Του Στέλιου Κανάκη
Ο Ναπολέων Σουκατζίδης ήταν Κομμουνιστής. Μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Από την πάστα των αλύγιστων. Ο Παντελής Βούλγαρης είναι σκηνοθέτης. Η Ιωάννα Καρυστιάνη είναι λογοτέχνης και πρώην Κομμουνίστρια (στα μικράτα της). Πριν από λίγα χρόνια είχαν κυκλοφορήσει φήμες πως θα προτεινόταν για την προεδρία της αστικής και εξ αυτού ταξικής δημοκρατίας μας. Κάτι σαν Πάκης στη θέση του Πάκη.
Το «Πέτρινα Χρόνια»* είναι ταινία του Βούλγαρη που την έκανε πριν τριάντα χρόνια. Αναφερόταν στη ζωή των Κομμουνιστών Μπάμπη Γκολέμα και της Ελένης Βούλγαρη. Από τους αλύγιστους κι αυτοί. Στον Μίλτο, επίσης, τον γιο τους, που ήταν ο μικρότερος πολιτικός κρατούμενος στις φυλακές Αβέρωφ.
Το Χάππυ Νταίη** ήταν μια προηγούμενη ταινία του Βούλγαρη, βασισμένη στο μυθιστόρημα του Ανδρέα Φραγκιά «Ο Λοιμός»***. Αναφερόταν κι αυτή σε Κομμουνιστές εξόριστους και στο ξερονήσι βασάνων, βασανιστηρίων και δολοφονιών τους.
Στο «Ψυχή Βαθειά» που αναφερόταν στον εμφύλιο, «αδελφός, σκότωνε αδελφό» κατά τον Παντελή Βούλγαρη. Αυτό το νόημα προσέλαβε από την ιμπεριαλιστική επέμβαση και την εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού ο σκηνοθέτης του και θέλησε να το μεταβιβάσει και στους θεατές.
Το «Τελευταίο Σημείωμα» είναι το σημείωμα που άφησε ο Ναπολέων Σουκατζίδης στον πατέρα του λίγο πριν τον ντουφεκίσουν:
«Πατερούλη, πάω για εκτέλεση, να ‘σαι περήφανος για το μονάκριβο γιο σου. Ν’ αγαπάς και να λατρεύεις την κορούλα**** σου και την αδερφούλα μου, κι οι δυο τους μεγάλοι άνθρωποι. Γεια, γεια πατερούλη».
Ο Ναπολέων Σουκατζίδης ήταν φυλακισμένος από το 1936. Από τον Αϊ Στράτη μεταφέρθηκε τον Απρίλη του 1937 στις φυλακές της Ακροναυπλίας, όπου και παραδόθηκε από το καθεστώς του Μεταξά μαζί με εκατοντάδες άλλους Κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους στους Γερμανούς κατακτητές τον Απρίλη του 1941. Στην Κατοχή μεταφέρθηκε στις φυλακές των Τρικάλων και της Λάρισας και τελικά τον Σεπτέμβρη του 1943 στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου. Στο Χαϊδάρι επειδή γνώριζε γερμανικά εκτελούσε χρέη διερμηνέα.
Όταν διάβαζε τα ονόματα των 200 μελλοθάνατων συντρόφων του (Κομμουνιστών κε Βούλγαρη), στο 167 φώναξε παρών καθώς ήταν το δικό του. Σε μια ένδειξη σπάνιου ηρωισμού, λεβεντιάς και αυτοθυσίας (που οι Κομμουνιστές συχνά έχουν επιδείξει), αρνήθηκε να αντικατασταθεί από άλλον και τράβηξε για το απόσπασμα. Κι ήταν Κομμουνιστές κι οι διακόσιοι, κε Βούλγαρη, επιμένω σ’ αυτό κι αναρωτιέμαι πως επιμένετε να σας διαφεύγει. Το αναγνωρίζει και η «Καθημερινή» της εποχής:
“Την 27.4.1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι παρά τους Μολάους κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως εδολοφόνησαν ανάνδρως ένα Γερμανόν στρατηγόν και τρεις συνοδούς του. Πολλοί Γερμανοί στρατιώται ετραυματίσθησαν.
Ως αντίποινα θα εκτελεσθούν:
1) Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών τήν 1.5.1944
2) Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών, τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάοι προς την Σπάρτην έξωθεν των χωρίων.
Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου Έλληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.
Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ”
(Καθημερινή 30.4.44)
Είναι όμως το «Τελευταίο Σημείωμα» και η τελευταία ταινία του Παντελή Βούλγαρη. Όπου τα πράγματα φαίνεται να παρουσιάζονται διαφορετικά – τουλάχιστον από τις μέχρι τώρα αναφορές των κυρίων συντελεστών τής ταινίας. Στα διάφορα διαφημιστικά της και στις συνεντεύξεις των δημιουργών της Π. Βούλγαρη και Ι. Καρυστιάνη, η λέξη – ιδιότητα Κομμουνιστής έχει εξαφανιστεί. Ίσως τώρα το μότο της ταινίας να έχει γίνει «άνθρωπος, σκοτώνει άνθρωπο», όπου άνθρωπος ο Γερμανοφασίστας διοικητής κι άνθρωποι οι ήρωες Κομμουνιστές, κατά την εξισωτική (τουλάχιστον) λογική του κου Βούλγαρη και της σεναριογράφου Καρυστιάνη.
Είναι προφανές πως δεν κρίνω και δεν δύναμαι άλλωστε, την ταινία και μάλιστα εκ των προτέρων. Ούτε και είναι, στο όποιο, αισθητικό αποτέλεσμα επιτευχθεί, το πρόβλημά μου. Αλλά η παραχάραξη, όσο επιδέξια και θαυμαστή κι αν είναι, παραμένει παραχάραξη κε Βούλγαρη και κα Καρυστιάνη.
Από την Ιωάννα της Νομικής του ’73 μέχρι σήμερα πέρασε, σχεδόν, μισός αιώνας. Τόσος, περίπου, πέρασε κι από το «Χάππυ Νταίη» για τον Παντελή Βούλγαρη.
Τόσα χρόνια πρέπει να έχουν μάθει πως όταν κοιτάς την κατηφόρα ανάποδα, την βλέπεις ανηφόρα. Αυτό όμως δεν σ’ εμποδίζει να κατρακυλάς.
* Δείτε την!
** Δείτε το, επίσης!
*** Όσοι δεν το έχουν διαβάσει (και είναι πολλοί) χάνουν.
**** Αναφερόταν στην αρραβωνιαστικιά του Άννα