ΗΟυτρέχτη είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Ολλανδίας με πληθυσμό 311.000 κατοίκους. Η παλιά πόλη διασχίζεται κάθετα από δύο μεγάλα κανάλια. Το Oudegracht (παλιό κανάλι) και το Nieuwegracht (νέο κανάλι). Περιφερειακά των καναλιών αναπτύσσεται η εμπορική ζώνη που έχει φυσικά, έντονο τουριστικό ενδιαφέρον.
Πριν λίγες ημέρες, η πόλη κέρδισε το διετές Ευρωπαϊκό Βραβείο για τον Αστικό Δημόσιο Χώρο “European Prize for Urban Public Space” για το έργο αποκατάστασης του καναλιού Catharijnesingel, ένα έργο που ανέλαβε το ολλανδικό στούντιο OKRA landschapsarchitecten. Η κριτική επιτροπή έκρινε ότι η ανακατασκευή του καναλιού και του πάρκου που το πλαισιώνει, είναι μια υποδειγματική παρέμβαση για την επιβίωση των πόλεων στην εποχή της κλιματικής κρίσης.
Ήταν μάλιστα το 11ο κατά σειρά βραβείο ενός διαγωνισμού που αποτελεί πρωτοβουλία του Κέντρου Σύγχρονου Πολιτισμού της Βαρκελώνης (CCCB). Στο διαγωνιστικό τμήμα υποβλήθηκαν συνολικά 326 συμμετοχές από 35 διαφορετικές χώρες. Ζητούμενο ήταν το πώς οι μεγαλουπόλεις γίνονται πιο βιώσιμα μέρη, στη μετα-πανδημική εποχή.
Επικεφαλής της διεθνούς κριτικής επιτροπής είναι η καθηγήτρια στο Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στη Ζυρίχη, Teresa Galí-Izard, η οποία και απένειμε το βραβείο στο ολλανδικό στούντιο OKRA landschapsarchitecten που ηγήθηκε της προσπάθειας ανάπλασης.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της βράβευσης, το εν λόγω κανάλι είναι ζωτικής σημασίας για την αστική ανθεκτικότητα της Ουτρέχτης. Κρίνεται πως αυξάνει την ικανότητα της πόλης να αντιμετωπίσει την ακραία ζέστη, τις καταιγίδες και τις πλημμύρες, ενώ η ανάκτηση του νερού και της ζωής των φυτών βοηθά στη δέσμευση του άνθρακα και στη μείωση της ρύπανσης. Παράλληλα, πολλαπλασιάζει τους ελεύθερους χώρους για τους πολίτες με το πάρκο που υπάρχει πέριξ.
Η κριτική επιτροπή εκτίμησε το γεγονός πως το έργο αυτό αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου αστικού μετασχηματισμού, ο οποίος, όπως σημειώνεται, “ατενίζει το μέλλον φέρνοντας πίσω στοιχεία από το παρελθόν της πόλης”. Σημειώνεται δε πως η ανάπλαση αυτή λειτουργεί ως ένα έργο – πρότυπο για ορθή, βιώσιμη αστική ανάπλαση.
Πλέον, το κανάλι έχει επανέλθει στην αρχική του κατάσταση, αφού αντικαταστάθηκε, για περισσότερα από σαράντα χρόνια, από έναν μεγάλο αυτοκινητόδρομο, ο οποίος “εμφανίστηκε” σε πλήρη ανάπτυξη, το 1969.
Συνολικά περίπου 40.000 κυβικά μέτρα νερού έχουν “επιστρέψει” στο κανάλι που διαθέτει και αποβάθρα για πλοιάρια και πλωτές εξορμήσεις δράσεις. Το δε πάρκο περιλαμβάνει έργα τέχνης, καθώς και πολυάριθμους χώρους αναψυχής. Παράλληλα, το στούντιο OKRA έδωσε μεγάλη προσοχή στη βιοποικιλότητα ως προς την επιλογή των δέντρων.
Μετά το άνοιγμα του καναλιού μήκους 1,1 χιλιομέτρων, αποκαθίσταται η πλωτή διαδρομή των 6 χιλιομέτρων γύρω από το κέντρο της Ουτρέχτης.
Για την Όλγα Παράι, δημοσιογράφο και μόνιμο κάτοικο της Ουτρέχτης, η ανακατασκευή του καναλιού έδωσε νέα πνοή στο κέντρο. Όπως μας αναφέρει, η αποσυμφόρηση της κίνησης έχει να κάνει με το γεγονός πως η πόλη έχει το μεγαλύτερο δίκτυο ποδηλατόδρομων στη χώρα, κάτι που έχει ενταχθεί πλήρως στη φιλοσοφία των πολιτών.
Πρακτικά, το κέντρο της πόλης είναι απροσπέλαστο για οχήματα, πλήν εξαιρέσεων για όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα μεταφοράς. Περιμετρικά δε του κέντρου, οι θέσεις στάσης και στάθμευσης είναι με πληρωμή. Όπως μας τονίζει ακόμη η Όλγα, τα πάρκα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον χαρακτήρα και το πνεύμα της Ουτρέχτης, με τους πολίτες να δείχνουν προς αυτά τον ανάλογο σεβασμό. Έτσι, η ολοκλήρωσης της αποκατάστασης του νέου καναλιού είναι κάτι που έγινε δεκτό, με θετικές εντυπώσεις.
ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΕΝΟΣ ΛΑΘΟΥΣ ΜΕ ΤΗ “ΒΟΥΛΑ” ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ
Επί της ουσίας, το έργο θεωρείται από τους κατοίκους ως η διόρθωση ενός “ιστορικού λάθους”, που έλαβε χώρα σαράντα χρόνια πριν. Οι ίδιοι οι κάτοικοι άλλωστε είχαν ψηφίσει το 2002 υπέρ της αποκατάστασης του καναλιού, η οποία άρχισε το 2010 και ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις, το 2015 καθώς και μέσα στην πανδημία.
Όπως δήλωσε ο δήμαρχος Eelco Eerenberg, τα πρώτα πλάνα πλήρους αποκατάστασης του καναλιού που χρονολογείται από το 1.112, έγιναν στα μέσα των 90s. Αξίζει να σημειωθεί πως το 2017 η πόλη εγκαινίασε το μεγαλύτερο πάρκο ποδηλάτων στον κόσμο, με 12.500 ποδήλατα δίπλα στον σιδηροδρομικό σταθμό της Ουτρέχτης, ώστε να αποσυμφορηθεί το κυκλοφοριακό. Παράλληλα, προωθείται η προσπάθεια να τοποθετηθούν φυτά στις στέγες των κτιρίων του κέντρου της πόλης, ενώ το κεντρικό πάρκο Zocherpark έχει αποκατασταθεί στο αρχικό του σχέδιο του 1830.
Όπως σημείωσε ο curator του μουσείου Centraal της πόλης, René de Kam, “η κίνηση είχε αυξηθεί πάρα πολύ μετά τη σκυροδέτηση του καναλιού. Πριν, υπήρχε ένα είδος δακτυλίου γύρω από την πόλη και η πρόσβαση στο κέντρο γινόταν με άλλα μέσα. Στα 70s ήταν δελεαστικό να πούμε πως θα ασφαλτοστρώσουμε ένα τμήμα για να λύσουμε το κυκλοφοριακό. “Η εμπορική καρδιά της Ολλανδίας θα έπρεπε να είναι εύκολα προσβάσιμη με αυτοκίνητο, σκέφτηκαν”, αλλά ήταν λάθος”.
Ο δήμαρχος Eerenberg πρόσθεσε από τη δική του μεριά πως “ο Δήμος μας επέλεξε το νερό και το πράσινο αντί για έναν αυτοκινητόδρομο. Το κανάλι ενώνει πλέον τον κεντρικό σταθμό με μια πληθώρα σημαντικών αστικών λειτουργιών και διευκολύνει την κίνηση των πεζών στο ιστορικό μας κέντρο”.
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Παρακάτω μπορείτε να δείτε την πρόταση του γραφείου OKRA για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας, που βραβεύτηκε στον διαγωνισμό Rethink Athens ο οποίος χρηματοδοτήθηκε από το ίδρυμα Ωνάση. Η πρόταση της OKRA είχε βραβευτεί το 2013 καθώς κρίθηκε απόλυτα βιοκλιματική, με επίκεντρο το νερό και το πράσινο και με στόχο τη μείωση της θερμοκρασίας, που ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες είναι εξαιρετικά υψηλή στο κέντρο της πρωτεύουσας.
Η πρόταση δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Η υλοποίηση προέβλεπε μπάτζετ 80 εκατ. ευρώ, που όπως δήλωνε ο τότε υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Χατζηδάκης, θα μπορούσε να συγκεντρωθεί από κοινοτικά κονδύλια. Μάλιστα, έθετε τότε ως “ορίζοντα” υλοποίησης, το τέλος του 2015… Το γιατί τελικά το κέντρο της Αθήνας έμεινε με τον μπαζωμένο Μεγάλο Περίπατο και με τα μαρμάρινα παγκάκια της πλατείας Συντάγματος, αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Σε ο,τι αφορά την Αθήνα με τα κλειστά της ποτάμια και σχετικά με το ερώτημα αν τελικά θα μπορούσε να αποκτήσει (ή μάλλον να ανακτήσει) κάποια υδάτινη διαδρομή, το τελευταίο σχέδιο που ολοκληρώθηκε το 2019 αφορούσε την αποκάλυψη της φυσικής κοίτης του ποταµού Ιλισού ανάµεσα στο Ολυµπιείο και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στην περιοχή του Φιξ, υπό την έρευνα του καθηγητή του ΕΜΠ, Νίκου Μπελαβίλα. Η κοίτη βρίσκεται κάτω από τη σηµερινή νησίδα του τραµ, με βάθος 3-4 μέτρα και η ροή προβλεπόταν να ενισχυθεί με βιολογικό καθαρισµό.
Βασικό ζήτημα εδώ βέβαια, είναι το τι θα γινόταν με το τραμ, το οποίο πρακτικά θα έπρεπε να μετακινηθεί από την οδό Καλιρρόης προς τη Συγγρού. Επίσης, το ίδιο πλάνο, που επίσης έμεινε σχέδιο επί χάρτου, προέβλεπε την πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας από την Πύλη του Αδριανού ως το Καλλιµάρµαρο.