Του Αλέξανδρου Γούλα
Λίγοι άνθρωποι είναι συνδεδεμένοι με την τηλεόραση, σε παγκόσμιο επίπεδο μάλιστα, όσο η Όπρα Γουίνφρι. Απολύτως λογικό. Πρόκειται για τη βασίλισσα της αμερικανικής τηλεόρασης, και αν ξέρουν κάτι οι Αμερικάνοι, αυτό είναι η τηλεόραση. Η αλήθεια είναι πως έχοντας μάθει να εξετάζουμε τον πλανήτη με τα δυτικά μάτια, ο τίτλος της «βασίλισσας της αμερικανικής τηλεόρασης» τη μετατρέπει αυτομάτως σε «βασίλισσα της παγκόσμιας τηλεόρασης». Άλλωστε, όπως μας έχει τραγουδήσει ο Φρανκ Σινάτρα «αν τα καταφέρεις εκεί, θα τα καταφέρεις παντού». Συνυπολογίζοντας πως το πρόγραμμα της Όπρα το παρακολουθούν περίπου 20 εκατομμύρια τηλεθεατές καθημερινά (δύο Ελλάδες!), ο τίτλος μοιάζει αδιαμφισβήτητος.
Αν όμως αφαιρέσουμε τα δυτικά ματογυάλια μας, πράγμα το οποίο και οι καιροί επιτάσσουν, θα αντιληφθούμε πως ο πλανήτης μας είναι πολύ μεγαλύτερος από τη δυτική επικράτεια και τους φίλους της και πως σίγουρα δεν χωράει στα στερεότυπα, μέσα στα οποία τον έχουμε στριμώξει. Η τελευταία «μεγάλη δημοσιογραφική επιτυχία» της Όπρα ήταν η συνέντευξη του ζεύγους των Σάσεξ, η οποία προβλήθηκε σε 17 χώρες και την οποία παρακολούθησαν περίπου 50 εκατομμύρια τηλεθεατών.
Ο εντυπωσιακός αυτός αριθμός, για τον οποίο κάποιοι, κάπου στην Αμερική θα άνοιξαν σαμπάνιες για να γιορτάσουν, θα έφερνε κατάθλιψη σε μια άλλη κυρία, στην άλλη γωνιά του κόσμου. Διότι, η Τζιν Σινγκ, έχει συνηθίσει σε τριψήφιο αριθμό μπροστά στα εκατομμύρια τηλεθεατών της. Με μέση τηλεθέαση 100-150 εκατομμυρίων (το ⅕ του συνολικού πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης), η Τζιν Σινγκ δεν είναι απλώς η αγαπημένη του κινεζικού κοινού αλλά και ένα ζωντανό παράδειγμα, του πως ο υπόλοιπος κόσμος δεν ζει σε κάποιο Μεσαίωνα από τον οποίο εμείς, οι πεφωτισμένοι, θα τον βγάλουμε. Και αυτό γιατί, η Τζιν Σινγκ, το χρυσό κορίτσι της Κίνας, τυγχάνει και είναι μια τρανς γυναίκα.
Μια γυναίκα, πολλαπλές ταυτότητες
Γεννήθηκε ως αγόρι το 1967, στις αρχές της Πολιτιστικής Επανάστασης, και τίποτα δεν προμήνυε την εξέλιξή της σε αυτή την αχανή και πολυπληθή χώρα. Η μητέρα της ήταν μεταφράστρια και ο πατέρας της αξιωματικός του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού: άνηκαν και οι δύο, σε μία από τις 55 εθνικές μειονότητες της Κίνας και συγκεκριμένα στην κορεάτικη, η οποία και αριθμεί σήμερα περίπου 2,5 εκατομμύρια μέλη. Από μικρή ηλικία ξεχώρισε για την ευφυΐα και το μαθηματικό μυαλό της, ενώ γρήγορα έγινε φανερό το ταλέντο της στον χορό.
Σε μια χώρα η οποία αντιλαμβάνεται την προπαγανδιστική αξία των ταλέντων της, εντάχθηκε σε ηλικία 9 ετών στον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό για να εκπαιδευτεί περαιτέρω, ενώ στα 12 της στάλθηκε στην Ακαδημία Τεχνών του στρατού, από την οποία και αποφοίτησε το 1984. Στα τέλη της δεκαετίας σπουδάζει με υποτροφία στη Νέα Υόρκη, αφού όμως έχει κερδίσει το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό χορού στο εσωτερικό της Κίνας, αλλά και έχει λάβει τον βαθμό του συνταγματάρχη εντός του στρατεύματος.
Θεωρούμενη σπουδαίο ταλέντο από τους δασκάλους της (στους οποίους συμπεριλαμβάνονται ονόματα όπως η Γκράχαμ), επέστρεψε στην Κίνα μετά από ένα τουρνέ σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές σκηνές. Στην Κίνα, το 1995 αποφασίζει να προχωρήσει σε εγχείρηση επαναπροσδιορισμού φύλου, απόφαση αρκετά δύσκολη αν σκεφτούμε την παραδοσιακή κοινωνία στην οποία ζούσε. Για να λάβει την άδεια να προχωρήσει στην επέμβαση, η Σινγκ έπρεπε να έχει γραπτή συμφωνία όλης της οικογένειάς της – συμφωνία καθόλου δεδομένη, μιας και τα διδάγματα του Κομφουκιανισμού με τις μισογυνίστικες απολήξεις του είναι ριζωμένα στην κινεζική κοινωνία, ενώ ο Βουδισμός σνομπάρει τα ζητήματα αυτά ως παγίδα εγκλωβισμού στη saṃsāra, τον υλικό κόσμο δηλαδή από τον οποίο η ψυχή πρέπει να αποδράσει. Η Τζιν Σινγκ έλαβε την άδεια της οικογένειας και προχώρησε στον επαναπροσδιορισμό του φύλου της, αν και η εγχείρηση, της παρέλυσε το ένα πόδι για κάποιους μήνες.
Η μετέπειτα καριέρα της, την οδήγησε στην κριτική επιτροπή της κινεζικής εκδοχής του So you think you can dance, μέσω της οποίας έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό, το οποίο και τη λάτρεψε λόγω της οξυδέρκειας της, αλλά και της ευθύτητας του χαρακτήρα της. Έτσι, βρέθηκε με δική της εκπομπή, το «The Jin Xing Show», αλλά και μετά το 2016 με μια εκπομπή συνοικεσίων αμφιβόλου αισθητικής, όπου οι γονείς προσπαθούν να διαλέξουν νύφη για τον κανακάρη τους. Συνηθισμένη κριτική στο πρόσωπό της, ειδικά σε συνδυασμό με την τελευταία εκπομπή της, είναι η αναπαραγωγή συντηρητικών και πατριαρχικών αξιών. Η ίδια απαντά στο αν αναπαράγει ανδρικές σωβινιστικές θέσεις: «(αν ήταν έτσι) θα συνέχιζα να ζω ως άνδρας».
Στρεβλές αντιλήψεις για τον κόσμο
Η αλήθεια είναι πως η επιτυχημένη καριέρα τρανς ατόμων δεν είναι κάτι δεδομένο, ειδικά όταν μιλάμε για την Κίνα. Η ύπαρξη της Τζιν Σινγκ και η επιρροή της στην κινεζική κοινωνία δεν μεταφράζεται αυτομάτως σε μια γενική ανοχή των ΛΟΑΤΚΙ στην πολυπληθή χώρα. Η Κίνα είναι μια δύσκολη γωνιά του κόσμου για τους ΛΟΑΤΚΙ, αν και όχι η πιο δύσκολη. Η έλλειψη όχι απλώς δικαιωμάτων, όπως ο γάμος για όλους, αλλά και βασικών δικλείδων προστασίας των ΛΟΑΤΚΙ, αντικατοπτρίζει την προσέγγιση της κυβέρνησης της Κίνας, η οποία και προσομοιάζει σε παλαιότερες αντιμετωπίσεις των δυτικών κοινωνιών (όταν λέμε παλαιότερες, μιλάμε για πριν από 3-4 δεκαετίες, οπότε όχι και τόσο παλαιές), μια προσέγγιση η οποία συνοψίζεται στο «don’t ask, don’t tell». Με τα μέτρα των σημερινών αντιλήψεων στη Δύση αυτό συνιστά πράγματι μια ομοφοβική προσέγγιση, αλλά αξίζει να σημειωθεί πως η καριέρα μεγέθους της Τζιν Σινγκ, για ένα τρανς άτομο στο δυτικό κόσμο παραμένει όνειρο θερινής νυκτός. Δεν χρειάζεται πολλή φαντασία για να καταλάβουμε τι αντιδράσεις θα συναντούσε μια εκπομπή τρανς ατόμου σε κρατική τηλεόραση στη φιλελεύθερη Δύση, αλλά χρειάζεται πολλή φαντασία για να οραματιστούμε και μια σαρωτική επιτυχία της εκπομπής αυτής.
Η επιτυχημένη πορεία της Τζιν Σινγκ, προφανώς, δεν ανατρέπει την ομοφοβία στο εσωτερικό της Κίνας, αλλά σίγουρα τη βάζει σε άλλες βάσεις από αυτές τις οποίες ίσως θα αναμέναμε. Όπως έχει δηλώσει η ίδια σε συνέντευξή της, σε ερώτηση για την κατάσταση των ΛΟΑΤΚΙ στο εσωτερικό της χώρας: «Η Κίνα είναι μια χώρα τόσο μεγάλη, με τόσο μακρά Ιστορία, όλα παίρνουν περισσότερο χρόνο». Για να συνεχίσει στρέφοντας τα βέλη της στα δυτικά: «Οι ΛΟΑΤΚΙ δεν είναι κάτι καινούργιο για την Κίνα… στη Δύση σας αρέσει να βάζετε ταμπέλες, πριν η Κίνα να ανοίξει προς το δυτικό κόσμο, 25 χρόνια πριν, ήταν φυσιολογικό δυο άντρες να κρατιούνται χέρι-χέρι δημόσια. Μπορεί να ήταν φίλοι. Τώρα, είμαστε πιο ευαίσθητοι με αυτά, λένε: Θεέ μου, είναι γκέι;».
Αυτό το οποίο αναφέρει η Τζιν Σινγκ, ίσως να είναι και το κλειδί της αποδοχής της. Σε αντίθεση με τη Δύση, οι εκατομμύρια Κινέζοι οι οποίοι θαυμάζουν την παρουσιάστρια, απλώς δεν ενδιαφέρονται για το αν γεννήθηκε άντρας ή γυναίκα, αλλά θαυμάζουν την προσωπικότητα, την οξυδέρκεια και το θάρρος της γνώμης της.
Η τρανς ταυτότητά της δεν παίζει κάποιο συγκεκριμένο ρόλο στο συλλογικό θυμικό, σε αντίθεση με τη Δύση, στην οποία θα ήταν κυρίαρχη και θα διαπερνούσε όποια γνώμη είχε το κοινό για αυτήν. Άλλωστε, έχει ενδιαφέρον, πως η ομοφοβία της Κίνας δεν απέτρεψε την εξαγορά, επένδυση και ανάπτυξη του Grindr, της μεγαλύτερης εφαρμογής γνωριμιών ανδρών του κόσμου από τη κινεζική εταιρεία video games KunLun Tech Co Ltd, η οποία θα διαθέτει στα αρχεία της την πιο εντυπωσιακή συλλογή dick pics του κόσμου… Τέτοια είναι η ζήτηση της συγκεκριμένης εφαρμογής, που το 2012 μπλόκαρε από την υπερφόρτωση, όταν οι ξαναμμένοι επισκέπτες και υποψήφιοι Ολυμπιονίκες, προσπάθησαν να καλύψουν τις ανάγκες της νύχτας, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου.
Συνειρμικά με την ιστορία της Τζιν Σινγκ, σε μια γειτονιά κοντινή μας, συναντάμε την Bülent Ersoy, τη λεγόμενη και Diva του τουρκικού πενταγράμμου. Η Μπουλέντ Ερσόι, επίσης γεννημένη άντρας, κάνει μια μακρά και εντυπωσιακή καριέρα από τη δεκαετία του ‘80, διατηρώντας μάλιστα το τυπικά ανδρικό όνομά της. Προικισμένη με μια εντυπωσιακή φωνή, είναι η αγαπημένη τραγουδίστρια εκατομμυρίων Τούρκων, οι οποίοι επίσης, όπως οι Κινέζοι, δεν φαίνονται να προβληματίζονται από την τρανς ταυτότητά της. Τέτοια είναι η επιρροή της, όπου μέχρι και αυτός ο θρησκόληπτος και συντηρητικός Ερντογάν, βρέθηκε ως ομοτράπεζός της, την ίδια μέρα μάλιστα όπου η τουρκική αστυνομία κατέστειλε βίαια το, δυτικής εμπνεύσεως, κίνημα για τα γκέι δικαιώματα στην Κωνσταντινούπολη.
Αναμφίβολα και η Κίνα και η Τουρκία, δεν προσφέρουν μια εύκολη ζωή για τους ΛΟΑΤΚΙ. Τα μέλη της κοινότητας δέχονται καθημερινά υψηλά ποσοστά βίας και αποκλεισμού, και οι ιστορίες αυτών των δύο επιτυχημένων τρανς γυναικών, δεν εξισορροπεί τη δύσκολη πραγματικότητα εκατομμυρίων άλλων. Από την άλλη όμως, προτού ως Δύση κουνήσουμε το δάχτυλο σε αυτές τις χώρες (ή να επιβάλλουμε και κυρώσεις), πρέπει να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να αναρωτηθούμε αν έχουμε αντίστοιχα παραδείγματα στις χώρες μας. Η δυσάρεστη πραγματικότητα λέει, πως και στη Δύση για πολλές τρανς γυναίκες η σεξεργασία αποτελεί μονόδρομο, σε μια τρομακτική κατάσταση περιθωριοποίησης.
Όπως έχουμε ξαναγράψει εδώ, η σύνδεση ομοφυλοφιλίας και δικαιωμάτων με τη Δύση, δεν λειτουργεί πάντα θετικά για τους ΛΟΑΤΚΙ στον Παγκόσμιο Νότο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ουγκάντα, η οποία ενώ δέχεται κυρώσεις για την κατάσταση των ΛΟΑΤΚΙ στο εσωτερικό της χώρας, προχωρά σε ακόμη πιο επιθετική νομοθεσία, ποινικοποιώντας όχι απλά τις ομοερωτικές πρακτικές, αλλά και τον ομοφυλόφιλο αυτοπροσδιορισμό. Στον αντίποδα, χώρες οι οποίες δεν έχουν στενή σύνδεση με τη Δύση (λόγω εμπάργκο), προχωρούν μόνες τους σε μια αποκατάσταση των ΛΟΑΤΚΙ, όπως η Κούβα η οποία υιοθέτησε τον γάμο για όλους ή την Βενεζουέλα, η οποία προφανώς επηρεασμένη από τη φίλη Αβάνα, αποποινικοποίησε τις ομοερωτικές σχέσεις στις ένοπλες δυνάμεις.
Είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε πως ο κόσμος συνολικά είναι πολύ πιο πολύπλοκος από τα στερεότυπα τα οποία μας έχουν επιβληθεί για άλλες κουλτούρες και πολιτισμούς. Η νοηματοδότηση ταυτοτήτων μπορεί να αλλάζει από χώρα σε χώρα και η προσπάθεια επιβολής της δικής μας νοηματοδότησης οριζοντίως παντού, μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερο κακό από ό,τι καλό. Όταν δε, η επιβολή αυτή εργαλειοποιείται και συνοδεύεται με κυρώσεις και αποκλεισμούς χωρών, η προσπάθεια ουσιαστικής κατανόησης του πολύχρωμου ψηφιδωτού, από τον οποίο αποτελείται ο πλανήτης μας γίνεται περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Στο κάτω-κάτω, η δυτική αυτοαντίληψή μας μας θέλει πολίτες δημοκρατικών κοινωνιών. Με αυτή την έννοια, κάθε αιματηρό εμπάργκο, κάθε αποκλεισμός άλλων λαών από τις κυβερνήσεις μας, φέρει και την προσωπική μας υπογραφή. Και την υπογραφή μας, πρέπει να προσέχουμε που τη βάζουμε.