Η πρόσβαση στο νέο αυτό εργαστήριο, που εγκαινιάστηκε το απόγευμα της Παρασκευής, θα είναι περιορισμένη και ελεγχόμενη και θα αφορά κατ’ αρχάς τα έξι μέλη της μόνιμης ειδικής ομάδας επιστημόνων, ενώ στο πλαίσιο συνεργασιών θα παρέχεται πρόσβαση και σε κάποιους άλλους επιστήμονες προκειμένου να προσεγγίζεται διεπιστημονικά ένα εύρημα.
Οι προδιαγραφές του εργαστηρίου είναι αντίστοιχες με αυτές των εγκληματολογικών, καθώς πρωταρχικό στόχο αποτελεί η προστασία του δείγματος από μολύνσεις αλλά και από την καταστροφή που θα μπορούσε να προκληθεί από κάποιον άστοχο χειρισμό.
«Η χώρα μας είναι διάσπαρτη από αρχαία νεκροταφεία, ενώ υπάρχει ήδη ένα τεράστιο υλικό που μπορεί να αξιοποιηθεί, να διαβαστεί το DNA και να οδηγήσει σε νέα συμπεράσματα», τονίζει στο «Εθνος» ο επιστημονικός υπεύθυνος της μονάδας Αρχαίου DNA που λειτουργεί στο Ηράκλειο Κρήτης, Δημήτρης Καφετζόπουλος, προσθέτοντας ότι το εργαστήριο θα μπορέσει να ανταγωνιστεί τις αντίστοιχες υποδομές του εξωτερικού στις οποίες κατέληγε σημαντικό μέρος των δειγμάτων που ανασκάπτονται στην Ελλάδα.
Ανάκτηση των πληροφοριών
«Υπήρχε ένα τεράστιο κενό και με αυτό το εργαστήριο φιλοδοξούμε ότι θα το καλύψουμε. Στόχος της ερευνητικής ομάδας είναι να ανακτά την πληροφορία που υπάρχει στο υλικό που θα εξετάζουμε», συμπληρώνει. Σύμφωνα με τον κ. Καφετζόπουλο, ο οποίος είναι μοριακός βιολόγος και ερευνητής του ΙΤΕ, το νέο αυτό εργαστήριο θα μπορέσει να δώσει απαντήσεις σε μία σειρά θεμάτων, όπως, για παράδειγμα, να καταλάβουμε την καταγωγή των λειψάνων: «Σ’ ένα νεκροταφείο μπορούμε να δούμε εάν υπήρχε ομοιογένεια όσον αφορά στον πληθυσμό που είχε ενταφιαστεί. Μπορούμε να μελετήσουμε την προέλευση των ζώων και των φυτών, να αναγνωρίσουμε παλιές ράτσες ζώων και φυλές που έχουν εξαφανιστεί, να αποκωδικοποιήσουμε ιούς και μικρόβια που δημιούργησαν πανδημίες χιλιάδες χρόνια πριν. Να εξετάσουμε σκελετούς ή ακόμη και θραύσματα από οστά και να αποκαλύψουμε τη σχέση μεταξύ δύο διαφορετικών ατόμων που βρέθηκαν σε κοντινό σημείο, δηλαδή εάν ήταν ζευγάρι, εάν υπήρχε η σχέση κόρης-πατέρα κ.λπ.».Ενα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία που θα μπορέσει να φέρει εις πέρας η ειδική ερευνητική ομάδα θα είναι η αναπαράσταση των χαρακτηριστικών ενός νεκρού, δηλαδή εφόσον υπάρχει αξιοποιήσιμο γενετικό υλικό θα δίνονται πληροφορίες, όπως για το χρώμα του δέρματος, των ματιών και των μαλλιών. Εφόσον μάλιστα το υλικό βρίσκεται σε καλή κατάσταση και μπορεί να δώσει τις πληροφορίες που χρειάζονται οι επιστήμονες, θα είναι δυνατή ακόμη και η αναπαράσταση του προσώπου στα πρότυπα ξένων εργαστηρίων που έχουν προχωρήσει σε αντίστοιχες μελέτες.
Ερωτηθείς σχετικά, ο κ. Καφετζόπουλος υποστήριξε ότι οι σκελετοί που βρέθηκαν στην Αμφίπολη, μία ανακάλυψη που καθήλωσε την Ελλάδα και προξένησε το ενδιαφέρον της παγκόσμιας αρχαιολογικής κοινότητας και όχι μόνο, θα μπορούσαν να είχαν εξεταστεί από το νέο αυτό εργαστήριο, εάν υπήρχε τότε.
Στο μεταξύ, την Παρασκευή το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ διοργάνωσε Διεθνή Επιστημονική Ημερίδα με τίτλο «Ανάλυση Αρχαίου DNA: Μια νέα ματιά στο παρελθόν», όπου συμμετείχαν επιστήμονες διεθνούς κύρους που διακρίνονται για το έργο τους σε αυτόν τον τομέα.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
Η μεγάλη ανασκαφή του Φαλήρου & η συνεργασία με Γάλλους ερευνητές
«Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ των πληθυσμών στην Ελλάδα -που αποτέλεσε ένα σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών- αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα θέματα που σκοπεύουμε να μελετήσουμε», υπογραμμίζει ο επιστημονικός υπεύθυνος της μονάδας Αρχαίου DNA.
«Μπορούμε να συγκεντρώσουμε πληροφορίες, να τις συσχετίσουμε με τα σημερινά δεδομένα και να κάνουμε συγκρίσεις με τους σημερινούς πληθυσμούς των αντίστοιχων περιοχών όσον αφορά στη σύνθεση του γενετικού υλικού», αναφέρει, για να προσθέσει: «Προσφάτως έγινε μια ανασκαφή στην περιοχή του Φαλήρου και βρέθηκαν δεκάδες σκελετοί. Θα μπορούσαμε να μάθουμε μέσα από το σύγχρονο Εργαστήριο Αρχαίου DNA εάν οι σκελετοί ανήκαν σε Αθηναίους, τι σχέση είχαν μεταξύ τους, αν ήταν αιχμάλωτοι, σκλάβοι κ.ά.».
Ηδη πάντως η ερευνητική ομάδα που εδρεύει στην Κρήτη έχει ξεκινήσει μία συνεργασία με εργαστήριο από τη Γαλλία, προσεγγίζοντας ένα συγκεκριμένο επιστημονικό πρόβλημα που αφορά στην καταγωγή και την ταυτοποίηση των ειδών.
Υποστήριξη
Η σύσταση της μονάδας Αρχαίου DNA, όπως αναφέρει ο κ. Καφετζόπουλος, υποστηρίχτηκε από την Περιφέρεια Κρήτης, η οποία αναγνωρίζοντας τη σημαντικότατη προοπτική και τη σημασία του εργαστηρίου για την ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς της χώρας, την υποστήριξη της αρχαιολογικής έρευνας και την ανάπτυξη ερευνητικών συνεργασιών ανάμεσα στις ανθρωπιστικές και φυσικές επιστήμες, συνέδραμε γενναιόδωρα αυτήν την προσπάθεια συγχρηματοδοτώντας το κόστος κατασκευής και εξοπλισμού του εργαστηρίου.
ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Αυστηρές προδιαγραφές στη διαδικασία για τη λήψη γενετικού υλικού
Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ από τη στιγμή που το δείγμα μπαίνει στο εργαστήριο είναι ο καθαρισμός του από τους επιστήμονες οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να φορούν μία ειδική στολή που βοηθά στην προστασία των δειγμάτων από μολύνσεις και είναι αντίστοιχη με αυτές που χρησιμοποιούνται στα εγκληματολογικά εργαστήρια.
Η διαδικασία
«Ακόμη και ένα μουσειακό κομμάτι», εξηγεί ο κ. Καφετζόπουλος, «μπορεί να χρειαστεί να καθαριστεί, εάν προηγουμένως δεν έχει γίνει με τον σωστό τρόπο. Ξύνουμε ένα στρώμα από την εξωτερική επιφάνειά του, το απομακρύνουμε και αμέσως μετά, με περιορισμένες επεμβάσεις, λαμβάνουμε δείγμα υλικού από τις εσωτερικές στοιβάδες, εκεί δηλαδή που ελπίζουμε ότι θα βρούμε το λιγότερο εκτεθειμένο υλικό προκειμένου να μπορέσουμε να το «διαβάσουμε».
Οσο πιο παλιά είναι τα ευρήματα που εξετάζουμε τόσο πιο ταλαιπωρημένα είναι». Στη συνέχεια, το αξιοποιήσιμο υλικό στέλνεται στο εργαστήριο γονιδιωματικής ανάλυσης.
Για να γίνουν όμως όλα αυτά, το κτίριο που στεγάζει το Εργαστήριο Αρχαίου DNA πρέπει να πληροί κάποιες αυστηρές προδιαγραφές που βοηθούν στην προστασία των δειγμάτων τα οποία εξετάζονται.
Στο πλαίσιο αυτό, το κτίριο είναι στεγανό, όταν ανοίγει μία πόρτα δεν εισέρχεται αέρας και οι τοίχοι είναι βαμμένοι με ανθεκτικό υλικό, προκειμένου να γίνεται αντισηψία και οι επιστήμονες να μπορούν να καταστρέφουν οτιδήποτε μολύνει τον χώρο.