Της Zorica Rašković
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, η Σερβία φέρεται να παρέλαβε εξελιγμένο κινεζικό αντιαεροπορικό σύστημα:Έξι κινεζικά μεταγωγικά αεροσκάφη Y-20, που προσγειώθηκαν στο πολιτικό αεροδρόμιο του Βελιγραδίου νωρίς το πρωί του Σαββάτου, φέρονται να μετέφεραν για τον σερβικό στρατό κινεζικά συστήματα πυραύλων εδάφους-αέροςFK-3, που είναι η εξαγώγιμη εκδοχή του συστήματος HQ-22.Τα σινικά αεροσκάφη φέρονται να έχουν φωτογραφηθεί στο αεροδρόμιο Nikola Tesla του Βελιγραδίου, ενώ, προηγουμένως, είχαν διασχίσει σύμφωνα με αναφορές τον εναέριο χώρο της Βουλγαρίας και της Τουρκίας, δηλαδή 2 χωρών του ΝΑΤΟ. Τα έξι αεροσκάφη προκάλεσαν εντύπωση, καθώς πέταξαν μαζί, γεγονός, που θεωρήθηκε από ορισμένους αναλυτές και ως επίδειξη δύναμης.
Η στρατιωτική παράδοση έχει επιβεβαιωθεί και από τη σινική πλευρά. Το σινικό πυραυλικό σύστημα είναι αντίστοιχο της αμερικανικής αεράμυνας Patriot και των ρωσικών S-300, αν και έχει μικρότερο βεληνεκές από τα πλέον προηγμένα S-300. Η Σερβία θα είναι ο πρώτος χειριστής σινικών πυραύλων στην Ευρώπη.
Πρόκειται, πάντως, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Σέρβου προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς για στρατιωτική συμφωνία που έχει λάβει χώρα ήδη το 2019 μεταξύ Σερβίας και Κίνας. Από τη δική του πλευρά, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας Ζάο Λιτζιάν δήλωσε ότι η επιχείρηση αποτελεί μέρος του ετήσιου σχεδίου συνεργασίας των δύο χωρών, ότι δεν στρέφεται εναντίον τρίτων και ότι «δεν έχει καμία σχέση με την τρέχουσα κατάσταση».
Ωστόσο, το 2020, Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν προειδοποιήσει το Βελιγράδι για την αγορά αντιαεροπορικών συστημάτων HQ-22, λέγοντας ότι αν η Σερβία θέλει πραγματικά να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε άλλες δυτικές συμμαχίες, θα πρέπει να εναρμονίσει τον στρατιωτικό εξοπλισμό της με τα δυτικά πρότυπα. Η Σερβία γενικότερα διαθέτει σινικά και ρωσικά όπλα, όπως πολεμικά αεροσκάφη, τανκς και άλλο εξοπλισμό. Πάντως, οι πτήσεις του τελευταίου Σαββατοκύριακου είναι μάλλον η μεγαλύτερη επιχείρηση στον ευρωπαϊκό χώρο του μεγάλου μεταφορικού αεροπλάνου της Κίνας μέχρι στιγμής, δείχνοντας τις στρατηγικές δυνατότητες της χώρας. Ο προβληματισμός που υπάρχει είναι ότι μια ενδεχόμενη αντίδραση των δυτικών θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανάφλεξη την περιοχή, ιδίως στο Κοσσυφοπέδιο.
Το ενδιαφέρον πάντως που δείχνει η Κίνα στην περιοχή αυτή της Βαλκανικής είναι οξυμένο. Η ειδική αυτή σχέση μεταξύ Κίνας και Σερβίας βασίζεται ενδεχομένως στο ότι πρόκειται για δύο χώρες που γνώρισαν η καθεμιά τον δικό της μη σταλινικό δρόμο για τον σοσιαλισμό μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ για τους Σέρβους βαραίνει ιδιαιτέρως ότι η Κίνα είναι ένα από τα δύο μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που δεν έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου. Αντιστοίχως και η Σερβία ανταποκρίνεται με το να υποστηρίζει την άποψη της Κίνας στα ζητήματα της Νότιας Σινικής Θάλασσας. O Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ έχει επισκεφθεί τη Σερβία σε μία πληθώρα από περιστάσεις, ενώ το 2018 το Βελιγράδι φιλοξένησε μία μείζονα συνάντηση υπουργών και αξιωματούχων ανάμεσα στην Κίνα και χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, η οποία σχετιζόταν κυρίως με την οργάνωση υποδομών και μέσων μεταφοράς στους νέους ευρασιατικούς δρόμους του εμπορίου.
Η σχετική συνεργασία μεταξύ Κίνας και Σερβίας ανάγεται στο 2009, όταν υπέγραψαν τη «Συμφωνία για την οικονομική και τεχνική συνεργασία στον τομέα των υποδομών», ενώ η Κίνα έχει αναπτύξει σχετικώς την πρωτοβουλία «One Belt One Road» (OBOR). Οι συμφωνίες αυτές αντανακλώνται σε εκτεταμένα έργα υποδομής που έγιναν στη Σερβία με σινικές επενδύσεις, όπως γέφυρες στον Δούναβη και σιδηροδρομική γραμμή μεταξύ Βελιγραδίου και Κεντρικής Ευρώπης.
Ενδεικτική είναι και η διείσδυση σινικών εταιρειών: Η Hesteel έχει διασώσει τη χαλυβουργία στο Σμεντέρεβο, ενώ η Linglong παράγει ελαστικά στο Ζρένιανιν. Σινικές εταιρείες δραστηριοποιούνται επίσης στην παραγωγή μηχανών και στην πληροφορική, ενώ είναι πιθανή και η εξαγορά της εταιρείας εξορύξεων RTBBor, η οποία, σημειωτέον, συνδέεται με οικολογικές καταστροφές και φέρεται να είναι επιζήμια για τη Σερβία. Η σινοσερβική συνεργασία επιστέφεται με τη δράση Κινέζων εργολάβων για την κατασκευή αυτοκινητόδρομου ανάμεσα στο Βελιγράδι και το Μαυροβούνιο. To σινικό κεφάλαιο είναι παρόν με πάνω από έξι δισεκατομμύρια δολάρια, στην πλειονότητα των περιπτώσεων μέσω δανείων από σινικές τράπεζες με χαμηλά επιτόκια και μεγάλες περιόδους αποπληρωμής. Τα δάνεια αυτά έχουν επίσης το πλεονέκτημα ότι δεν εξαρτώνται από τις επιθυμίες της Δύσης για το ποια πρέπει να είναι κατ’ αυτήν η πολιτική κατάσταση στη Σερβία. Σε κάθε περίπτωση, η οικονομική συνεργασία μεταξύ Κίνας και Σερβίας έχει ενταθεί επί των κυβερνήσεων Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος έχει χαρακτηρίσει τις σινοσερβικές σχέσεις ως μια ατσάλινη φιλία.
Η οικονομική διείσδυση της Κίνας στη Σερβία συνδέεται συχνά με εκτράχυνση των εργασιακών πρακτικών, κάτι στο οποίο, δυστυχώς, οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις του Αλεξάνταρ Βούτσιτς δεν φέρνουν αντιστάσεις, ενώ υπάρχει μία εύλογη κριτική ότι οι τοπικές κοινωνίες στη Σερβία δεν επωφελούνται ανάλογα με το μέγεθος των επενδύσεων. Υπάρχει επίσης προβληματισμός για οικολογική υποβάθμιση. Από την άλλη, είναι εντυπωσιακή η υποκρισία της νατοϊκής Δύσης, η οποία ενώ κόπτεται για την αυτοδιάθεση των λαών, όποτε τη συμφέρει, λ.χ. στην Ουκρανία, κάνει ό,τι μπορεί για την κατάργηση της ελευθερίας της Σερβίας, δακτυλοδεικνύοντάς την ως δήθεν «Δούρειο Ίππο» των ευρασιατικών δυνάμεων της Κίνας ή της Ρωσίας στην Ευρώπη και στήνοντας εκ νέου ένα σκηνικό δυναμικής αντιπαράθεσης στα Δυτικά Βαλκάνια.
Άλλωστε ήταν οι νατοϊκοί βομβαρδισμοί του 1999 η αιτία που η Σερβία έχασε τη σχετική βιομηχανική της αυτάρκεια και αναγκάστηκε να ανοιχτεί σε ξένες επενδύσεις με ό,τι αυτές συνεπάγονται για την υποβάθμιση των εργασιακών δικαιωμάτων και της οικολογίας. Το διακύβευμα είναι αν μπορεί μία μικρή χώρα, όπως η Σερβία, να στηθεί στα δικά της πόδια, αξιοποιώντας την πολυπλοκότητα ενός πολυπολικού κόσμου ή αν θα πρέπει εσαεί να σύρεται ακουσίως σε δυτικούς πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς υπό ευθεία ή υπαινισσόμενη απειλή των όπλων.
Στο πλαίσιο αυτό δακτυλοδεικνύεται επιθετικά μία στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Σερβίας και Κίνας, η οποία είχε αρχίσει πριν από τα γεγονότα της Ουκρανίας, σε μια προσπάθεια να χάσει η Σερβία την ελευθερία και την αυτοδιάθεσή της, την ίδια ώρα που οι νατοϊκές δυνάμεις τις κραδαίνουν υποκριτικά ως αξίες του λεγόμενου «ελεύθερου κόσμου», όταν θέλουν αυτές να διεισδύσουν στον χώρο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.