Χουσιτικοι πολεμοι: Η στρατιωτική τακτική στην υπηρεσία της επανάστασης

Κατά τον 15ο αιώνα, εμφανίστηκε στην Κεντρική Ευρώπη (κυρίως Τσεχία που τότε ονομαζόταν «Βασίλειο της Βοημείας») το κίνημα των Χουσιτών ή Ουσσιτών, των οπαδών του μεταρρυθμιστή Γιαν Χους.Η επανάσταση των Χουσιτών  συντάραξε τον χριστιανικό κόσμο, άνοιξε το δρόμο για την ευρωπαϊκή θρησκευτική μεταρρύθμιση και αποτέλεσε  και έναν ταξικό πόλεμο, καθώς έθεσε επιτακτικά  ταξικο-πολιτικά ζητήματα.

Ο Χους υπήρξε μία σημαντική ιστορική φιγούρα και προετοίμασε με τη δράση του  τη θρησκευτική μεταρρύθμιση που τα επόμενα χρόνια γνώρισε η Ευρώπη. Ο Χους είχε κριτική στάση απέναντι στον Πάπα και το τότε θρησκευτικό-πολιτικό κατεστημένο γι’ αυτό και εκτελέστηκε. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε κάτι σημαντικό. Πριν το διαφωτισμό (όπου ο άνθρωπος ξεκινά να αποδεσμεύεται από την ιδέα του θεού), τα πάντα περιστρεφόταν γύρω από το θεό. Το ίδιο και η επανάσταση, όπως και τα ταξικά ζητήματα. Σε περιόδους λοιπόν οικονομικής παρακμής τα επαναστατικά θρησκευτικά κινήματα αυξανόταν ραγδαία . O  λαός ξεσηκωνόταν και στο όνομα της δικαιοσύνης και των θείων επιταγών (πίστευε δηλαδή ο λαός ότι ο θεός δεν ανέχεται την αδικία) επιδίωκε την ανατροπή. Τα παραδείγματα είναι πολλά: οι πόλεμοι των χωρικών στη Γερμανία τον 15ο αι, οι ζηλωτές της Θεσσαλονίκης, οι βογόμιλοι και οι καθαροί κλπ. Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκαν και οι πόλεμοι των Χουσιτών.

Έτσι οι Χουσίτες ενδιαφέρθηκαν για κοινωνικά ζητήματα και θέλησαν να αποτινάξουν την παπική εξουσία. Χωρίστηκαν σε δυο στρατόπεδα: τους μετριοπαθείς ουτρακιστές και τους ριζοσπάστες θαβωρίτες. Σύμβολο των ουτρακιστών ήταν το άγιο Δισκοπότηρο. Το χουσιτικό κίνημα όμως ριζοσπαστικοποιήθηκε  γρήγορα. Ισχυρό ρόλο έπαιξε σε αυτήν τη ριζοσπαστικοποίηση  ο ρόλος  των συντεχνιών, καθώς και τα κατώτερα στρώματα (κυρίως χωρικοί). Έτσι οι θαβωρίτες (που πήραν το όνομά τους από τον οικισμό τους, Θαβώρ, όπου ζούσαν εφαρμόζοντας κοινοκτημοσύνη) βρέθηκαν στην πρωτοπορία των εξελίξεων.

Για την αντιμετώπιση τους, ο Πάπας διοργάνωσε σταυροφορίες. Σημαντικό είναι να γίνει κατανοητό ότι ο πάπας δεν έκανε σταυροφορίες μόνο ενάντια στους μουσουλμάνους (όπως ο περισσότερος κόσμος πιστεύει) αλλά επίσης ενάντια σε όσους είχαν άλλα θρησκευτικά και κοινωνικά πιστεύω (παγανιστές, βυζαντινούς και μεταρρυθμιστές).

Οι Χουσίτες κέρδισαν μεγάλες  στρατιωτικές νίκες και η επίδραση τους εξαπλώθηκε στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Πολωνία και τη Λιθουανία.Eιδικά στην Πολωνία δημιουργήθηκε χουσίτικο κίνημα. Αντιμετώπισαν συνολικά 5 αντιχουσίτικες σταυροφορίες και τις κέρδισαν όλες. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το 1420, με αρχηγό τον Γιαν Ζίζκα (ηγετική φυσιογνωμία των Θαβωριτών,ο οποίος δεν έχασε ποτέ μάχη), οι Χουσίτες κερδίζουν τη μάχη του Βίτκοβ και τη μάχη του Βίσεχραντ. Επίσης με το φανατισμό που τους διακατέχει δε διστάζουν να αντεπιτεθούν σε χώρες  συμμάχους-υποτελείς του Πάπα.

Όμως οιιδεολογικέςδιαφορές που υπήρχαν στις τάξεις των Χουσιτών

οδήγησαν τελικά σε εμφύλιο μεταξύ των Ουτρακιστών και των Θαβωριτών.

Έτσι το 1434 ο στρατός των  ο στρατός των θαβωριτών  νικήθηκε κατά κράτος στη μάχη του Λίπανι από τους συντηρητικούς Χουσίτες  (ο Ζίζκα είχε ήδη πεθάνει και έτσι οι θαβωρίτες είχαν ήδη χάσει  το μεγαλύτερο στρατηγό τους) και το 1452 καταλήφθηκε και η ίδια η πόλη Θαβώρ, ενώ βασιλιάς έγινε ο μετριοπαθής χουσίτης Γεώργιος του Ποντιέμπραντι. Η εκκλησία τους επέτρεψε να πιστεύουν αυτό που θέλανε αλλά ο ριζοσπαστισμός των Θαβωριτών εξαφανίστηκε. Θα μπορούσαμε να πούμε για άλλη μία επανάσταση που έφτασε στα μισά της διαδρομή της.

ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΧΟΥΣΙΤΩΝ:ΤΑ ΒΑΓΟΝΙΑ-ΦΡΟΥΡΙΑ

Ανάλογα με το έδαφος ,οι  Χουσίτες  τοποθετούσαν  τα πολεμικά κάρα, το ένα δίπλα στο άλλο, σε σχήμα  τετράγωνου ή κύκλο ώστε να φτιάχνουν « οχυρά». Τα κάρα τα ένωναν  τροχό με τροχό με αλυσίδες. Μπροστά από αυτό το «τείχος»  έφτιαχναν και ένα χαντάκι.

Ο στρατός των Χουσιτών  τοποθετούσε αυτά τα «οχυρά» από κάρα  κοντά στο στρατό του εχθρού και με τη βοήθεια του πυροβολικού προκαλούσε τον εχθρό στη μάχη. Για να αποφευχθούν περισσότερες απώλειες από το πυροβολικό ο εχθρός ορμούσε.’Ετσι οι ιππότες του Πάπα εφορμούσαν και έπεφτα στην “παγίδα”. Το πεζικό που βρίσκονταν πίσω από τις άμαξες χρησιμοποιούσε  πυροβόλα όπλα και βαλλίστρες για να αποκρούσει την επίθεση.

Στη συνέχεια οι Χουσίτες  περνούσαν στην αντεπίθεση. Το πεζικό και το ιππικό των Χουσιτών εφορμούσε στους αποδυναμωμένους ιππότες. Ακολουθούσε συνήθως  σφαγή των κατάφρακτων ιπποτών. Οι Χουσίτες είχαν τη φήμη ότι δεν συλλαμβάνανε  αιχμαλώτους

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Μπορούμε να πούμε ότι όσες επαναστάσεις ήταν επιτυχημένες αυτό το όφειλαν στις στρατιωτικές επιτυχίες τους. Και αυτές με τη σειρά τους οφείλονταν στην πρωτοτυπία και τον πειραματισμό που επεδείκνυαν οι επαναστάτες για να αντιπαρέλθουν την στρατιωτική υπεροχή του εχθρού. Πράγματι υπάρχει κάτι κοινό στις νίκες των γάλλων επαναστατών το 1793,στην εποποιία του Νέστωρ Μάχνο, στο θρίαμβο των Μπολσεβίκων κλπ με τις νίκες των Χουσιτών. Και αυτό είναι η πρωτότυπη αυθεντική σκέψη που έρχεται από την επαναστατική πολιτική ζωή για να επηρεάσει τη στρατιωτική σκέψη και τη στρατηγική. Ο Μάχνο  χρησιμοποιούσε τρένα όταν οι εχθροί του πηγαίνανε με τα πόδια, ενώ οι Γάλλοι ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν  στη διάρκεια της Γαλλικής επανάστασης   στις πολεμικές επιχειρήσεις  αερόστατα…

Οι Χουσίτες έχοντας απέναντι ένα υπέρτατο στρατό (οι ίδιοι είχαν ελάχιστους σιδερόφρακτους ιππείς) εφάρμοσαν μία μέθοδο πρωτότυπη και καταστροφική: Τα βαγόνια-φρούρια. Έτσι αντιμετώπισαν με επιτυχία τους κατάφρακτους ιππότες αφού τους προκαλούσαν  κυριολεκτικά πανωλεθρία πίσω από τα πολεμικά κάρα. Γιατί οι παπικές δυνάμεις καθυστέρησαν τόσο πολύ στο να αντιμετωπίσουν αυτή την τακτική? Πολύ απλά το σύστημα αυτό της εφόρμησης των ιπποτών εμπεριείχε ταξικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Ήταν αποτέλεσμα της φεουδαρχίας και υποδήλωνε την ανωτερότητα του ιππότη (συνήθως αριστοκράτη) σε σχέση με τον πεζό (χωρικό). Το σύστημα αυτό μάχης δεν μπορούσε να αλλάξει γιατί έτσι θα απειλούνταν όλο το κοινωνικό σύστημα. Οι αγρότες έπρεπε να παραμένουν απλοί κομπάρσοι στη μάχη (όπως και στη ζωή).

Οι Θαβωρίτες όμως κατάργησαν το διαχωρισμό πλούσιοι-φτωχοί.Ο πεζός είχε πλέον αξία. Πίσω από τις άμαξες-φρούρια προκαλούσε απώλειες στους ιππότες με τα πυροβόλα. Οι ιππότες βλέπανε ότι το σύστημα τους δεν είχε καμία ελπίδα. Και όμως αυτοί συνέχιζαν το ίδιο τροπάριο. Και ο λόγος είναι απλός. Κάθε ανατροπή στο στρατηγικό επίπεδο ίσως προκαλούσε κοινωνικές αναταράξεις. Έτσι υποτιμούσαν ακόμα και τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις (πχ πυροβόλα) για να μην υποτιμηθεί ο ρόλος του σιδερόφρακτου και πανίσχυρου ιππότη.

Φοβόταν λοιπόν το στρατιωτικό κατεστημένο ότι αν οι πεζοί γινόταν πιο χρήσιμοι θα διεκδικούσαν από τον πάπα και τους αριστοκράτες περισσότερα δικαιώματα και απολαβές στην κοινωνική ζωή. Κάτι τέτοιο βέβαια δε θα μπορούσε να γίνει δεκτό από το τότε κατεστημένο (εκκλησία, αριστοκρατία κλπ).

Διαβάζοντας κανείς ιστορία, διαπιστώνει τελικά ότι τα περισσότερα στρατηγικά δόγματα και οι πολεμικές τακτικές εμπεριέχουν το στοιχείο του κατεστημένου. Οι επαναστάσεις (ειδικά οι επιτυχημένες) αντίθετα τροφοδοτούν την στρατηγική σκέψη με νέο αίμα. Δηλαδή με ανθρώπους με πρωτότυπη και ανατρεπτική σκέψη που δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τα τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά και ανορθόδοξες μεθόδους μάχης. Επίσης η στρατηγική σκέψη τροφοδοτείται στη διάρκεια των επαναστάσεων  με ανθρώπους που έρχονται από φτωχότερα κοινωνικά στρώματα και έχουν να προσθέσουν ιδέες και τρόπους σκέψεις αποκλεισμένους μέχρι τότε. Το στρατιωτικό τότε κατεστημένο  δέχεται συντριπτικά κτυπήματα και περνά αρκετός καιρός για να συνέλθει και να αντεπιτεθεί (πολλες φορες μάλιστα μιμούμενο τις τακτικές των επαναστατών).

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΞΗΡΟΥΧΑΚΗΣ

"google ad"