Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών της 8ης Νοεμβρίου ήταν μια έκπληξη. Ο επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού κόμματος Ντόναλντ Τραμπ έκανε την μεγαλύτερη ανατροπή της αμερικανικής πολιτικής ιστορίας, νικώντας την Χίλαρι Κλίντον των Δημοκρατικών και ετοιμάζεται να αναλάβει την ηγεσία των ΗΠΑ, ως νέος «πλανητάρχης».
Τι ακριβώς σημαίνει όμως η νίκη Τράμπ και τι θα πρέπει να περιμένουμε όταν ο νέος μεγαλομανής πρόεδρος των ΗΠΑ αναλάβει κι επισήμως τα ηνία στις 20 Ιανουαρίου του 2017; Ποιά είναι η πολιτική ιδεολογία του Τραμπ – αν έχει – και είναι το «Trumpism» ένα νέο κίνημα; Θα αλλάξει η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπό τη διακυβέρνηση του νέου Ρεπουμπλικάνου προέδρου;
O διάσημος Αμερικανός φιλόσοφος κι ακτιβιστής Νόαμ Τσόμσκι, στην πρώτη συνέντευξη που παραχώρησε στον C.J. Polychroniou για το Τruthout, λίγες μόλις μέρες μετά το αποτέλεσμα της κάλπης στις ΗΠΑ, απαντά σε αυτά τα ερωτήματα.
Ο Τραμπ δεν είναι κίνημα
«Η εκλογή Τραμπ δεν αντιπροσωπεύει σε καμία περίπτωση ένα νέο κίνημα», λέει ο Νόαμ Τσόμσκι.
«Και τα δύο πολιτικά κόμματα – Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί – έχουν μετακινηθεί προς τα δεξιά κατά την νεοφιλελεύθερη εποχή. Οι σημερινοί νέο-Δημοκρατικοί είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοί που μέχρι πρότινος θα αποκαλούσαμε μετριοπαθείς Ρεπουμπλικάνους. Η πολιτική επανάσταση στην οποία –σωστά- καλεί ο Μπέρνι Σάντερς , δεν θα εξέπληττε ιδιαίτερα τον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ. Οι δε Ρεπουμπλικάνοι έχουν μετακινηθεί μέχρι στιγμής με αφοσίωση προς τους πλούσιους και προς τον επιχειρηματικό τομέα, έτσι ώστε δεν μπορούν να ελπίζουν να πάρουν ψήφους για το πραγματικό τους πρόγραμμα, και κινητοποιούν μέρη του πληθυσμού που πάντα ήταν εκεί για αυτούς, αλλά ποτέ ως μια οργανωμένη πολιτική δύναμη», εξηγεί.
Ποιοί είναι αυτοί; «Πρόκειται για τους ευαγγελιστές, τους εθνικιστές, τους ρατσιστές και τα θύματα της παγκοσμιοποίησης, που σχεδιάστηκε έτσι ώστε να βάζει τους εργαζόμενους σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, την ίδια στιγμή που προστατεύει τους προνομιούχους και υπονομεύει τους νόμους και τα μέτρα που παρέχουν στους ανθρώπους που εργάζονται μια κάποια προστασία, και τρόπους να επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, μέσω των αποτελεσματικών εργατικών συνδικάτων», λέει ο Αμερικανός φιλόσοφος.
«Επάξια ή όχι η Κλίντον εκπροσώπησε τις πολικές που οι πολίτες φοβόντουσαν ή μισούσαν, την ίδια στιγμή που ο Τραμπ εμφανίστηκε ως το σύμβολο της αλλαγής -το να αναλυθεί ποιάς αλλαγής βέβαια θέλει μία προσεκτική ματιά στις πραγματικές προτάσεις του, που στα αλήθεια δεν έφτασαν ποτέ στην κοινή γνώμη. Στην πολιτική του εκστρατεία υπήρξε αξιοσημείωτη η αποφυγή του να θιγούν τα ουσιαστικά ζητήματα στα ΜΜΕ», σημειώνει ο Τσόμσκι.
Τα συγκοινωνούντα δοχεία του Brexit και του Τραμπ
Η νίκη Τραμπ μπορεί να ήταν ένα σοκ για την παγκόσμια κοινότητα, αλλά είχε προηγηθεί μία ακόμη σοκαριστική εξέλιξη. Αυτή της απόφασης των Βρετανών να αποχωρήσουν από την οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχει κάποια σύνδεση των δύο αυτών γεγονότων, ερωτάται ο Νόαμ Τσόμσκι.
«Υπάρχουν σαφείς ομοιότητες μεταξύ της νίκης του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ και του Brexit, όπως και με την άνοδο των υπεθνικιστικών ακροδεξιών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη. Οι ηγέτες των κομμάτων αυτών συνεχάρησαν άλλωστε πρώτοι – πρώτοι τον Τραμπ για την επιτυχία του: Ο Νάιτζελ Φάρατζ, η Μαρίν Λεπέν, ο Βικτόρ Ορμπάν και άλλοι σαν αυτούς. Κι αυτές οι εξελίξεις είναι πολύ τρομακτικές», απαντά.
«Μια ματιά στις δημοσκοπήσεις στην Αυστρία και τη Γερμανία, δεν μπορούν παρά να φέρουν δυσάρεστες αναμνήσεις του παρελθόντος παρόμοιες με εκείνες στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, πολύ περισσότερο σε αυτούς που τις έζησαν, όπως εγώ ως παιδί. Θυμάμαι ακόμα να ακούω τις ομιλίες του Χίτλερ, κι αν και δεν καταλάβαινα τις λέξεις, ο τόνος του και η αντίδραση του κοινού του ήταν αρκετά για να σε κάνουν να παγώσεις. Το πρώτο άρθρο που με θυμάμαι να γράφω ήταν τον Φεβρουάριο του 1939, μετά την πτώση της Βαρκελώνης, όταν όλα έδειχναν ότι θα ξεκινούσε να εξαπλώνεται αμείλικτα η φασιστική πανούκλα. Και κατά μία περίεργη σύμπτωση, ήταν στη Βαρκελώνη που παρακολούθησα μαζί με τη σύζυγο μου τα αποτελέσματα των αμερικανικών εκλογών της προηγούμενης εβδομάδας», συνεχίζει ο Αμερικανός διανοούμενος.
Όσο για το πως ο Τραμπ θα χειριστεί αυτό που δεν δημιούργησε αλλά έφερε στο προσκήνιο; «Κανένας δεν μπορεί να ξέρει. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του είναι η μη προβλεψιμότητα του. Πολλά θα εξαρτηθούν από τις αντιδράσεις όσων θα αποτροπιαστούν από την απόδοσή του και τα οράματα που έχει προβάλει, όταν καταλάβουν περί τίνος πρόκειται», θα σημειώσει.
Το φιλικό πρόσωπο του φασισμού
Μπορεί ο Ντόναλντ Τραμπ να μην έχει σαφή πολιτική ιδεολογία, οι αυταρχικές του τάσεις είναι όμως απόλυτα ξεκάθαρες. Κάποιοι εκφράζουν ήδη τον φόβο τους, ότι ενδεχομένως να γίνει το νέο «φιλικό» πρόσωπο του φασισμού στις ΗΠΑ. Τι λέει ο Τσόμσκι;
«Εδώ και πολλά χρόνια, έχω γράψει κι έχω μιλήσει για τον κίνδυνο της ανόδου ενός ειλικρινούς και χαρισματικού ιδεολόγου στις ΗΠΑ, κάποιου που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τον φόβο και την οργή που εδώ και πολύ καιρό βράζουν σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας, και ο οποίος θα μπορέσει να κατευθύνει αυτή τη δυσφορία από τους πραγματικούς υπαίτιους σε ευάλωτους στόχους», αναφέρει.
«Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυτό που ο κοινωνιολόγος Μπέρτραμ Γκρός έχει αποκαλέσει φιλικό φασισμό, σε μία διορατική μελέτη που έκανε πριν 35 χρόνια. Αλλά αυτό προϋποθέτει την εύρεση ενός πραγματικού ιδεολόγου, έναν τύπου Χίτλερ, όχι κάποιον που η μόνη ανιχνεύσιμη ιδεολογία του είναι το Εγώ του», σημειώνει.
«Αν και ο κίνδυνος έχει υπάρξει πραγματικός εδώ και πολλά χρόνια, έρχεται πλέον στο προσκήνιο πιο καθαρά από ποτέ, μετά τις δυνάμεις που έχει απελευθερώσει ο Τραμπ», θα πει ωστόσο ο μεγάλος στοχαστής.
Τι μέλλει γενέσθαι στην αμερικανική πολιτική;
Όσον αφορά την πολιτική που θα ακολουθήσει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, αυτό θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμόαπό τις επαφές του και τον κύκλο των συμβούλων του. Οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι ελκυστικές πάντως, σύμφωνα με τον Νόαμ Τσόμσκι.
«Αν ο Ντόναλντ Τραμπ ακολουθήσει το στυλ του Πολ Ράιν ως προς τη δημοσιονομική πολιτική, θα υπάρξουν τεράστια οφέλη αλλά για λίγους», υπογραμμίζει. Επικαλείται επίσης τον έγκριτο οικονομικό αναλυτή των Financial Times, Μάρτιν Γουλφ, ο οποίος έγραψε: «Οι φορολογικές του προτάσεις θα παράσχουν τεράστια προνόμια στους ήδη πλούσιους Αμερικάνους όπως είναι ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ, αφήνοντας τους υπόλοιπους στη μοίρα τους». «Η άμεση αντίδραση του επιχειρηματικού κόσμου δείχνει ότι η φαρμακοβιομηχανίες, η Wall Street, η εξοπλιστική βιομηχανία, οι εταιρείες ενέργειας και άλλα τέτοια υπέροχα ιδρύματα προσμένουν σε ένα πολύ λαμπρό μέλλον», προσθέτει ο Τσόμσκι.
Κι εκτιμά: «Μια θετική εξέλιξη θα μπορούσε να είναι το πρόγραμμα υποδομών που ο Τραμπ έχει υποσχεθεί , αποκρύπτοντας βέβαια ότι πρόκειται ουσιαστικά για το πρόγραμμα Ομπάμα που θα είχε υπάρξει εξαιρετικά επωφελές για την οικονομία και την κοινωνία γενικότερα, αλλά μπλοκαρίστηκε από τους Ρεπουμπλικάνους με το πρόσχημα ότι θα εκτίναζε το έλλειμμα. . Ενώ η επιβάρυνση αυτή θα ήταν πλασματική εκείνη την εποχή λόγω των πολύ χαμηλών επιτοκίων, θα γίνει τώρα στον υπέρτατο βαθμό συνοδευόμενη από ριζικές φοροελαφρύνσεις για τους πλούσιους και τους επιχειρηματίες και την αύξηση των δαπανών του Πενταγώνου».
Υπάρχει ωστόσο μία έξοδος διαφυγής την οποία είχε υποδείξει ο αντιπρόεδρος του Μπους, Ντικ Τσένεϊ. Όπως είχε πει «ο Ρίγκαν απέδειξε ότι τα ελλείμματα δεν έχουν σημασία». Εννοούσε, εξηγεί ο Τσόμσκι, ότι αναφερόταν στα ελλείμματα που δημιουργούν οι Ρεπουμπλικάνοι για να κερδίσουν τη λαϊκή υποστήριξη, αφήνοντας στους άλλους, τους Δημοκρατικούς δηλαδή, να βάλουν σε τάξη το χάος.
«Η τεχνική αυτή θα μπορούσε να δουλέψει, έστω για λίγο», παρατηρεί ο Αμερικανός φιλόσοφος.
Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική που θα ακολουθήσει; Υπάρχουν πολλά ερωτήματα, αλλά είναι αναπάντητα θα πει ο Τσόμσκι. Σχολιάζοντας τον αμοιβαίο θαυμασμό μεταξύ Τραμπ και Πούτιν, ο Τσόμσκι βλέπει την πιθανότητα μίας νέας εποχής στις αμερικανο-ρωσικές σχέσεις. «Μια ελπιδοφόρα προοπτική είναι το ότι ίσως να υπάρξει μείωση στις πολύ επικίνδυνες και όλο αυξανόμενες εντάσεις στα ρωσικά σύνορα: σημειώνω στα ρωσικά σύνορα κι όχι στα σύνορα με το Μεξικό. Είναι επίσης πιθανό ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να αποστασιοποιηθεί από την Αμερική του Τραμπ, όπως έχει ήδη προταθεί από τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και άλλους Ευρωπαίους ηγέτες. Αυτό θα μπορούσε όμως πιθανόν να οδηγήσει σε ευρωπαϊκές προσπάθειες ώστε να αποκλιμακωθούν οι εντάσεις, και ίσως σε προσπάθειες προς την κατεύθυνση του οράματος που ο Γκορμπατζόφ είχε για ένα Ευρασιατικό σύστημα ασφαλείας χωρίς στρατιωτικές συμμαχίες, κάτι που απερίφθη από τις ΗΠΑ για χάρη της επέκτασης του ΝΑΤΟ, ένα όραμα που όμως πρόσφατα αναβιώθηκε από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, είτε στα σοβαρά είτε όχι – δεν το ξέρουμε – μιας και η κίνηση απορρίφθηκε», θα πει
Και τι κάνουμε τώρα;
Σε κάθε περίπτωση , καταλήγει ο Νόαμ Τσόμσκι τα αναπάντητα ερωτήματα είναι πολλά και οι προβλέψεις που μπορούν να γίνουν με ασφάλεια λίγες. «Το μόνο που σίγουρα μπορεί να λεχθεί είναι ότι η λαϊκή κινητοποίηση και ο ακτιβισμός, με σωστή οργάνωση και καθοδήγηση, μπορούν να κάνουν τη διαφορά», θα καταλήξει.