Τι σημαίνουν για την Κρήτη τα 25″ στην αγκαλιά του Εγκέλαδου

Του Σταύρου Μουντουφάρη

Μόλις 25 δευτερόλεπτα, που όμως φάνηκαν σαν ολόκληρα λεπτά, ήταν αρκετά για να μας θυμίσουν αυτό που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε. Ότι ζούμε σε μια από τις πιο ανήσυχες γεωλογικά περιοχές του κόσμου, πάντα αγκαλιά με τον Εγκέλαδο.
Είκοσι πέντε δευτερόλεπτα που έσπειραν την αγωνία, έθεσαν σε επιφυλακή τους σεισμολόγους και έγιναν πρωτοσέλιδο σε όλες τις δικτυακές σελίδες του κόσμου, από τη Ρωσία και την Ινδία μέχρι τη Βρετανία και τις ΗΠΑ. 6,3 ρίχτερ που έγιναν αισθητά από το Ισραήλ έως το Κάιρο και από τη Μάλτα μέχρι τη νότια Ιταλία, γεννώντας περί τους 60 μετασεισμούς και δημιουργώντας πολλά ερωτηματικά για την επόμενη ημέρα, αλλά και ανακούφιση καθώς οι περισσότερες εκτιμήσεις συγκλίνουν στο ότι επρόκειτο κατά πάσα πιθανότητα για τον κύριο σεισμό, με την επισήμανση ότι για μια ακόμα φορά η τύχη στάθηκε ευνοϊκή μαζί μας και η σαββατιάτικη επίσκεψη του Εγκέλαδου έγινε και πάλι στη θάλασσα.

Της 5ετίας

Επρόκειτο για το μεγαλύτερο σεισμό που σημειώθηκε την τελευταία 5ετία στην περιοχή, όπως μας εξήγησε ο γεωλόγος-σεισμολόγος του Εθνικού Αστεροσκοπείου κ. Θανάσης Γκανάς, σύμφωνα με τον οποίο, αν και εκτιμάται από τον ίδιο αλλά και τους συναδέλφους του ότι ήταν η κύρια δόνηση, δεν είναι σαφές αν έχει ενεργοποιήσει ή όχι άλλα γειτονικά ρήγματα στην ούτως ή άλλως γνώριμη από το σεισμικό της παρελθόν περιοχή.

Τα ρήγματα

Την ίδια άποψη εξέφρασε μιλώντας στη “Νέα Κρήτη” και ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Κώστας Μακρόπουλος, τονίζοντας ότι μια δόνηση τόσο ισχυρή σίγουρα θα έδωσε τάσεις και στα διπλανά ρήγματα. Το ζητούμενο είναι πόσο ώριμα είναι αυτά ώστε να δώσουν ένα σεισμό, καθώς από αυτόν τον παράγοντα εξαρτάται αν η ώθηση από τα 6,3 ρίχτερ του Σαββάτου θα ανοίξει ένα νέο ασκό του Αιόλου, σπάζοντας και άλλα ρήγματα.

Όπως μας το περιέγραψε χαρακτηριστικά ο γνωστός σεισμολόγος, «αν ένα ποτήρι είναι έτοιμο να ξεχειλίσει, μερικές σταγόνες παραπάνω θα το οδηγήσουν σε αυτή την εξέλιξη».

Το βάθος

Ανάλογη είναι και η εκτίμηση του γεωλόγου του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης δρ. Χαράλαμπου Φασουλά, σύμφωνα με τον οποίο σημείο “κλειδί” είναι το βάθος όπου σημειώθηκε ο κύριος, όπως όλα δείχνουν, σεισμός του Σαββάτου. Αν δηλαδή ήταν στο όριο όπου συναντώνται η Ευρασιατική με την Αφρικανική πλάκα, στο γνωστό τόξο που περνάει νότια και δυτικά της Κρήτης, στα 50-55 χιλιόμετρα βάθος ή ψηλότερα.
Στην πρώτη περίπτωση ο σεισμός ήταν γέννημα του τόξου, δηλαδή η άνοδος της πλάκας του Αιγαίου πάνω από εκείνη της Αφρικής. Αν όμως δεν ισχύει αυτό και ο σεισμός σημειώθηκε πάνω από τα 40 χιλιόμετρα βάθος, ίσως υπάρχει πρόβλημα καθώς θα μπορούσε να έχει γεννηθεί από άλλο ρήγμα.

Μετρήσεις

Και αν κάτι τέτοιο μοιάζει περίεργο, στην πραγματικότητα δεν είναι, καθώς απαιτείται συνεχές φιλτράρισμα των δεδομένων και πληθώρα υπολογισμών έως ότου βρεθεί επακριβώς το βάθος ενός σεισμού. Όπως μας εξήγησε ο κ. Φασουλάς δεν είναι μόνο το σπάσιμο στο σημείο που ενώνονται οι πλάκες, αλλά και πολλά άλλα ρήγματα που βρίσκονται πάνω από αυτό.
Ενδεικτικό, δε, του προβλήματος είναι το γεγονός ότι η πρώτη εκτίμηση από το Ευρωμεσογειακό Σεισμολογικό Ινστιτούτο ήταν εστιακό βάθος 20 χιλιόμετρα, που λίγο αργότερα αναθεωρήθηκαν στα 67 και κατόπιν στα 50.
Το σεισμό κατέγραψε, όπως και τους άλλους που έχουν σημειωθεί στην περιοχή μας, ο σεισμογράφος που έχει τοποθετηθεί στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, και ο οποίος αποτύπωσε επίσης τη μετασεισμική ακολουθία, η οποία και συνεχίζεται με μικρές δονήσεις. Αυτό είναι και το καθησυχαστικό, όπως επίσης το γεγονός ότι η σεισμικότητα δείχνει να μεταφέρεται προς την επιφάνεια, όπως είναι και το φυσιολογικό μετά από αυτό το σεισμό, για την περίπτωση βεβαίως που εκείνος σημειώθηκε στο όριο των λιθοσφαιρικών πλακών.

Ο χρόνος

Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι, παρόλο που σε όλους μας φάνηκε ότι η δόνηση είχε πολύ μεγάλη διάρκεια, στην πραγματικότητα, όπως έδειξαν και οι μετρήσεις από το σεισμογράφο, δεν ξεπέρασε σε χρόνο τα 25 δευτερόλεπτα, από τα οποία, όπως σημείωσε ο κ. Φασουλάς, μόλις τα 10-15 ήταν αισθητά. Φυσικά τα υπόλοιπα τα ανέλαβε το μυαλό που, όπως συμβαίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις… επιμήκυνε το χρόνο.
Την υποκειμενικότητα αυτού του χαρακτηριστικού του σεισμού επισήμανε και ο κ. Μακρόπουλος, ο οποίος μας διευκρίνισε ότι η αίσθηση που είχαμε στο Ηράκλειο πως η κίνηση ήταν οριζόντια οφειλόταν στην απόσταση από το επίκεντρο, καθώς όσο πιο κοντά βρίσκεται κάποιος σε αυτό, τόσο πιο έντονα νιώθει το σεισμό ως κατακόρυφη δόνηση, δηλαδή τα πάντα να κουνιούνται πάνω-κάτω και όχι αριστερά-δεξιά, όπως βιώσαμε την εμπειρία στο Ηράκλειο.
Ο ίδιος τόνισε ότι, εκτός από τους μετασεισμούς και την παρέλευση των πρώτων κρίσιμων ωρών, ένας ακόμα παράγοντας που συνηγορεί στο ότι ο σεισμός του Σαββάτου ήταν ο κύριος είναι η προϊστορία της περιοχής. Σεισμοί που έχουν συμβεί σε αυτή την περιοχή δεν ακολουθούνται από μεγαλύτερο ή αντίστοιχο, ενώ βεβαίως καθοριστικός είναι και ο ρόλος της θάλασσας, που μας σώζει σε παρόμοιες περιπτώσεις. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό της Κρήτης, σύμφωνα και με τον κ. Μακρόπουλο, το γεγονός ότι το τόξο περνάει νότια και δυτικά της Κρήτης και όχι πάνω από χερσαίες περιοχές.
Οι μετασεισμοί πάντως συνεχίζονται, έχοντας ξεπεράσει τους 60, με μεγαλύτερους τα 3,9 και τα 3,8 ρίχτερ το βράδυ της Κυριακής.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ

Τυπικά ρίχτερ

Ο σεισμός του Σαββάτου ήταν ένας τυπικός για την περιοχή, σύμφωνα με τον κ. Θανάση Γκανά, καθώς έσπασε ένα κομμάτι του ρήγματος από Βορρά προς Νότο, εκεί όπου στην κυριολεξία το Αιγαίο ανεβαίνει πάνω στην Αφρική! Πρόκειται για το δυτικό τμήμα του τόξου, που μπορεί να δώσει σεισμούς μέχρι και 8,2 ρίχτερ, ο ισχυρότερος καταγεγραμμένος στην ιστορία της περιοχής μας, στα Φαλάσαρνα, με συνέπεια, μεταξύ άλλων, την ανύψωση του λιμανιού.
Χάρη στις λεπτομερείς περιγραφές που μας έχουν διασωθεί από την εποχή, οι επιστήμονες μπορούν να υπολογίσουν το μέγεθος εκείνης της δόνησης, η οποία σημειώθηκε στα 365 μ.Χ. και προκάλεσε, σύμφωνα με τον κ. Μακρόπουλο, εκτός από τεράστιες καταστροφές και το μεγαλύτερο τσουνάμι των ιστορικών χρόνων στη Μεσόγειο, ικανό να στείλει πλοία από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας στις οροφές… σπιτιών!
Άλλωστε, η προϊστορία μιας περιοχής αποτελεί και ένα πολύτιμο εργαλείο για τους επιστήμονες, που στρέφονται εκεί καθώς, δυστυχώς, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει άλλος τρόπος να υπολογιστεί ο βαθμός ωριμότητας ενός ρήγματος, που θα έδινε στους επιστήμονες τη δυνατότητα να εκτιμήσουν το μηχανισμό και το χρόνο γέννησης ενός σεισμού, σύμφωνα με τον κ. Μακρόπουλο.
Κοιτώντας το σεισμικό παρελθόν της περιοχής, οι ειδικοί διακρίνουν ότι δεν επρόκειτο για ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά πιθανότατα συσχετισμένο με τη γενικότερη δραστηριοποίηση του τόξου, στην οποία ο κ. Φασουλάς εντάσσει και τη σεισμική ακολουθία των τελευταίων δύο με τριών μηνών νότια του Τυμπακίου και της Γαύδου. Γνωρίζοντας ότι η περιοχή έχει βεβαρυμμένο ιστορικό, οι επιστήμονες έχουν πάντα τα μάτια τους… δεκατέσσερα, πόσω μάλλον όταν ο μεγαλύτερος σεισμός της πενταετίας έρχεται μετά από 4 “εξάρηδες” γύρω από την Κρήτη: Τα 6,3 ρίχτερ την 1η Ιουλίου 2009 ανοικτά της Ιεράπετρας, όπως μας υπενθύμισε ο κ. Γκανάς. Τα 6 ρίχτερ βορειοανατολικά της Καρπάθου το 2011. Τα 6 ρίχτερ στις 10 Ιουνίου 2012 κοντά στη Ρόδο. Και τα 6,1 ρίχτερ στις 15 Ιουνίου 2013 ανοικτά της Γαύδου.

rethymnoguide.gr

"google ad"