Όταν η σάτιρα γίνεται ρατσιστική προπαγάνδα

γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

«Κι όταν ξημερώσει και σκουπίσετε τα δάκρυα και τους ίσκιους απ’ το βλέμμα σας, τότε θ’ αντικρίσετε στην άκρη του  ορίζοντα το λευκό σύννεφο,… και θα ‘μαι εγώ…  Κι όταν ωριμάσει ο καιρός θα γίνω άνεμος και βροχή, γιατί προορισμός μου είναι να επιστρέψω στο αλύτρωτο χώμα,…

Αλλά τότε δε θα ’μαι το πρόβατο, θα ‘μαι ο βοσκός κι εγώ θ’ αποφασίζω,… για τη ζωή και το θάνατο, για την αγνότητα και την αμαρτία, για τη μεταμέλεια και  για την εκδίκηση…

Και μέσα στα ματωμένα χέρια μου  θα σφίγγω με πείσμα ένα δίκοπο μαχαίρι…»

(Γιώργος Δ. Μπίμης, Αιλάν Σενού – ένα γράμμα προς πολλούς παραλήπτες)

Ο λόγος για το περιοδικό Charlie Hebdo, ένα χρόνο μετά την δολοφονική επίθεση στα γραφεία του από τους αδερφούς Κουασί στο Παρίσι. Κι ο λόγος γιατί δημοσιεύθηκε σχεδίασμα του σκιτσογράφου Riss όπου αναρωτιέται: «Τι θα γινόταν ο μικρός Αϋλάν αν μεγάλωνε; – Ένας πίθηκος που θα παρενοχλούσε Γερμανίδες.» Το σκίτσο ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων αφού τόσο με τον λόγο του, όσο και με την απεικόνισή του (ως πίθηκοι με πρόσωπο γουρουνιού που διψούν για… σεξ απεικονίζονται οι πρόσφυγες), στοχοποιεί τους μουσουλμάνους πρόσφυγες και μετανάστες ως εν δυνάμει και εν ενεργεία βιαστές. Ως πρόσωπα ύποπτα και επικίνδυνα για την ασφάλεια της Ευρώπης. Μάλιστα, ο σκιτσογράφος χρησιμοποίησε και ένα θύμα των κλειστών συνόρων, τον Aylan, ένα παιδί που του απαγόρευσαν την ελεύθερη πρόσβαση με τα κλειστά σύνορα, που του απαγόρευσαν να αναζητήσει καταφύγιο μακριά από το θέρετρο των ιμπεριαλιστικών μαχών και της κοινωνικής καταστολής στην Μέση Ανατολή. Αξίζει να σημειώσουμε ότι την ημέρα που το ζήτημα αυτό έγινε γνωστό στα κοινωνικά δίκτυα και ευρύτερα στην κοινωνία, ότι άλλη μια είδηση για τον μακάβριο θάνατο τεσσάρων παιδιών στα κρύα νερά του Αιγαίου, στο Αγαθονήσι και στο Φαρμακονήσι πέρασε βιαστικά από τις τηλεοπτικές οθόνες μας. Την ίδια στιγμή, τι σου είναι ο ιστορικός χρόνος, έγινε γνωστή καταγγελία ότι συλλαμβάνονται εθελοντές που υποδέχονται στις ακτές πρόσφυγες κι ενώ η νέα, διευρυμένη και αυτόνομη FRONTEX επιχειρεί στο Αιγαίο για αμ εμποδίσει το ρεύμα των προσφύγων.

Υπήρξαν βέβαια και ένθερμοι υποστηρικτές της συγκεκριμένης δράσης που αγγίζουν ένα ευρύ φάσμα, από την ναζιστική συμμορία της Χρυσής Αυγής μέχρι τμήματα της κυβερνητικής Αριστεράς. Και τι υποστήριξε αυτή η πλευρά; Οι μεν χρυσαυγίτες αναγνώρισαν το ρατσιστικό στοιχείο του σκίτσου, χωρίς αν το αναφέρουν έτσι φυσικά αλλά δηλώνοντας πως αναδεικνύει την προκλητική και απάνθρωπη δημοσίευση των δηλωμένων αντιρατσιστών του Charlie Hebdo, και από την άλλη εκείνη η πλευρά που υποστηρίζει ότι το σκίτσο είναι σατιρικό και σαρκαστικό, ότι κρίνει και κατακρίνει την υποκρισία των Ευρωπαίων σχετικά με το προσφυγικό ζήτημα αλλά κι ότι αποτελεί ένα ηχηρό αντιρατσιστικό χτύπημα. Συμπληρώνοντας πρώτα απ’ όλα, ότι δεν είναι κακό που κάποιος διαφωνεί δεν έχει αντιληφθεί το μήνυμα του σκίτσου, υπονοώντας ευγενικά ότι είναι ηλίθιοι όσοι δεν ακολουθούν αυτή την τακτική, και ότι για αν αντιληφθούμε το νόημα του σκίτσου θα πρέπει να εστιάσουμε σε εξωγενείς παράγοντες, δηλαδή στο ότι ως Riss είναι εξ’ ορισμού αντιρατσιστής. Αυτή βέβαια είναι μία μεταφυσική λογική που δεν εστιάζει στους παράγοντες που δημιούργησαν το σκίτσο και στην πρόθεση του σκιτσογράφου. Γιατί, εάν ίσχυε αυτό, το ίδιο το σκίτσο θα έπρεπε να ήταν τελείως διαφορετικό, τόσο στον τρόπο που εμφανίζει τους μετανάστες, όσο και σε αυτά που περιγράφει… Αναρωτιέμαι βέβαια, που είναι όλοι αυτοί οι… δημοκράτες και κοσμοπολίτες για να καταδικάσουν τις ρατσιστικές επιθέσεις στην Κολωνία την περασμένη Κυριακή όπου οι συμμετέχοντες σε αυτές αποδεδειγμένα έχουν σχέση με την γερμανική ακροδεξιά. Ασφαλώς, οι μετανάστες δεν είναι συντάκτες του Charlie Hebdo άρα γιατί να ασχοληθούμε με αυτό;

Κι αναδεικνύεται εδώ ένα άλλο μεγάλο ζήτημα από τους υπερασπιστές του σκίτσου: Έχει όρια η σάτιρα; Αν και θεωρώ το συγκεκριμένο ερώτημα αποπροσανατολιστικό – είχε χρησιμοποιηθεί και για να δικαιολογήσει τα ρατσιστικά σκίτσα με τον Μωάμεθ, σηκώνω το γάντι και απαντώ. Ναι, και βέβαια έχει όρια η σάτιρα. Ιδιαίτερα όταν αυτοαναιρείται και γίνεται ρατσιστική και ισλαμοφοβική προπαγάνδα. Στην πραγματικότητα το ζήτημα είναι άλλο και τελείως διαφορετικό. Είναι η καταδίκη του ρατσισμού και του ιμπεριαλισμού. Την ίδια στιγμή που σε διεθνή κλίμακα ο κόσμος της εργασίας ετοιμάζεται να διαδηλώσει στις 23-24 του Γενάρη στους Κήπους του Έβρου κι από τις δύο πλευρές των ελληνοτουρκικών συνόρων αλλά και στο Καλαί της Γαλλίας, γιατί δεν ανέχεται οι βόμβες σκοτώνουν αμάχους και παιδιά, γιατί εναντιώνεται στην ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τη Ρωσία να σκορπάνε το θάνατο, με τους βομβαρδισμούς τους στη Συρία και με τις κυβερνήσεις τους να ταυτίζουν τους μετανάστες με την τρομοκρατία των μαχητών του ISIS, της αντιδραστικής οργάνωσης που θράφηκε από τους ιμπεριαλιστές και χτύπησε με λύσσα την εξέγερση του λαού της Συρίας κατά του δικτάτορα Άσαντ, είναι προσβολή ένα περιοδικό που κάποτε είχε ακολουθήσει ανατρεπτικούς κι αντικομφορμιστικούς δρόμους να ενισχύει με τις θέσεις του το αντίστοιχο στρατόπεδο.

Όπως πολύ σωστά σημειώνει ο φίλος και σύντροφος Θανάσης Καμπαγιάνης σε προσωπικό του σχόλιο, «το σκίτσο του Charlie Hebdo είναι το σύγχρονο ανάλογο των αντισημιτικών σκίτσων του Der Stürmer, στην ήπειρο που φέρει ήδη το άγος ενός Ολοκαυτώματος (γι’ αυτό και δεν θα μπορούσε παρά να φέρει ένα διαφορετικό “περιτύλιγμα”). Είναι η Μαύρη Τρύπα της “φωτισμένης” Ευρώπης. Και η στάση απέναντι σ’ αυτόν τον νέο κοσμοπολίτικο ρατσισμό ξαναχαράσσει τις διαχωριστικές γραμμές. Ας βαθύνουμε λοιπόν τις διασπάσεις, ακόμα και αναμετάξυ μας, με πλήρη συνείδηση της ιστορικότητας των στιγμών που διέρχεται η Ευρώπη.» Είναι ένα σχόλιο που πιστεύω εκφράζει τους περισσότερους από εμάς. Ναι, το σκίτσο του Riss είναι μαχαίρι στα χέρια φασιστών. Ξεκάθαρα και χυδαία ρατσιστικό, θυμίζει ότι τούτη η ήπειρος, η πολιτική της ενότητα και η οικονομική της αυτοτέλεια, εδώ γελάμε, χτίστηκε πάνω στα σώματα νεκρών ανθρώπων στις κατεχόμενες από τους αποικιοκράτες χώρες αλλά και στους Βελγίου τις στοές, στους χώρους που στενάζει σήμερα η νεολαία, στα κρύα νερά του Αιγάιου, στα ναρκοπέδια, στις φυλακές. Όσο αφορά το Charlie Hebdo, και για να λέμε τα πράγματα ως έχουν, είχε πάψει εδώ και καιρό να είναι ένα περιοδικό αντίστοιχο του Hara Kiri, από το οποίο προέρχεται, ούτε ήταν το αντίστοιχο του Private Eye, όπως έχουν προτείνει διάφοροι σχολιαστές. Εδώ και καιρό είχε αναδειχθεί ως ένα όργανο ειδικό στις προκλητικές και ρατσιστικές επιθέσεις στο Ισλάμ.

Χρέος μας είναι αν βάλουμε ένα τέλος σε όλα αυτά. Δεν με ενδιαφέρει η κατρακύλα του Charlie Hebdo ως περιοδικού, ούτε εξετάζω τους λόγους που έφτασε σε αυτό το σημείο – αν και θα είχε πιστεύω ενδιαφέρον. Έκανε μια επιλογή και τώρα θα αντιμετωπίσει την οργή των απλών ανθρώπων. Όλα τα άλλα είναι απλά δικαιολογίες.

"google ad"