Γράφουν ο Αλέξανδρος Μινωτάκης και η Ελένη Μαυρούλη
Μετά τη ρίψη της μεγαλύτερης συμβατικής βόμβας στο Αφγανιστάν και το βομβαρδισμό στρατιωτικής βάσης υπό ρωσικό έλεγχο στη Συρία, η κυβέρνηση Τραμπ έστρεψε την προσοχή της στην κορεάτικη χερσόνησο, αυξάνοντας την πίεση στον Κιμ Γιονγκ Ουν. Είχαν προηγηθεί οι εξαγγελίες της Πιονγιάνγκ για ένα «μεγάλο και σημαντικό γεγονός» στα πλαίσια του εορτασμού για τη συμπλήρωση 105 χρόνων από τη γέννηση του Κιμ Ιλ Σουνγκ, παππού του τωρινού πολιτικού ηγέτη και ιδρυτή της ΛΔ Κορέας το Σάββατο 15 Απριλίου.
Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκαν φημολογίες ότι επρόκειτο να πραγματοποιηθεί η έκτη δοκιμή πυρηνικών όπλων στη Βόρειο Κορέα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, μετά τη δήλωση Τραμπ ότι σκοπεύει να «λύσει το πρόβλημα» ακόμα και χωρίς τη συνεργασία της Κίνας, προχώρησε στην αποστολή του αεροπλανοφόρου USS Carl Vinson στην περιοχή, αφήνοντας να εννοηθεί ότι είναι έτοιμη να επέμβει αν τυχόν πραγματοποιηθεί πυρηνική δοκιμή. Στο πλευρό των ΗΠΑ βρέθηκαν, όπως ήταν αναμενόμενο, η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία, με τη δεύτερη να παρατάσσει πολεμικά πλοία δίπλα στο αμερικάνικο αεροπλανοφόρο. Από την μεριά της, η ΛΔ Κορέας κατηγορεί τις ΗΠΑ για την κλιμάκωση της έντασης στην περιοχή, ενώ στρατιωτικοί αξιωματούχοι φαίνεται να δήλωσαν (σύμφωνα με αμερικάνικα ΜΜΕ) ότι είναι έτοιμοι να πραγματοποιήσουν χτύπημα με πυρηνικά όπλα στο βαθμό που θα δεχθούν επίθεση με πυρηνικά από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους. Εν τέλει, το Σάββατο, στα πλαίσια της καθιερωμένης γιορτής προς τιμήν του Γιου του Ήλιου, δηλαδή του Κιμ Ιλ Σουνγκ πραγματοποιήθηκε στρατιωτική παρέλαση και επίδειξη του οπλοστασίου της Βορείου Κορέας, χωρίς να γίνει πυρηνική δοκιμή.
Το γεγονός αυτό, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αρκεί για να κατευναστεί η ένταση. Ωστόσο, φαίνεται ότι η επιθετικότητα των ΗΠΑ δεν ανακόπτεται, κάτι απολύτως αναμενόμενο, δεδομένου ότι εκφράζει βαθύτερους σχεδιασμούς και στόχους. Με δηλώσεις του τη Δευτέρα 17 Απριλίου από την Νότιο Κορέα, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τραμπ, Μάικ Πενς, ξεκαθάρισε ότι οι ΗΠΑ δεν θα ανεχθούν άλλες πυρηνικές ή πυραυλικές δοκιμές από τη Βόρειο Κορέα, ενώ αναφέρθηκε στα χτυπήματα σε Αφγανιστάν και Συρία ως ενδείξεις της αποφασιστικότητας του νέου προέδρου. Τελικά η Βόρειος Κορέα προχώρησε σε αποτυχημένη πυραυλική δοκιμή την περασμένη Κυριακή. Η εξίσωση, όμως, των συμβατικών πυραύλων με τις πυρηνικές κεφαλές είναι ένα ακόμα δείγμα της διάθεσης κλιμάκωσης από τη μεριά της κυβέρνησης Τραμπ. Το πιο πρόσφατο γεγονός σχετίζεται με την άφιξη δύο νέων αμερικανικών αεροπλανοφόρων στην περιοχή, των USS Ronald Reagan και USS Nimitz, στα πλαίσια της πραγματοποίησης κοινών στρατιωτικών ασκήσεων με τη Νότιο Κορέα.
Φυσικά τίθεται το ερώτημα του γιατί εμφανίζεται αυτή την περίοδο μια τέτοιου επιπέδου κλιμάκωση στην περιοχή, που έφτασε πολλούς στο σημείο να μιλούν για επικείμενο πυρηνικό πόλεμο με τη Βόρειο Κορέα, παραβλέποντας, ηθελημένα ή μη, ότι πρόκειται για ένα κράτος που υπολογίζεται ότι κατέχει λιγότερες από 10 πυρηνικές κεφαλές μπροστά στο αντίστοιχο οπλοστάσιο των ΗΠΑ που εκτιμάται ότι ξεπερνά τις 6 χιλιάδες ενώ έχει ξοδέψει αμύθητα ποσά τις τελευταίες δεκαετίες σε αντι-πυραυλικές ασπίδες. Η απάντηση βρίσκεται στις δηλώσεις πολιτικών στελεχών της κυβέρνησης Τραμπ που τονίζουν διαρκώς τη σημασία της συγκατάθεσης της Κίνας στην επιχειρούμενη επίθεση. Ουσιαστικά, μετά τη συνάντηση Τραμπ και του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ, αυξήθηκε κατακόρυφα η πίεση των ΗΠΑ προκειμένου η κινέζικη κυβέρνηση να αποκηρύξει κάθε στήριξη στη Βόρειο Κορέα (κάτι που το Πεκίνο δημιουργεί την αίσθηση ότι έχει ήδη κάνει ως ένα βαθμό) αλλά και να συνδράμει πολιτικά και στρατιωτικά σε πιθανή επέμβαση. Η πίεση αυτή αποτελεί το πρώτο δείγμα γραφής της νέας αμερικανικής κυβέρνησης μετά την ιδιαίτερα επιθετική προεκλογική περίοδο του Τραμπ που φάνηκε να ρίχνει τους τόνους απέναντι στη Ρωσία και να στρέφεται πιο επιθετικά απέναντι στην Κίνα, τη 2η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη παγκοσμίως μετά τις ΗΠΑ.
Η Κίνα, η Ρωσία, οι BRICS ..και τα παρεπόμενα
Μια σύντομη εξέταση της οικονομικής ισχύος της Κίνας και των δεσμών της με τις ΗΠΑ μας επιτρέπει να σχηματίσουμε μια εικόνα για το πραγματικό χαρακτήρα της αντιπαράθεσης.
Η Κίνα εμφάνισε ρυθμό ανάπτυξης 6.8% κατά το 2016, ξεπερνώντας το ποσοστό της Ινδίας και διατηρεί την ταχύτερη ανάπτυξη μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών παγκοσμίως ενώ έχει κατορθώσει να τονώσει σημαντικά την εσωτερική κατανάλωση. Αυτό αποτελεί δεδηλωμένο στόχο της κινεζικής ηγεσίας εδώ και αρκετά χρόνια προκειμένου να περιοριστεί η εξάρτηση της κινεζικής οικονομίας από τις εξαγωγές και να αναπτυχθούν τα, αναγκαία για τη σταθερότητα, μεσαία στρώματα.
Είναι, βέβαια, γεγονός ότι ο ρυθμός ανάπτυξης που κατέγραψε το 2016 είναι ο χαμηλότερος τα τελευταία 26 χρόνια και αν συγκριθεί με τα ποσοστά άνω του 10% που κατέγραφε σταθερά προ της κρίσης του 2008, τότε γίνεται κατανοητό ότι υπάρχει μια σημαντική επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας. Επίσης, φαίνεται να αναιρείται σχετικά η πολιτική του Πεκίνου στο ζήτημα του νομίσματος και του δημοσίου χρέους των ΗΠΑ. Η Κίνα για χρόνια ήταν ο μεγαλύτερος κάτοχος δημοσίου χρέους των ΗΠΑ, μια πολιτική που συνδυαζόταν με ένα αδύναμο γουάν και ενίσχυση των εξαγωγών. Ωστόσο, από το Δεκέμβριο του 2016 ξεκίνησε μια διαδικασία απαλλαγής από αμερικανικούς τίτλους χρέους, φτάνοντας να μειώσει το μερίδιο της κατά 41 δισεκατομμύρια δολάρια, γεγονός που τη φέρνει στη δεύτερη θέση των εξωτερικών κατόχων αμερικανικού δημοσίου χρέους πίσω από την Ιαπωνία, διατηρώντας βέβαια το ασύλληπτο ποσό του 1.1 τρισεκατομμυρίου. Αυτή η πολιτική εντάσσεται σε ένα σχέδιο ενίσχυσης του γουάν έναντι του δολαρίου το οποίο πιθανώς εντάσσεται σε προετοιμασία εν όψει του εμπορικού πολέμου που επανειλημμένα έχει εξαγγείλει ο Τραμπ. Γιατί μπορεί ο δρόμος να μην είναι τόσο ρόδινος για την κινεζική οικονομία, αυτό δεν αλλάζει όμως την τροχιά αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ.
Ερχόμαστε έτσι στο κυριότερο. Καθ’ όλη την προεκλογική περίοδο, ο Τραμπ είχε επανειλημμένα κατηγορήσει το Πεκίνο για τις εμπορικές του τακτικές, φθάνοντας σε σημείο να πει ότι «βιάζουν» τις ΗΠΑ. Είχε προτείνει την επιβολή δασμών σε όλα τα κινεζικά προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ, μιλώντας για δασμούς ύψους 45%. Ο Τραμπ, επίσης, έχει δηλώσει ότι οι ΗΠΑ έχουν την αναγκαία οικονομική ισχύ ώστε να βγουν κερδισμένες από αυτή τη σύγκρουση, ωστόσο οι εξαγγελίες αυτές συνάντησαν τη δυσφορία των συμμάχων των ΗΠΑ στην Ευρώπη, με προεξάρχουσα τη Γερμανία. Επιπλέον, σημαντικά κομμάτια του αμερικανικού κεφαλαίου που έχουν επενδύσεις στην Κίνα και εξάγουν μεγάλος μέρος της παραγωγής τους εκεί είναι αντίθετα σε μία τέτοια πολιτική, φοβούμενοι τα κινέζικά αντίποινα. Μέχρι στιγμής ήταν ασαφές το πώς θα προχωρήσει η πίεση των ΗΠΑ στην Κίνα, πίεση που δεν αποτελεί, βέβαια, κάποια ιδιορρυθμία του Τραμπ αλλά στόχο κάθε προκατόχου. Ας μην ξεχνά κανείς ότι ένας από τους σημαντικότερους δεδηλωμένους στόχους της δεύτερης θητείας Ομπάμα ήταν η «στροφή» προς την Άπω Ανατολή.
Η διαμορφωμένη κατάσταση στη Β Κορέα δίνει μια διέξοδο στην αμερικανική ηγεσία «να χτυπήσει το σαμάρι για ν’ ακούσει ο γάιδαρος». Στρεφόμενη ενάντια σε μία χώρα που έχει φιλικές πολιτικές σχέσεις και ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα, η Ουάσινγκτον αποπειράται να θέσει τους όρους ενός «παζαριού ισχύος» στο Πεκίνο: συνεργάσου στο θέμα της ΛΔ Κορέας και θα δούμε τι θα γίνει σε εμπορικό επίπεδο. Ωστόσο, γνωρίζει ότι οι Κινέζοι δεν μπορούν να συναινέσουν σε κάτι τέτοιο καθώς είναι καχύποπτοι, μάλλον εύλογα, ότι τυχόν ανατροπή του Κιμ Γιονγκ Ουν θα οδηγήσει στην τοποθέτηση ενός φιλο-αμερικάνικου καθεστώτος στα σύνορα τους που θα έρθει να προστεθεί στη Νότιο Κορέα και την Ιαπωνία. Σύμφωνα με άρθρο της σύνταξης στην κινεζική εφημερίδα Global Times, που ακολουθεί τη γραμμή του κυβερνώντος κομμουνιστικού κόμματος, η πίεση στην Κίνα για συνεργασία σκοπεύει μόνο στην απόκρυψη των ευθυνών των ΗΠΑ για το χάος που έχει προκληθεί στην κορεάτικη χερσόνησο. Η κατάληξη του άρθρου καλεί τις ΗΠΑ να επιδιώξουν μία λύση που θα έχει τη συναίνεση όλων των εμπλεκόμενων χωρών της περιοχής.
Σε αυτή τη γραμμή τοποθετείται η κυβέρνηση της Κίνας αλλά και της Ρωσίας. Μέσα από τηλεφωνική συνομιλία των υπουργών εξωτερικών των δύο χωρών δόθηκε το μήνυμα ότι οι διαπραγματεύσεις είναι ο ορθός δρόμος για την αποκλιμάκωση της κατάστασης. Γιατί το θέμα αφορά και τη Ρωσία: αν δει κανείς ένα χάρτη θα αντιληφθεί εύκολα ότι αν οι ΗΠΑ ελέγξουν και το βόρειο τμήμα της κορεατικής χερσονήσου έρχονται και πάλι σε απόσταση αναπνοής από τα ρωσικά σύνορα από ανατολάς αυτή τη φορά και δημιουργούν ένα «αγκάθι» στην «επικοινωνία» Ρωσίας – Κίνας που έχουν υπογράψει σειρά συμφωνιών στρατιωτικών, ενεργειακών –η συμφωνία μαμούθ για πώληση ρωσικού φυσικού αέριου στο Πεκίνο το 2014 – και εμπορικών. Το «αγκάθι» αυτό αφορά ό,τι φαίνεται αλλά και ό,τι δεν φαίνεται σε χάρτη: πχ την ανοιχτή ενόχληση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, και άλλων δυτικών δυνάμεων για τη δημιουργία και ύπαρξη των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν.Αφρική), πολύ περισσότερο δε για τη δημιουργία, το 2015, της αναπτυξιακής τους τράπεζας με έδρα τη Σαγκάη.
Ο «πολιτισμένος κόσμος» κάνει κήρυγμα
Ανεξάρτητα του πόσο ειλικρινή θεωρεί κανείς τα καλέσματα για διαπραγματεύσεις εν μέσω ανοιχτού παγκόσμιου ανταγωνισμού για μοίρασμα αγορών, ενεργειακών πόρων και δρόμων και ζωνών επιρροής , είναι ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να πορευτούν στο ζήτημα της Βορείου Κορέας μαζί με τους παραδοσιακούς συμμάχους τους στην περιοχή και ότι το σχέδιο ενός ευρύτερο μετώπου απέναντι στην κυβέρνηση του Κιμ φαίνεται να αποτυγχάνει. Να σημειωθεί, πάντως, ότι στις αρχές Μαρτίου, το Πεκίνο είχε προτείνει στις ΗΠΑ να σταματήσει τις στρατιωτικές ασκήσεις με την Ν. Κορέα και ως αντάλλαγμα η ΛΔ Κορέας να σταματήσει τις πυραυλικές και πυρηνικές δοκιμές. Η Πιονγκ Γιανγκ δεν απάντησε αρνητικά, η Ουάσινγκτον όμως την απέρριψε, τελειώνοντας έτσι και τα προσχήματα.
Συνολικά φαίνεται ότι η νέα αμερικανική ηγεσία, εγκαταλείποντας οριστικά τις προεκλογικές διακηρύξεις, είναι αποφασισμένη να διατηρήσει υψηλούς τόνους και να συντηρήσει ένα κλίμα παγκόσμιας πολεμικής κάτι που αναδεικνύεται από τις κινήσεις τους σε διάφορα σημεία του πλανήτη που είναι και αυτές που δίνουν τον τόνο στο κλίμα της παγκόσμιας πολεμικής προετοιμασίας, ενώ οι κινήσεις τους σε διάφορα σημεία του πλανήτη είναι αυτές που καθορίζουν το σημείο και την ένταση της αντιπαράθεσης. Επιστρέφουν οι ίδιες αφηγήσεις περί «αυταρχικών καθεστώτων» και «τρελών δικτατόρων». Ωστόσο και ανεξάρτητα με το πώς κρίνει καθένας την ηγεσία της Βορείου Κορέας, ή οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση βρίσκεται στο στόχαστρο των ΗΠΑ, είναι ξεκάθαρο ότι η πολεμική απειλή απέναντι τους παραβιάζει το στοιχειώδες δικαίωμα του κάθε λαού να καθορίσει ο ίδιος το μέλλον του και την πολιτική ηγεσία του με τον τρόπο που κρίνει. Το δε επιχείρημα περί πυρηνικής απειλής, δεν μπορεί να είναι πιστευτό όταν πολύ ισχυρότερα πυρηνικά όπλα από της Β. Κορέας διαθέτουν πολύ πιο ασταθή καθεστώτα, όπως αυτό του Πακιστάν.
Οι εξελίξεις σε Λιβύη, Ιράκ και Αφγανιστάν δείχνουν ότι όχι απλά δεν επέρχεται η πολυπόθητη σταθερότητα δια των δήθεν ανθρωπιστικών επεμβάσεων αλλά οι χώρες και οι λαοί που υφίστανται τον «εκδημοκρατισμό» βουλιάζουν στο χάος και τη βαρβαρότητα. Επιπλέον, στην περίπτωση της Βορείου Κορέας, η έμμεση πίεση προς την Κίνα καθιστά ακόμα πιο επικίνδυνη την κατάσταση και αποκαλύπτει τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης Τραμπ. Τέλος, όσον αφορά τα πυρηνικά όπλα, τίποτε λιγότερο από την πλήρη κατάργησή τους παγκοσμίως δεν μπορεί να είναι ικανοποιητικό και αποδεκτό. Ωστόσο, τολμάμε να υποθέσουμε ότι ο αμερικανικός «φιλάνθρωπος, ευαίσθητος, και εκδημοκρατίζων» αμερικανικός ιμπεριαλισμός θα ήταν ο πρώτος που θα απέρριπτε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.