Το 1182 ο Αλέξιος Κομνηνός έστειλε στην Κρήτη τα 12 αρχοντόπουλα

Ανάμεσά τους ήταν και ο γιός του Ισαάκιος. Τα 12 αρχοντόπουλα, το καθένα απ’ αυτά είχε πάρει μαζί του ολόκληρη δυναστεία. Συγγενείς, παιδιά, φίλους, σωματοφύλακες, στρατιώτες, υπηρέτες και φοροεισπράκτορες. Οι Κρητικοί, οι οποίοι δεν είχαν ενημερωθεί γι’ αυτήν την κάθοδο των Βυζαντινών, καθόλου δεν ευχαριστήθηκαν. Δεν τους άρεσε καθόλου η ιδέα να μοιραστούν κτήματα, στους Βυζαντινού.

Δεν τους άφησαν ν’ αποβιβαστούν από τα πλοία και τους γύρισαν πίσω. Όταν τους είδε να επιστρέφουν ο αυτοκράτορας έγινε ‘’πυρ και μανία’’. Έστειλε στους Κρητικούς αυστηρή επιστολή. Τους θύμισε τα παθήματά τους απ’ τους Σαρακηνούς που στο παρελθόν είχαν κατακτήσει την Κρήτη και πως οι βυζαντινοί με τον Νικηφόρο Φωκά τους εξόντωσαν. Και τους απειλεί πως αν δεν συμμορφωθούν θα ξαναπάθουν τα ίδια.

Η Κρήτη ήταν επαρχία του Βυζαντίου. Το νοτιότερο άκρο του. Έστειλε ο αυτοκράτορας στους Κρητικούς το χρυσόβουλο. Αντίγραφό του κατά τον ιστορικό Κριάρη βρίσκεται στην Ιερά Μονή Γωνιάς Κολυμβαρίου. Στο χρυσόβουλο ορίζονται τα 12 αρχοντόπουλα και τους διανέμεται γη. Το χρυσόβουλο είναι έγγραφο με χρυσή σφραγίδα. Γραμμένο σε περγαμηνή. Πάνω στην περγαμηνή έλιωναν ένα μικρό βώλο από χρυσάφι και όπως ήταν ακόμα ζεστό και ρευστό, ο αυτοκράτορας πίεζε πάνω του το ανάγλυφο δακτυλίδι του. Έτσι πιστοποιείτο η γνησιότητα των εγγράφων. Τέτοιο λοιπόν έστειλε ο αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός στους Κρητικούς, ορίζοντας τα 12 αρχοντόπουλα, ανάμεσά τους και τον γιό του τον Ισαάκιο, που θα κατοικούσαν πλέον στην Κρήτη. Καθώς και την γη που θα κατείχαν και τι θα πάθαιναν οι Κρήτες αν δεν συμμορφωνόταν στο διάταγμα του αυτοκράτορα. Έτσι λοιπόν, τους δέχθηκαν στην δεύτερη κάθοδο τους. Τα ονόματα των αρχοντόπουλων, απόγονοι των οποίων υπάρχουν ακόμα στην Κρήτη είναι τα εξής:

1) Μαρίνος Σκορδίλης
2) Ιωάννης Φωκάς
3) Φίλιππος Γαβαλάς
4) Θωμάς Αρχολέων
5) Ευστάθιος Χορτάτζης
6) Λέων Μουσούρος
7) Κων/νος Βαρούχας
8) Ανδρέας Μελισσινός
9) Λουκάς Λίθινος
10) Νικηφόρος Αργυρόπουλος
11) Δημήτριος Βλαστός
12) Ματθαίος Καλαφάτης

Ο ιστορικός Κων/νος Παπαρηγόπουλος από διαφορετικές πηγές στο έργο του ‘Ιστορία του ελληνικού έθνους’’, στον τόμο πέμπτο, σελ. 311 απαριθμεί τα αρχοντόπουλα με μια διαφορά. Παραλείπει το όνομα του Αρχολέοντα και στη θέση του και στην σελίδα 472 βάζει τον Κλάδο. Οι οικογένειες των ονομάτων αυτών υπάρχουν στην Κρήτη και σήμερα. Επίσης κάποιοι δρόμοι γνωστοί έχουν το όνομά τους όπως η Λιθινών, η Μουσούρων, η Χορτάτζη και άλλοι.
Τα ιστορικά στοιχεία είναι από το βιβλίο του Πάρι ΚελαΪδή ‘’ΤΑ 12 ΑΡΧΟΝΤΟΠΟΥΛΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΟΥ 1182’’

Επιλογή και επιμέλεια
Άννα Κωνσταντουδάκη – Αγγελάκη