κρήτη, με τον τουρισμό, στενάζει κάθε καλοκαίρι. Έτσι, στη σεζόν, χρειαζόμαστε εργατικά χέρια. Ο αγροτικός τομέας χρειάζεται εργατικά χέρια και επιστήμονες. Χρειαζόμαστε, όχι non documented, χωρίς χαρτιά, μετανάστες. Χρειαζόμαστε μία σχεδιασμένη καλά μεταναστευτική πολιτική που θα αξιοποιήσει με θετικό τρόπο τις ανάγκες που έχουμε σε εργατικό δυναμικό για να είμαστε ανταγωνιστικοί.

Ο Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πάνος Τσακλόγλου είπε πιο αναλυτικά:

Είναι αλήθεια το ότι έχουν δοκιμαστεί πολλές πολιτικές οι οποίες είχαν αποτελέσματα τα οποία δεν θα μπορούσαμε να τα πούμε και θεαματικά.

Υπάρχει μια σειρά από πράγματα τα οποία μπορούμε να κάνουμε, τα οποία έχουν να κάνουνε και με τη βοήθεια την οποία έχουμε για νοικοκυριά τα οποία έχουνε παιδιά, ώστε να μπορέσουνε να έχουνε τον επιθυμητό αριθμό παιδιών.

Και νομίζω ότι στην κυβέρνηση κάναμε πολλά τέτοια πράγματα: από το επίδομα γέννας, από την αύξηση των παιδικών επιδομάτων και κυρίως από τα επιδόματα μητρότητας τα οποία τα έχουμε επεκτείνει και χρονικά και ποσοτικά, και σε αυτοαπασχολούμενες και σε μισθωτές του ιδιωτικού τομέα και σε αγρότισσες.

Αλλά κυρίως είναι όλα τα συμπαρομαρτούντα: δηλαδή περισσότερες θέσεις σε παιδικούς σταθμούς, σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, περισσότερες θέσεις σε ολοήμερα σχολεία, ώστε να μπορούν να δοθούν κίνητρα και σε νοικοκυριά να έχουνε περισσότερα παιδιά, αλλά και στις γυναίκες να μπορούν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας.

Βέβαια, μην περιμένετε θεαματικά αποτελέσματα σε καμία απολύτως χώρα που να είχαμε και κάποια θετικά αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα αυτά δεν έγιναν από τη μία μέρα στην άλλη. Θέλουν χρόνο.

Κοιτάξτε λίγο: όλες οι χώρες όταν είδαν ότι υπήρχε πρόβλημα με τα δημογραφικά τους, έλαβαν μέτρα. Οι χώρες αυτές τα μέτρα αυτά τα έλαβαν δεκαετίες πριν.

Η Ελλάδα ήταν μία χώρα η οποία καθυστέρησε, και αυτός ήταν και ο λόγος που τα αντίστοιχα μέτρα τα λάβαμε στην περίοδο των μνημονίων, με πολύ βάναυσο θα έλεγε κανείς, τρόπο.

Αυτή τη στιγμή, όλες οι μελέτες οι διαθέσιμες τις οποίες έχουμε αυτή τη στιγμή φαίνεται να δείχνουν ότι το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι βιώσιμο, αρκεί να τηρηθούν οι κανόνες τους οποίους έχει.

Είναι το πρώτο συνέδριο το οποίο γίνεται στο πλαίσιο του κέντρου του ΟΟΣΑ που έχει φτιαχτεί εδώ. Θα πιάσει, αναμένει κανείς, όλες τις πλευρές, τις σημαντικές πλευρές του ζητήματος που από τη μία είναι οι ροές του πληθυσμού όσον αφορά τη μετανάστευση: ποιος κόσμος φεύγει, ποιος κόσμος έρχεται και πώς τον ενσωματώνει και ποιους ανθρώπους θέλεις να φέρεις μέσα στην κάθε χώρα.

Το δεύτερο έχει να κάνει με το ισοζύγιο γεννήσεων: πώς, πότε και πόσο γεννάμε και το πόσο πολύ ζούμε και την ποιότητα ζωής μας καθώς μεγαλώνει, μεγαλώνει ηλικιακά, ο μέσος όρος για κάθε χώρα. Αυτό είναι σημαντικό και το κέντρο του ΟΟΣΑ δεν θα πιάσει μόνο την Ελλάδα. Θα κοιτάξει την επιστήμη, θα κοιτάξει και την οικονομική και την κοινωνική πολιτική σε σχέση με αυτό. Αλλά για τη χώρα μας που έχουμε ένα πολύ αρνητικό δημογραφικό ισοζύγιο, η κατανόηση αυτών των ζητημάτων είναι πολύ υψηλής σημασίας.

Το ότι ζούμε περισσότερο είναι ένα ζήτημα το οποίο είναι καλό. Έχει να κάνει με την ιατρική, με την ποιότητα ζωής μας. Το ότι δεν κάνουμε τόσα πολλά παιδιά όσα στο παρελθόν έχει να κάνει κυρίως με κοινωνικούς λόγους, έχει να κάνει όμως και οικονομικούς λόγους. Το πόσο στηρίζει η κοινωνία την οικογένεια, το ισοζύγιο της μετανάστευσης, ποιοι άνθρωποι φεύγουν από τη χώρα μας, έφυγε περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι στη διάρκεια της κρίσης, ενώ παλαιότερα στη δεκαετία του ’90 είχαμε ενσωματώσει σχεδόν 1 εκατομμύριο ανθρώπους στη χώρα μας. Είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό.

Όλες οι χώρες θα επηρεαστούν τα επόμενα χρόνια πάρα πολύ κρίσιμα, ανάλογα με το ποιους πληθυσμούς μπορούν να προσελκύσουν ενώ ποιους πληθυσμούς αφήνουν και φεύγουν. Όσον αφορά τα δημογραφικά, το τι θα γίνει τα επόμενα χρόνια έχει ήδη προσδιοριστεί από το τι έγινε τα προηγούμενα. Δηλαδή, ο πληθυσμός μας στη χώρα θα μειώνεται, κάτι το οποίο σημαίνει ότι θα πρέπει να προσαρμόσουμε το σύστημα εκπαίδευσης, το σύστημα υγείας, το σύστημα επίσης μακροχρόνιας φροντίδας για τους ανθρώπους οι οποίοι θα είναι πολύ μεγάλης ηλικίας. Από κει και πέρα όμως, αφού περάσουν τα επόμενα περίπου 15 χρόνια, μπορεί να αναστραφεί αυτή η πορεία και ο πληθυσμός σιγά-σιγά να αρχίσει αντί να πηγαίνει – θυμηθείτε, ήμασταν 11 εκατομμύρια και πήγαμε στα 10 – η τάση τώρα είναι να πάμε προς τα 9.

Σιγά-σιγά αυτό το 9 θα είναι πολύ καλό να μην γίνει 8.30, αλλά να γίνει 9 και μετά 10. Αυτό πραγματικά έχει να κάνει με τις συνθήκες ζωής στη χώρα, αλλά έχει να κάνει και με το εάν προσελκύουμε και ενσωματώνουμε ανθρώπους στη χώρα μας αντί να αφήνουμε τους ανθρώπους, τους Έλληνες, να προτιμούν να ζουν κάπου αλλού.

Ο διπλωμάτης Γιώργος Παγουλάτος, μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ είπε πιο αναλυτικά τα εξής:

Το κέντρο του ΟΟΣΑ έχει ως στόχο να μελετήσει το πληθυσμιακό, εστιάζοντας προφανώς στη διάσταση που μας αφορά όλους, ειδικά στην Ελλάδα, δηλαδή του δημογραφικού. Είμαστε αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα: ότι ο πληθυσμός μας γηράσκει. Δεν είμαστε η μόνη χώρα της οποίας ο πληθυσμός γηράσκει. Είναι ένα φαινόμενο που χαρακτηρίζει κατεξοχήν ανεπτυγμένες οικονομίες. Υπάρχουν χώρες του ΟΟΣΑ που το αντιμετωπίζουν με ακόμα μεγαλύτερη ένταση από την Ελλάδα: η Κορέα, η Ιαπωνία, η Ιταλία και άλλες. Είναι ένα φαινόμενο το οποίο έχει πολλαπλές διαστάσεις και είναι εξαιρετικά επείγον να αντιμετωπιστεί. Δεν είναι καθόλου εύκολο.

Ο γηράσκων πληθυσμός σημαίνει, σε βάθος χρόνου, πτωτικούς ρυθμούς αύξησης της παραγωγικότητας, άρα μια ένα φθίνοντα αριθμό ανάπτυξης για την οικονομία. Σημαίνει ότι όλο και λιγότεροι νέοι εργαζόμενοι μπαίνουν στην αγορά εργασίας για να συντηρούν, μέσω του ασφαλιστικού συστήματος, όλο και περισσότερους ηλικιωμένους. Σκεφτείτε ότι, με την πρόοδο, ευτυχώς, των συστημάτων υγείας, οι άνθρωποι ζουν περισσότερο. Άρα έχουμε μια αντιστροφή του λόγου εργαζομένων και συνταξιούχων.

Και αυτό έχει πολλαπλές επιπτώσεις στη δυνατότητα μιας οικονομίας να αναπτύσσεται και στη δυνατότητα της δικής μας, μεταξύ άλλων, οικονομίας να μπορεί να συντηρεί ένα ασφαλιστικό σύστημα που πραγματικά θα προστατεύει τους ηλικιωμένους και τους πιο αδύναμους. Άρα, χρειάζονται πολιτικές οι οποίες θα ενθαρρύνουν την ταχύτερη ένταξη των εργαζομένων στην αγορά εργασίας, που θα δίνουν δυνατότητα στους πιο ηλικιωμένους να παραμένουν απασχολούμενοι με κάποιο τρόπο, προς συνεισφέροντας και στο εισόδημά τους, αλλά αυξάνοντας το τα ποσοστά απασχόλησης στην ελληνική οικονομία. Υπάρχουν δυνατότητες και οι νέες τεχνολογίες και η τεχνητή νοημοσύνη να συνεισφέρουν και στην ποιότητα εργασίας και στην επιβοήθηση της αγοράς εργασίας και στην απασχόληση.

Σε όλα αυτά συζητάμε και θα συζητήσουμε και σε αυτό το συνέδριο, στη βάση της εμπειρίας πολλών άλλων χωρών που αντιμετωπίζουν αυτή την πρόκληση. Θα συζητήσουμε γιατί η λογική του ΟΟΣΑ και η πρακτική του ΟΟΣΑ είναι πάντα η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ αυτού που λέμε peers, δηλαδή μεταξύ χωρών, σε επίπεδο τεχνοκρατών ή σε επίπεδο στελεχών που έχουν δουλέψει αυτές τις πολιτικές για τα κράτη μέλη του ΟΟΣΑ. Θυμίζω ότι ο ΟΟΣΑ περιλαμβάνει τις πιο ανεπτυγμένες οικονομίες του πλανήτη, του δυτικού θα λέγαμε, συστήματος. Και επομένως, έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτή την εστίαση.

Η οποία επίσης φέρνει την Κρήτη στο προσκήνιο. Και η Κρήτη έχει ένα επιπλέον χαρακτηριστικό: είναι ένα νησί της Μεσογείου, το οποίο είναι σημείο συνάντησης στη Μεσόγειο τριών ηπείρων: της Ευρώπης, της Ασίας, της Αφρικής.

Είναι επίσης η Μεσόγειος μια θάλασσα μετακίνησης πληθυσμών. Οι πληθυσμοί αυτοί δεν μετακινούνται πάντα οικιοθελώς. Πολλές φορές μετακινούνται από ανάγκη, από πολέμους, από κλιματική αλλαγή. Η προοπτική της κλιματικής αλλαγής είναι μια προοπτική που επιτείνεται και θα οξύνεται στα επόμενα χρόνια, τις επόμενες δεκαετίες, πλήττοντας ιδιαίτερα χώρες της Αφρικής, χώρες της Μεσογείου.

Επομένως, η Ελλάδα έχει μπροστά της και αυτή την πρόκληση, όπως και άλλες οικονομίες του ανεπτυγμένου κόσμου και της Ευρώπης, και της νότιας Ευρώπης ακόμη περισσότερο.

Άρα είναι το το ζήτημα το πληθυσμιακό που είναι στο επίκεντρο του κέντρου αυτού του ΟΟΣΑ στην Κρήτη, έχει πολλαπλές διαστάσεις. Και η εστίαση αυτή που επιτυγχάνει το κέντρο του ΟΟΣΑ για τους πληθυσμούς στην Κρήτη θα επιτρέψει να μπορούμε να μελετήσουμε όλες αυτές τις διαστάσεις και να επεξεργαστούμε, μαζί με τους ομολόγους μας και τους εμπειρογνώμονες του ΟΟΣΑ, τις καλύτερες δυνατές πολιτικές για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.

Ένα μέρος των κενών, των ελλειμάτων στο ανθρώπινο δυναμικό, ένα μέρος θα καλυφθεί από εργαζόμενους που θα έρχονται από χώρες μετανάστευσης, από χώρες χαμηλότερων εισοδημάτων, μέσα από στοχευμένες πολιτικές. Γιατί, όπως ξέρετε, η ελληνική οικονομία έχει κάθε χρόνο, νομίζω, εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας οι οποίες παραμένουν κενές στα χωράφια, στη συγκομιδή, στον τουρισμό κλπ.

Όλες οι χώρες έχουνε, όχι όλες, πολλές χώρες Ευρώπης έχουνε πολιτικές στο μένης εισαγωγής εργαζομένων, εργατών από χώρες της Αφρικής, για παράδειγμα, προκειμένου να εργαστούν για να καλύψουν αυτά τα κενά. Αυτά τα κενά, υπενθυμίζω, θα διευρύνονται με τη γήρανση. Γιατί θα έχουμε όλο και λιγότερο, όλο και πιο περιορισμένη δεξαμενή νέων ανθρώπων που θα μπορούν να μπούν στην αγορά εργασίας να καλύψουν αυτές τις ανάγκες. Άρα, υπ’ αυτή την έννοια, ναι, οι εργαζόμενοι από άλλες χώρες μπορούν να καλύψουν αυτά τα κενά.

 

"google ad"