Όταν οι λέξεις χάνουν το νόημα τους

Μιλώντας τις προάλλες με ένα προσφιλές και αγαπητό μου πρόσωπο συνειδητοποίησα πόσο πολύ κάποιες λέξεις έχουν χάσει το πραγματικό τους νόημα. Κι έτσι, μια παράμετρος που οδηγεί στην γενικευμένης σύγχυσης μορφή που τείνει να πάρει σήμερα η κοινωνία μας είναι και αυτή. Το διαφορετικό νόημα που δίνει ο καθένας μας (ή μια ομάδα ανθρώπων) σε ορισμένες λέξεις, κάτι που γίνεται είτε από άγνοια, είτε ηθελημένα με σκοπό την καπηλεία τους για την επίτευξη ιδιοτελών σκοπών.

Αφορμή στη συζήτηση ήταν η έκφραση «λαϊκή εξουσία». Αρκετοί συμπολίτες μας, αν τους μιλήσεις για λαϊκή εξουσία (για δημοκρατία δηλαδή) θα σε χαρακτηρίσουν μαρξιστή ή κομμουνιστή˙ κι αυτό γίνεται με τρόπο τόσο αυτονόητο που ούτε θα μπουν στον κόπο να το διευκρινίσουν έστω με μια τυπική ερώτηση (τι εννοείς με αυτή την λέξη;). Κάποιοι άλλοι θα σε πουν λαϊκιστή, χωρίς ίσως να γνωρίζουν κι οι ίδιοι το γιατί. Κάποιοι άλλοι θα βρουν κάτι άλλο κοκ. Βέβαια, υπάρχουν περιπτώσεις, ειδικά όταν πρόκειται για αφηρημένες έννοιες, που είναι απίθανο να μπορούν απόλυτα να ταυτιστούν οι ερμηνείες που δίνει ο καθένας μας γι’ αυτές. Γιατί ακόμα κι αν δύο άνθρωποι συμφωνούν για παράδειγμα στο ότι «λαϊκή εξουσία» είναι «η εξουσία που πηγάζει από το λαό», ίσως διαφωνούν στο πως αυτή εκφράζεται στην πράξη και ποιο το εύρος και ο τρόπος συμμετοχής του λαού στην λήψη των αποφάσεων ή της υλοποίησής τους. Για παράδειγμα, θα ψηφίζει κάθε τέσσερα χρόνια μία φορά (επί κομματικών προγραμμάτων που ποτέ δεν εφαρμόζονται) κι αυτό είναι; Μήπως απλά θα συμμετέχει ψηφίζοντας, σε ένα σύστημα συχνών δημοψηφισμάτων; Ή μήπως θα συμμετέχει καθημερινά στην πολιτική ζωή του τόπου αυτοπροσώπως κοκ; Κι όλα αυτά για τη «λαϊκή εξουσία» και όχι για κάποιον περισσότερο δύσκολο και ασαφή όρο.

Πράγματι, υπάρχει ένα πλήθος ακόμα λέξεων που ερμηνεύονται διαφορετικά από τον καθένα μας. Έτσι, αν μιλήσεις για «ελευθερία», για «κοινωνική απελευθέρωση» και για «δικαιώματα της μειοψηφίας» θα σε χαρακτηρίσουν ίσως αναρχικό. Αν μιλήσεις για «άρνηση πληρωμών» στις αυταρχικές και αυθαίρετες απαιτήσεις ενός φασιστικού μορφώματος κάποιοι θα σε πουν μπαταχτσή και κουτοπόνηρο. Αν σήμερα μιλήσεις για «ιδανικά» κινδυνεύεις να χαρακτηριστείς οπισθοδρομικός, γραφικός, ίσως και επικίνδυνος. Όποιος μιλήσει για Γένος και πατρίδα, κινδυνεύει να χαρακτηριστεί εθνικιστής και démodé, κι η λίστα με τα παραδείγματα δεν έχει τελειωμό. Όμως το τι είναι ο καθένας και τι σημασία προσδίδει στις έννοιες φαίνεται στην πράξη. Στην καθημερινή του δράση (ή μη-δράση), στην προσωπική του ζωή, στη δημόσια σφαίρα. Εκεί και όχι καλυμμένος και εκ του ασφαλούς αγορευόμενος, πάνω από τα έδρανα της ιδεολογίας ή πίσω από τον προσωπικό ή κομματικό φράκτη. Όλα τα άλλα είναι για αδαείς και ευκολόπιστους, για «δε βαριέσαι αδερφέ» συμπολίτες, και τέτοιους φυσικά έχουμε μπόλικους.

Αλλά και σε άλλες λέξεις η ασάφεια και η σύγχυση επιτείνεται στις μέρες μας. Κάποια παραδείγματα τέτοιων λέξεων είναι: Ενημέρωση, που σήμερα σημαίνει τρομοκρατία, κοροϊδία, καθοδήγηση κοινής γνώμης. Ορθόδοξη πίστη που στο μυαλό πολλών και με το δίκιο τους ίσως, δηλώνει σκάνδαλα, επιχειρήσεις και χρυσές μήτρες. Ευρωπαϊκή Ένωση που κατ’ ουσίαν πρόκειται για γερμανική ακραία εθνικιστική ένωση. Δημοκρατία, που άλλος θεωρεί το πολίτευμα στο οποίο μπορεί να τρώει και να καπνίζει όσο θέλει στην ταβέρνα, άλλος να εκφράζεται δημόσια χωρίς διώξεις και άλλος να κυβερνάει ο λαός. Για τους τελευταίους δεν υπάρχει προσδιορισμός στην Δημοκρατία, είναι πάντα άμεση και ποτέ έμμεση, αντιπροσωπευτική και μπασταρδεμένη. Όλα τα άλλα είναι ολιγαρχίες συγκεκαλυμμένες και μασκαρεμένες για να προωθούν δόλια τα άνομα συμφέροντα των ολιγαρχικών οικονομικών καστών.

Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς αμέτρητες ακόμα τέτοιες λέξεις. «Εν αρχή ην ο Λόγος» λέει η εξ αποκαλύψεως θρησκεία μας. Και πραγματικά είτε κανείς πιστεύει, είτε όχι, γεγονός είναι ότι ο Λόγος έχει τόση δύναμη που υπερνικά εμπόδια, μάχεται εχθρούς, φιλιώνει μίση, στεριώνει θάλασσες, ανταμώνει καρδιές και τόσα άλλα, που είναι πραγματικά η δύναμη του θεϊκή. Φτάνει κανείς να τον ανακαλύψει και να τον κατακτήσει. Και με την ευχή, τη δύναμη που θα του μεταδώσει να την χρησιμοποιήσει για το «καλό»… Αλλά, να μια ακόμα λέξη που σηκώνει πολλαπλές ερμηνείες!

Με εκτίμηση,

Ηλίας Κοπανάκης

Χημικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., MSc.

"google ad"