Φόροι στα ύψη, δημόσιες υπηρεσίες σε κατάρρευση – Ο οικονομολόγος Gary Stevenson εξηγεί τι έχει συμβεί | Βίντεο

Σε μια περίοδο όπου η φορολογική επιβάρυνση βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, ταυτόχρονα παρατηρούμε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες καταρρέουν. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο Βρετανός οικονομολόγος και πρώην χρηματιστής Gary Stevenson εξηγεί το φαινόμενο και αποκαλύπτει μια βαθύτερη οικονομική αλήθεια που συχνά αγνοείται.

Η Αντίφαση: Υψηλοί Φόροι, Χειρότερες Υπηρεσίες

Τα φορολογικά βάρη αυξάνονται συνεχώς, με την αύξηση του φόρου ακινήτων (council tax) να αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Παρ’ όλα αυτά, οι δημόσιες υπηρεσίες φαίνεται να βρίσκονται σε κρίση: το Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) καταρρέει, η εκπαίδευση υποφέρει, οι τοπικές υπηρεσίες παραπαίουν. Η λογική λέει ότι οι φόροι χρηματοδοτούν αυτές τις υπηρεσίες—άρα γιατί η ποιότητά τους συνεχώς χειροτερεύει;

Μια κοινή εξήγηση είναι η κυβερνητική διαφθορά. Αν και υπάρχουν αποδείξεις για σκάνδαλα και κακοδιαχείριση, αυτό δεν αρκεί για να εξηγήσει το συνολικό πρόβλημα. Σύμφωνα με τον Stevenson, υπάρχει ένας άλλος, πιο ουσιαστικός παράγοντας που σχεδόν ποτέ δεν συζητείται.

Η χειροτέρευση των οικονομικών του κράτους

Η βασική αιτία πίσω από την αντίφαση των υψηλών φόρων και των κακών υπηρεσιών είναι η δραματική φτωχοποίηση των κυβερνήσεων. Ο Stevenson παρουσιάζει στοιχεία από τον Γάλλο οικονομολόγο Thomas Piketty, σύμφωνα με τα οποία η περιουσία των δυτικών κυβερνήσεων έχει μειωθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες.

Τι σημαίνει αυτό; Πριν από 50 χρόνια, τα κράτη κατείχαν σημαντικά περιουσιακά στοιχεία—νοσοκομεία, σχολεία, κατοικίες, υποδομές. Σήμερα, όχι μόνο δεν διαθέτουν αυτή την περιουσία, αλλά βρίσκονται σε χρέος που ξεπερνά τα περιουσιακά τους στοιχεία. Για παράδειγμα, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ έχουν πλέον αρνητικό κρατικό πλούτο, κάτι που επιδεινώθηκε σημαντικά μετά την πανδημία COVID-19.

Συγκρίνοντας αυτό το φαινόμενο με την ιδιωτική ζωή, ο Stevenson εξηγεί ότι είναι σαν να περνά κάποιος από την ιδιοκατοίκηση στο να νοικιάζει σπίτι: τα έξοδά του εκτοξεύονται. Το ίδιο συμβαίνει με τα κράτη—όταν δεν κατέχουν τις βασικές υποδομές, πρέπει να πληρώνουν ενοίκια ή επιτόκια χρέους για να παρέχουν υπηρεσίες.

Πού πήγε ο πλούτος;

Ο πλούτος που κάποτε ανήκε στις κυβερνήσεις και στους πολίτες δεν εξαφανίστηκε. Μεταφέρθηκε σταδιακά σε μια μικρή ελίτ εξαιρετικά πλούσιων ατόμων. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα ξεκάθαρα στην αγορά κατοικίας:

• Τη δεκαετία του ’80 και του ’90, πολλές κυβερνήσεις ιδιωτικοποίησαν δημόσιες κατοικίες, μεταφέροντας περιουσία από το κράτος στους πολίτες.

• Όμως, με την πάροδο του χρόνου, αυτοί οι πολίτες, λόγω οικονομικών δυσκολιών, αναγκάστηκαν να πουλήσουν τις κατοικίες τους, κυρίως σε μεγάλους επενδυτές και εταιρείες ακινήτων.

• Σήμερα, τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι πολίτες έχουν χάσει την περιουσία τους, ενώ οι υπερ-πλούσιοι κατέχουν ολοένα και περισσότερα περιουσιακά στοιχεία.

Το Αδιέξοδο: Φτωχά κράτη, φτωχοί πολίτες

Το αποτέλεσμα αυτής της μεταφοράς πλούτου είναι διπλό:

1. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν πλέον περιουσιακά στοιχεία και πρέπει να αυξήσουν τους φόρους για να καλύψουν βασικές υπηρεσίες.

2. Οι πολίτες είναι οικονομικά πιο αδύναμοι, με χαμηλότερη ιδιοκτησία και υψηλότερα χρέη.

Αυτό σημαίνει ότι οι οικογένειες δεν μπορούν να καλύψουν βασικές ανάγκες όπως στέγαση, εκπαίδευση και υγεία. Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να παρέχουν τις αντίστοιχες υπηρεσίες, καθώς δεν έχουν ούτε την οικονομική δυνατότητα ούτε την ιδιοκτησία των σχετικών υποδομών.

Μπορεί να αντιστραφεί η κατάσταση;

Σύμφωνα με τον Stevenson, η μόνη λύση είναι η επαναφορά του πλούτου στις κυβερνήσεις και στους πολίτες. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από τη φορολόγηση των εξαιρετικά πλουσίων, η οποία:

• Θα επιτρέψει τη μείωση των φόρων για τη μεσαία τάξη, βοηθώντας την οικονομική της ανάκαμψη.

• Θα αναγκάσει τους πλουσίους να πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία, επιτρέποντας στις κυβερνήσεις και στους πολίτες να τα επανακτήσουν.

Εάν το κράτος φορολογήσει περισσότερο τους υπερ-πλούσιους, θα δημιουργηθεί μια ροή πλούτου προς τα κάτω, δίνοντας στις μεσαίες και κατώτερες τάξεις την ευκαιρία να ανακάμψουν οικονομικά.

Η αντίφαση στη στάση των πολιτών

Ένα ενδιαφέρον σημείο που επισημαίνει ο Stevenson είναι ότι πολλοί πολίτες εναντιώνονται στην ιδέα των φόρων, καθώς βλέπουν τη δική τους φορολογική επιβάρυνση να αυξάνεται. Ωστόσο, αυτή η φορολογική πίεση οφείλεται στο γεγονός ότι οι πλουσιότεροι πληρώνουν δυσανάλογα λιγότερους φόρους. Έτσι, οι πολίτες απορρίπτουν το μοναδικό μέτρο που θα μπορούσε να ανακουφίσει τα οικονομικά τους προβλήματα.

Το βασικό πρόβλημα των σύγχρονων οικονομιών δεν είναι μόνο η διαφθορά ή η κακοδιαχείριση των κρατικών εσόδων. Είναι η σταδιακή απώλεια περιουσιακών στοιχείων από τις κυβερνήσεις και τις μεσαίες τάξεις, με το πλούτο να συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων υπερ-πλουσίων.

Αν δεν υπάρξει μια πολιτική επιστροφής αυτής της περιουσίας μέσα από δίκαιη φορολόγηση, η τάση αυτή θα συνεχιστεί, οδηγώντας σε ακόμα υψηλότερους φόρους για τους πολίτες και ακόμα πιο υποβαθμισμένες δημόσιες υπηρεσίες.