Μια ανακοίνωση του Συλλόγου Εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ, έφερε στην επιφάνεια τις διεργασίες που είναι σε εξέλιξη αυτές τις ημέρες στον μεγαλύτερο οργανισμό υπηρεσιών απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης στη χώρα, ο οποίος υπάρχει από το 1983: «Το 2019 η κυβέρνηση αντικατέστησε πραξικοπηματικά, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, το εκλεγμένο και άμισθο Διοικητικό του Συμβούλιο με ένα κομματικά διορισμένο. Ενάμιση περίπου χρόνο μετά, μια επιτροπή, ορισμένη από το νέο ΔΣ, επιχειρεί να ολοκληρώσει το πραξικόπημα, καταρτίζοντας σχέδιο νόμου που μετατρέπει το ΚΕΘΕΑ σε γραφειοκρατικό μόρφωμα, περικόπτει ανεξήγητα τη θεραπευτική και επιστημονική του εμβέλεια, υπονομεύει την αποτελεσματικότητά του και υποβαθμίζει τον ρόλο των εργαζομένων. Το μόνο που μένει είναι να αλλάξει και το όνομα».
Τις προηγούμενες ημέρες, ένα προσχέδιο 102 σελίδων, που καταρτίστηκε από Ομάδα Εργασίας είχε αποσταλεί στα e-mail των εργαζομένων του Οργανισμού προκειμένου εκείνοι να υποβάλλουν παρατηρήσεις και ενστάσεις, πριν προχωρήσει η διαδικασία νομοθέτησής του. Το προσχέδιο αλλάζει εκ βάθρων την διοικητική λειτουργία του ΚΕΘΕΑ, που με απόφαση της σημερινής κυβέρνησης έπαψε να είναι αυτοδιοίκητο, αφού τον Νοέμβριο του 2019, ο υπουργός Υγείας, Βασίλης Κικίλιας όρισε νέο Διοικητικό Συμβούλιο αντί του εκλεγμένου που υπήρχε μέχρι τότε, με νέο πρόεδρο τον ψυχίατρο Χρήστο Λιάπη, μέλος του μητρώου στελεχών της Νέας Δημοκρατίας.
Τι αλλάζει στο οργανωτικό μοντέλο
Στο προσχέδιο των 102 σελίδων που βρίσκεται στη διάθεση του NEWS 24/7, περιγράφεται η αλλαγή στη δομή του ΚΕΘΕΑ. Με την κατάργηση του αυτοδιοίκητου ήδη έγινε η σημαντικότερη αλλαγή, αφού μέχρι πρότινος το επταμελές Δ.Σ. του οργανισμού προτεινόταν από τον διευθυντή και υπερψηφιζόταν από τη Γενική Συνέλευση στην οποία συμμετέχουν περίπου 800 άτομα, εργαζόμενοι, θεραπευόμενοι, οικογένειες θεραπευόμενων, επίτιμα μέλη κ.α. Στο εξής το Διοικητικό Συμβούλιο θα ορίζεται από τον υπουργό Υγείας και θα έχει τριετή θητεία με δυνατότητα ανανέωσης για ακόμη τρία χρόνια. Οι θέσεις του Προέδρου και του Αντιπροέδρου, από άμισθες που ήταν ως σήμερα μετατρέπονται σε έμμισθες και πλήρους απασχόλησης, ενώ το ύψος των αμοιβών θα ορίζεται με κοινή απόφαση των υπουργών Υγείας και Οικονομικών.
Αναφορικά με τους υπεύθυνους των τμημάτων του ΚΕΘΕΑ ανά την Ελλάδα, αυτοί μειώνονται σε αριθμό ενώ αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο ορίζονταν. Μέχρι σήμερα αρμόδιος για τον ορισμό τους ήταν ο διευθυντής του εκάστοτε προγράμματος, ενώ δεν υπήρχε προκαθορισμένη θητεία. Στο εξής η αρμοδιότητα αυτή περνάει σε μια επιτροπή (το προσχέδιο μιλάει για τριμελή με τα δύο από τα μέλη να προέρχονται από το Δ.Σ., χωρίς αυτό να έχει οριστικοποιηθεί) η οποία θα επιλέγει τους υπευθύνους με έναν συνδυασμό αντικειμενικών και υποκειμενικών κριτηρίων. Θα λαμβάνεται υπόψη η μοριοδότηση σπουδών, τα έτη προϋπηρεσίας ενώ θα γίνεται και μια προσωπική συνέντευξη.
Παράλληλα σημαντική αλλαγή επέρχεται και στην οργανωτική δομή των προγραμμάτων. Μέχρι σήμερα κάθε θεραπευτικό πρόγραμμα είχε αυτοτέλεια, αφού σε κάθε δομή στεγάζονταν όλα τα τμήματα που ασχολούνταν με το εκάστοτε πρόγραμμα και υπήρχε ένας υπεύθυνος για κάθε τμήμα. Για παράδειγμα, υπήρχε υπεύθυνος του τμήματος εκπαίδευσης, υπεύθυνος του τμήματος έρευνας, του συμβουλευτικού κέντρου κλπ. Με την αλλαγή του μοντέλου οι δομές και οι εργαζόμενοι παραμένουν, ωστόσο οι διευθύνσεις κάποιων τμημάτων συνενώνονται. Ενώ λοιπόν για παράδειγμα, μέχρι σήμερα υπήρχαν περίπου 20 τμήματα έρευνας στις διάφορες δομές του ΚΕΘΕΑ ανά τη χώρα, με έναν υπεύθυνο τμήματος σε κάθε μια από αυτές, στο εξής γίνεται συνένωση και ο τομέας της έρευνας μεταφέρεται στην κεντρική υπηρεσία όπου θα βρίσκονται 5 τμήματα υπεύθυνα για όλες τις δομές ανά την χώρα. Αντίστοιχα, τα διοικητικά-οικονομικά τμήματα μεταφέρονται επίσης στην κεντρική υπηρεσία και φεύγουν από την εκάστοτε δομή. Οι δομές εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά οι προϊστάμενοι που θα συντονίζουν την λειτουργία θα είναι λιγότεροι.
Τέλος, στις βασικές αλλαγές εντάσσεται και η ολοκληρωτική κατάργηση ενός οργάνου, του Σ.ΠΟ.Κ. (Συμβούλιο Πολιτικής ΚΕΘΕΑ), το οποίο αποτελούνταν από τους υπεύθυνους των προγραμμάτων και των δομών ανά την Ελλάδα. Αρμοδιότητά του ήταν να αποφασίζει και να εισηγείται στο Διοικητικό Συμβούλιο την χάραξη της πολιτικής του Οργανισμού.
Κάθετα αντίθετη η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων
Αφού η ομάδα εργασίας ολοκλήρωσε την κατάρτιση του προσχεδίου το έστειλε ηλεκτρονικά στους 426 μόνιμους εργαζόμενους του ΚΕΘΕΑ, ζητώντας τους να στείλουν παρατηρήσεις και ενστάσεις εντός δέκα ημερών. Η προθεσμία αυτή έληξε στις 11 Απριλίου. Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει το NEWS 24/7, η ομάδα εργασίας παρέλαβε 240 απαντητικά e-mail, εκ των οποίων μόλις τα 25 εμπεριείχαν παρατηρήσεις και προτάσεις επί των άρθρων. Οι υπόλοιποι εργαζόμενοι επισύναψαν στα e-mail τους την ανακοίνωση του συλλόγου εργαζομένων, η οποία ζητά απόσυρση όλου του σχεδίου, κάνοντας σαφή την πλήρη αντίθεσή με τις αλλαγές.
«Επηρεάζεται το θεραπευτικό μοντέλο και καταργεί όλα τα όργανα διοίκησης τα οποία ήταν οριζόντια και συμμετοχικά, αντικαθιστώντας τα από μια διοικητική πυραμίδα που είναι αυταρχική και περιοριστική και η οποία δεν έχει να κάνει σε τίποτα με το μοντέλο της κοινότητας» λέει ο πρόεδρος του συλλόγου εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ, Δημήτρης Κολοκάθης. Σύμφωνα με τον ίδιο αλλά και με άλλα μέλη του Οργανισμού που μίλησαν στο NEWS 24/7, δομικής σημασίας που αλλάζει τη φύση του οργανισμού, είναι η κατάργηση του Συμβουλίου Πολιτικής, στο οποίο οι περίπου 140 προϊστάμενοι μονάδων και προγραμμάτων καθόριζαν την στρατηγική του ΚΕΘΕΑ, με την αρμοδιότητα αυτή να περνά πλέον μόνο στο Διοικητικό Συμβούλιο. Ακόμη, ο Κολοκάθης τονίζει πως στο εξής αφαιρείται από την Γενική Συνέλευση ο αποφασιστικός της χαρακτήρας αφού οι αποφάσεις πλέον μετατίθενται στο Δ.Σ., ενώ εκτιμά πως είναι αδύνατον να λειτουργήσει ένα μοντέλο με απομακρυσμένη διοίκηση : «Θα πρέπει η κάθε μονάδα να έχει ευχέρεια σχεδιασμού. Για παράδειγμα καταργούν την αυτοτέλεια του θεραπευτικού προγράμματος της Θράκης και το υπαγάγουν διοικητικά στη Θεσσαλονίκη. Η δομή παραμένει αλλά οι αποφάσεις θα παίρνονται από έναν υπεύθυνο στη Θεσσαλονίκη. Πώς γίνεται αυτός ο υπεύθυνος να γνωρίζει τις ανάγκες και τα προβλήματα των ανθρώπων στην Αλεξανδρούπολη; Είναι σαν ο διοικητής της καρδιολογικής του νοσοκομείου της Αλεξανδρούπολη να μένει στη Θεσσαλονίκη».
Τόσο ο πρόεδρος του συλλόγου εργαζομένων, όσο και οι εργαζόμενοι που μίλησαν στο NEWS 24/7, εκτιμούν πως δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει το νέο μοντέλο που ετοιμάζεται από την Ομάδα Εργασίας. Όπως λένε, οι οριζόντιες επιτροπές που υπάρχουν σήμερα ανά λειτουργία (δηλαδή στα προγράμματα οικογένειας, στις επανεντάξεις κ.α.) αποσκοπούσαν στο να γίνεται ανταλλαγή θεραπευτικών πρακτικών και εμπειριών αλλά και μέσα από τις συναντήσεις, να προτείνονται αλλαγές στη διοίκηση του ΚΕΘΕΑ. Αυτές οι επιτροπές, σύμφωνα με τον Κολοκάθη, καταργούνται, αφού δεν αναφέρονται πουθενά στο προσχέδιο της ομάδας εργασίας. «Οτιδήποτε ήταν δημοκρατικό καταργείται και αντικαθίσταται από μια νέα διοίκηση που δεν μπορεί να εξυπηρετήσει την λειτουργία του οργανισμού. Το ΚΕΘΕΑ αναπτυσσόταν οριζόντια, όχι κάθετα. Υπήρχαν αυτόνομα προγράμματα με αρχή, μέση και τέλος. Τώρα συνενώνονται και φτιάχνοντας πυραμιδικές δομές που καταλήγουν στην Αθήνα σε μια κάθετη διοίκηση. Αυτό από μόνο του απορρίπτει το μοντέλο με το οποίο λειτουργούσε το ΚΕΘΕΑ, με το στοιχείο του διαλόγου και της ομάδας».
Εξάλλου, εντύπωση προκάλεσε στους εργαζόμενους και το γεγονός πως αντί η ομάδα εργασίας να δημιουργήσει ένα οργανόγραμμα, υπερέβη τις αρμοδιότητές της -σύμφωνα με τους ίδιους- και άλλαξε ολόκληρο τον οργανισμό: «Υπήρχε ένα συνεκτικό μοντέλο, το συμβουλευτικό κέντρο, η θεραπευτικό κέντρο, η ομάδα οικογένειας κλπ. Ήταν ένα μοντέλο με συναντήσεις κάθε δύο εβδομάδες και συμβούλια. Θεραπευτές και θεραπευόμενοι ήταν δεμένοι μεταξύ τους» λέει ο Ανδρέας Κρεμμύδας, Υπεύθυνος του Κέντρου Κοινωνικής Επανένταξης ΚΕΘΕΑ -Νόστος. «Όλα αυτά στεγάζονταν σε ένα οίκημα όπου διαμορφωνόταν ένας τρόπος ζωής, με ψυχοθεραπεία, με σχέσεις μεταξύ των ατόμων, αντιπαραθέσεις και είχε ως κεντρική της έννοια το “πώς αλλάζω εγώ”. Η αποδιάρθρωση αυτής της υπηρεσίας αφαιρεί την συνολική ψυχοκοινωνική προσέγγιση».
Καμία σχέση με το μοντέλο του ΚΕΘΕΑ
Αντίθετοι πάντως στις αλλαγές όπως τις έχουν πληροφορηθεί από τους εργαζόμενους, είναι και οι ωφελούμενοι των προγραμμάτων του ΚΕΘΕΑ. «Ακούω ότι κινδυνεύει αυτό το μοντέλο και έχω θυμώσει, γιατί όπως και χιλιάδες άτομα που έχουν περάσει από εδώ και κι εγώ την προσωπική μου αλλαγή που δεν την είχα δει πουθενά αλλού» λέει ο 40 χρονος Ηρακλής, ο οποίος επί 22 χρόνια ήταν χρήστης ηρωίνης, κοκαΐνης και άλλων ναρκωτικών ουσιών. Σήμερα, διανύει τον τρίτο χρόνο του στο ΚΕΘΕΑ και είναι στο στάδιο της επανένταξης: «Πέρασα από διάφορα προγράμματα, όπως ο ΟΚΑΝΑ αλλά δεν τα ολοκλήρωσα. Το μοντέλο της κοινότητας του ΚΕΘΕΑ μου προκάλεσε το ενδιαφέρον. Μπαίνεις στην κοινότητα, τα μαθαίνεις όλα από την αρχή, κάτι που σε άλλα προγράμματα που παρακολούθησα δεν υπάρχει. Στο πρόγραμμα που είμαι 26 μήνες, αυτό που έχει μεγάλη δύναμη και με κράτησε ήταν ότι οι άνθρωποι έδειξαν ότι με νοιάζονται, μου έμαθαν ξανά τα όρια, έμαθα να είμαι ειλικρινής μέσα από τις συζητήσεις στις ομάδες». Σήμερα, ο ίδιος έχει καταφέρει να νοικιάσει το δικό του σπίτι καθώς τον τελευταίο χρόνο εργάζεται ως καθαριστής. «Η θεραπευτική ομάδα έχει δύναμη και αν πας να ξεφύγεις κάποιος θα σε επαναφέρει. Νιώθω ότι προσφέρω ξανά στην κοινωνία τόσο με την επανένταξή μου όσο και με τις κοινωνικές παρεμβάσεις που κάνουμε με το πρόγραμμα» λέει ο ίδιος.
Την ίδια άποψη έχει και η Αναστασία. Στα 25 της πήγε στο πρόγραμμα του ΚΕΘΕΑ και σήμερα, στα 28 της είναι πλέον στην φάση της επανένταξης, ένα χρόνο πριν την αποφοίτηση. «Έχω στεναχωρηθεί πολύ και έχω φοβηθεί. Η αλήθεια είναι ότι έχω πάρει πάρα πολλή βοήθεια. Πριν μπω στο πρόγραμμα ήμουν άλλος άνθρωπος και το μόνο που με ένοιαζε ήταν η χρήση. Τώρα έχω το σπίτι μου, τη δουλειά μου, έχω αλλάξει εντελώς» Όπως λέει, θεωρεί πως η δουλειά που έχει κάνει η ίδια μέσα στο ΚΕΘΕΑ, δύσκολα γίνεται με άλλο μοντέλο «Από αυτά που έχω μάθει, το πρότυπο που λένε ότι θα ακολουθήσει το ΚΕΘΕΑ δεν έχει καμία σχέση με το σημερινό. Το ΚΕΘΕΑ στηρίζεται στις σχέσεις των θεραπευτών και των θεραπευόμενων. Στις δραστηριότητες, στην επανένταξη. Το νόημα δεν είναι ότι απέχω απλώς από τη χρήση . Αυτό που με κρατάει είναι το ενδιαφέρον, η αγάπη, η φροντίδα, η ομάδα στην οποία μπορώ να πω τα προβλήματά μου και να με συμβουλεύσει».
Τι λένε οι άνθρωποι που συνέταξαν το σχέδιο
«Δεν επηρεάζεται καθόλου το θεραπευτικό μοντέλο» λένε από την πλευρά τους εμφατικά, τα μέλη της ομάδας εργασίας που κατ’ εντολή του Διοικητικού Συμβουλίου, ανέλαβαν να δημιουργήσουν ένα νέο οργανόγραμμα στο ΚΕΘΕΑ. Όπως εξηγούν στο NEWS 24/7, αφού παρέλαβαν τα δεδομένα του Οργανισμού, αντιλήφθηκαν πως είναι απαραίτητες οι αλλαγές σε βασικά ζητήματα. Τέτοιο είναι, όπως λένε, το γεγονός πως το ΚΕΘΕΑ εδώ και χρόνια αναλαμβάνει μεταξύ άλλων ανθρώπους εξαρτημένους από τον τζόγο και το αλκοόλ, ωστόσο στον ιδρυτικό του σκοπό δεν προβλέπεται ενασχόληση με τις νόμιμες εξαρτήσεις. «Για να αλλάξει ο ιδρυτικός σκοπός του ΚΕΘΕΑ και να συμπεριληφθούν και αυτές οι λειτουργίες, χρειαζόταν σχέδιο νόμου» υπογραμμίζουν.
Αναφερόμενοι στις διοικητικές αλλαγές, τονίζουν πως ο Οργανισμός σήμερα έχει 426 εργαζόμενους, εκ των οποίων οι 150 έχουν θέση υπευθύνων προγραμμάτων ή δομών, ενώ υπάρχουν περίπου 25 τμήματα πανελλαδικά τα οποία αποτελούνται από μόλις έναν άνθρωπο ο οποίος έχει μάλιστα θέση υπευθύνου, χωρίς υφισταμένους. Εξηγούν δηλαδή πως το 1/3 των εργαζόμενων έχουν κάποια θέση υπευθύνου και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν διοικούν κανέναν. Διαβεβαιώνοντας πως δεν έχουν καμία πρόθεση κατάργησης προγραμμάτων, καθώς πιστεύουν στην έννοια της κοινότητας ως θεραπευτική μέθοδο και πως δεν προτείνουν απολύτως καμία αλλαγή στο «στεγνό μοντέλο, χωρίς υποκατάστατα», επιμένουν πως δεν καταργούνται τα ιστορικά ονόματα των προγραμμάτων (Νόστος, Διάβαση κ.α.).
Για την αλλαγή στην διαδικασία ορισμού των υπευθύνων, οι άνθρωποι της ομάδας εργασίας που μίλησαν στο NEWS 24/7, στέκονται στο γεγονός πως μέχρι σήμερα δεν γινόταν καμία αξιολόγηση όσων λάμβαναν αυτές τις θέσεις, με αποτέλεσμα οι υπεύθυνοι να παραμένουν «ισοβίως», ενώ ενδεικτικό της προβληματικής διοικητικής λειτουργίας, θεωρούν τον τρόπο εκλογής του διευθυντή και του διοικητικού συμβουλίου. Όπως εξηγούν, στο παρελθόν, ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ πρότεινε τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και η πρόταση -αφού εγκρινόταν πρώτα από το Συμβούλιο Πολιτικής- πήγαινε για ψήφιση στη Γενική Συνέλευση. Στη συνέχεια αυτό το Διοικητικό Συμβούλιο που είχε εκλεγεί, αποφάσιζε με τη σειρά του για την ανανέωση της θητείας του διευθυντή.
Εξηγώντας το σκεπτικό των αλλαγών, υποστηρίζουν πως η δημιουργία οργανογράμματος που τους ζητήθηκε, δεν μπορούσε να γίνει αν δεν δημιουργούνταν οργανικές θέσεις. Η μη ανάρτηση ψηφιακού οργανογράμματος, θα σήμαινε, επισημαίνουν, πως το ΚΕΘΕΑ δεν θα μπορούσε να λάβει κρατική χρηματοδότηση τον επόμενο χρόνο. Σημειώνεται εδώ, πως το ΚΕΘΕΑ χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το κράτος με το ποσό που λαμβάνει ετησίως να ανέρχεται περίπου στα 20 εκατομμύρια ευρώ.
Τέλος, τα μέλη της ομάδας εργασίας, απαντώντας σε ερώτηση για τις οριζόντιες επιτροπές, την ύπαρξη των οποίων εργαζόμενοι και ωφελούμενοι χαρακτήρισαν μείζονος σημασίας, υποστηρίζουν πως δεν θα σταματήσει η λειτουργία τους, καθώς το προσχέδιο νόμου έχει αφήσει επί τούτου το περιθώριο ώστε να μπορούν να υπάρχουν.
Εν αναμονή των επόμενων κινήσεων
Πλέον, με εκπεφρασμένες τις έντονες αντιδράσεις της κοινότητας των μελών του ΚΕΘΕΑ, αναμένονται τα επόμενα βήματα από την πλευρά της διοίκησης του Οργανισμού. Από την πλευρά της η ομάδα εργασίας εκτιμά πως έχει αναπαραχθεί σωρεία ψευδών ειδήσεων αναφορικά με τις αλλαγές που προτείνονται, θεωρώντας πλήρως ανεδαφικά τα σχόλια περί κατάργησης του μοντέλου του ΚΕΘΕΑ, τα περί διαμονής ενός μήνα σε δομές κ.α. Η πλειοψηφία των εργαζομένων από την άλλη, βλέπει προσπάθεια απαξίωσης του οργανισμού αλλά και προσπάθεια άλωσής του, στις θέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου όπου η κυβέρνηση έχει πλέον τη δυνατότητα να ορίζει ανθρώπους της επιλογής της όπως έχει γίνει από τον Νοέμβριο του 2019.