Ομιλία Δήμαρχου Χανίων κ. Τάσου Βάμβουκα:
Στην ιστορική πορεία των λαών συμβαίνουν γεγονότα και πράξεις, που συναρπάζουν με το μεγαλείο τους, αλλάζουν τη ροή της ιστορίας, σφραγίζουν τους αιώνες, φωτίζουν και καθοδηγούν το μέλλον. Ένα τέτοιο γεγονός, σύμβολο και ορόσημο, το συναρπαστικότερο του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου υπήρξε η Μάχη της Κρήτης.
Τη στιγμή, που οι δυνατοί της Ευρώπης, υπέκυπταν στη ναζιστική δύναμη και υπεροπλία, ο κρητικός λαός τοποθέτησε πάνω από το αγαθό της ζωής, τα ιδανικά και τις αξίες της φυλής μας. Λευτεριά και καθήκον, αξιοπρέπεια και εθνική ανεξαρτησία.
Δίπλα στους Κρητικούς και στους άλλους Έλληνες συμπολέμησαν γενναία για τα ίδια ιδανικά, παλικάρια από την άκρη της γης -Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Βρετανία.
Στη μοναδική Μάχη της Κρήτης βασικό κεφάλαιο αποτελεί η εξαήμερη σκληρή μάχη του Γαλατά, που υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες και πιο δραματικές όλων των επιμέρους μαχών, που έλαβαν χώρα κατά την κατάληψη του Νησιού από τους Γερμανούς, εκείνο το Μάιο.
Οι κάτοικοι του Γαλατά ήταν άοπλοι, όπως και όλος ο κρητικός πληθυσμός. Εν τούτοις πολέμησαν με όσα παλιά όπλα διέθεταν, με γεωργικά εργαλεία, με ξύλα, ακόμη και με πέτρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Γαλατιανός, Αντώνης Φυντικάκης, που αμύνθηκε με μια πέτρα για να εξουδετερώσει ένα Γερμανό – σκηνή που αποδόθηκε και στον γνωστό πίνακα του ζωγράφου, Πέτρου Βλαχάκη.
Το χωριό έζησε διαδοχικές επιθέσεις και αντεπιθέσεις Γερμανών, Συμμάχων και Γαλατιανών, με βαριές ανθρώπινες απώλειες και καταστροφές στις γειτονιές του Γαλατά.
Aνάστατος ο κρητικός λαός δέχεται την από αέρος εισβολή των Γερμανών και την πτώση 116 αλεξιπτωτιστών, οι οποίοι αποδεκατίσθηκαν κυριολεκτικά, αφού έμειναν από το σύνολο, δύο και αυτοί τραυματίες.
Αυτοί δέχθηκαν με φροντίδα του μακαριστού εφημερίου Γαλατά – παπά Βασίλη Ρουμελιωτάκη – ιατρική περίθαλψη, ο οποίος όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια υπήρξε ο λαοσωτήριος εκκλησιαστικός ηγέτης του χωριού του και αυτοδίδακτος διπλωμάτης.
Συχνοί, έντονοι και συνεχείς ήταν και οι βομβαρδισμοί και πολυβολισμοί, με αποκορύφωμα την 25η Μαΐου που κράτησαν τρεις ώρες. Τότε εξαπολύθηκε και η τελική, γενική επίθεση του εχθρού εναντίον του Γαλατά, που ενισχύθηκε από δυο τηλεβόλα και όλμους. Ακολούθησαν οδομαχίες και πάλη σώμα με σώμα, ακόμα από τους πιο γέροντες κατοίκους του χωριού. Γύρω μάλιστα από την εκκλησία του Γαλατά ο αγώνας ήταν σκληρός κι ανελέητος.
Ο Γαλατάς κατελήφθη τελικά στις 26 Μαΐου. Οι Γερμανοί συγκέντρωσαν στρατιωτικούς, Έλληνες, συμμάχους και πολίτες στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Ένας Γερμανός ταγματάρχης που ήρθε μετά από λίγο, αφού μελέτησε το χάρτη της περιοχής, είπε χαρακτηριστικά στη γλώσσα του: “Έπεσε ο Γαλατάς, το μεγάλο κέντρο αντίστασης της Κρήτης. Αύριο θα είμαστε μέσα στα Χανιά…”.
Οι απώλειες του εξαημέρου ήταν μεγάλες. Σύμφωνα πάντα με τον Ταγματάρχη Γερογιάννη, κατά το εξαήμερο της μάχης και της ηρωικής αντίστασης των μαχομένων στο Γαλατά, σκοτώθηκαν δυο Σύμμαχοι αξιωματικοί και 147 οπλίτες, οκτώ Έλληνες αξιωματικοί και 63 οπλίτες – αν και είναι πιθανόν να είναι περισσότεροι και να μην κατέστη δυνατόν να ανεβρεθούν.
Από τους κατοίκους του Γαλατά σκοτώθηκαν 17 άνδρες και 23 γυναικόπαιδα από τους βομβαρδισμούς και μέσα στα καταφύγια. Από τους Γερμανούς σε όλη την περιοχή, εντός και εκτός του χωριού σκοτώθηκαν πάνω από 1500 αξιωματικοί και οπλίτες.
Και στη μάχη του Γαλατά, όπως και σε όλη τη διάρκεια των 11 φλογισμένων ανοιξιάτικων ημερών της παραδοξότερης Μάχης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Κρήτες και οι σύμμαχοι συμπολεμιστές τους απέδειξαν, με την αυταπάρνηση, τον ηρωισμό, την αυτοθυσία και την απαράμιλλη γενναιότητά τους ότι, όντως, «θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία».
"google ad"
Η Κρήτη μπορεί τελικά να λύγισε μετά από 10 μέρες, όμως τα παιδιά της στάθηκαν όρθια κι αγέρωχα απέναντι στην Ιστορία, εκπληρώνοντας το χρέος τους. Ύψωσαν το ανάστημά τους στον κατακτητή, υπερασπίζοντας με ακατανίκητο πάθος και πρωτόγνωρη αυτοθυσία την Ελευθερία και την αξιοπρέπειά τους. Και επιβεβαίωσαν έμπρακτα και με αίμα τη γνωστή ρήση του συντοπίτη τους Νίκου Καζαντζάκη ότι «είναι μεγάλη ευθύνη να είσαι Κρητικός».
Θα τους τιμούμε πάντα.
Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου να τιμήσω, αποδίδοντας τους ένα συμβολικό δώρο, τους ανθρώπους, που βρέθηκαν πριν από 75 χρόνια στην Κρήτη, τους Βετεράνους ήρωες, ευχαριστώντας τους θερμά για την προσφορά, την αυτοθυσία και τον αγώνα τους. Είμαστε ευγνώμονες προς όλους εσάς, που αποδείξατε αγωνιζόμενοι ηρωικά την πίστη σας στις αξίες της ελευθερίας. Για τον ηρωικό αγώνα σας στο πεδίο της Μάχης, το παράδειγμα και τη γενικότερη στάση ζωής σας, σας εκφράζω την ευγνωμοσύνη και τις θερμές μας ευχαριστίες.