Όταν οι πολιτικοί κατασκευάζουν την ιστορία

Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας | Το θέμα είναι, ο ρόλος της πολιτικής ηγεσίας – και των ανώτατων πολιτικών θεσμών στην παραποίηση της Ιστορίας. Για τον αντίστοιχο ρόλο της Εκκλησίας, της χριστιανικής, πάντως, και ιδιαίτερα της καθ’ ημάς, έχουμε μιλήσει επανειλημμένα και δεν χρειάζεται περισσότερος λόγος, μολονότι η ηγεσία της πολύ συχνά φροντίζει να επανέρχεται στη δική της προσφορά στο έθνος, που είναι μεγαλύτερη, λέει, και πιο σημαντική από οποιουδήποτε άλλου.
Με τις θέσεις που διατυπώνουν οι πολιτικοί για την Ιστορία καθόλου, συνήθως, δεν ασχολούμαστε ούτε οι ίδιοι οι πολιτικοί όμως μιλούν συχνά για το παρελθόν της κοινωνίας τους στην Ελλάδα μάλιστα ακόμη λιγότερο. Όταν μιλούν όμως είναι, κατά κανόνα, για να αλλάξουν ή και να ανατρέψουν τα συμπεράσματα της ιστορικής έρευνας.

Αυτά συμβαίνουν βέβαια σε όλον τον κόσμο και επιβάλλεται να σημειώσω ότι, όσο πιο δεξιά είναι, είτε η πλειοψηφία των πολιτικών ηγετών, είτε η κυβέρνηση – ακόμη χειρότερο είναι να συμπίπτουν και τα δύο -, τόσο ευρύτερη και βαθύτερη είναι η στρέβλωση της ιστορικής αλήθειας, αυτής που έχει επιτραπεί στους ιστορικούς να ερευνήσουν και να διατυπώσουν. Όταν οι πολιτικοί ηγέτες – όλοι – μιλούν για Ιστορία, για το παρελθόν δηλαδή, διαπιστώνει κανείς πως ό,τι έχει πει ο ιστορικός γι’ αυτό δεν τους αφορά και δεν τους απασχολεί. Και βέβαια οι πολιτικές ηγεσίες, οι κυβερνητικές κατά πρώτιστο λόγο, είναι που εμπλέκουν και ανώτατους θεσμούς, όπως το Κοινοβούλιο, όπου ψηφίζονται νόμοι για ιστορικά γεγονότα, χωρίς να ερωτηθούν οι ιστορικοί γι’ αυτό που πραγματικά συνέβη.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εν προκειμένω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, την ψήφιση νόμων που αναγνωρίζουν Γενοκτονίες, των Εβραίων, των Αρμενίων, των Ποντίων και όποιων άλλων – και είναι προφανές ότι δεν μιλώ μόνον για το δικό μας Κοινοβούλιο. Ποτέ, κανείς δεν ρώτησε τους ιστορικούς για αυτά που έχει αποδώσει η έρευνά τους, δεν διάβασε τις μελέτες τους, να διαπιστώσει τι είδους Γενοκτονία ήταν, γιατί, πόσοι και με ποιον τρόπο θανατώθηκαν, πού κατέληξε το γεγονός για τις κοινωνικές σχέσεις εντός της συγκεκριμένης εθνικής ομάδας, εντός του κράτους στο οποίο αυτή ζούσε ως μειονότητα ούτε, αν δεν είχε γίνει ή ήταν ελλιπής η σχετική ιστορική έρευνα, σκέφτηκε ποτέ κανείς να χρηματοδοτήσει πρόγραμμα επιστημονικής έρευνας από ιστορικούς, προτού καταθέσει σχετική πρόταση νόμου στο Κοινοβούλιο, Μήπως τελικά οι πολιτικοί γνωρίζουν την Ιστορία- καλύτερα από τους αρχιερείς; γιατί, και για τους πολιτικούς και για τους αρχιερείς, οι ιστορικοί είναι επιβλαβή υποκείμενα, αντικοινωνικά όντα – στην καλύτερη περίπτωση δεν υπάρχουν.

Το ζήτημα είναι και από μια άλλη άποψη πολύ σοβαρό. Ας θεωρήσουμε ως υπόθεση κάτι που είναι πραγματικότητα: ένα Κοινοβούλιο ψηφίζει νόμο με τον οποίο χαρακτηρίζεται Γενοκτονία η εκτεταμένη δίωξη και σφαγή μιας εθνικής μειονότητας, χωρίς να έχει ερωτηθεί η ιστορική έρευνα εγώ, ο ιστορικός, συνεχίζοντας την έρευνά μου και ολοκληρώνοντάς την, διαπιστώνω ότι καμία πηγή δεν τεκμηριώνει τον χαρακτηρισμό των συγκεκριμένων γεγονότων ως Γενοκτονίας, Εάν και άλλοι ιστορικοί καταλήγουν στο ίδιο με μένα συμπέρασμα και εάν εγώ δημοσιεύσω τα συμπεράσματά μου, δεν κινδυνεύω να θεωρηθεί ότι παρανομώ και να τιμωρηθώ; Και αν είναι έτσι, δεν έχουμε το φαινόμενο ένας κατεξοχήν δημοκρατικός θεσμός, ένας θεσμός ελευθερίας δηλαδή, όπως το Κοινοβούλιο, να περιορίζει την ελευθερία της επιστημονικής έρευνας και της έκφρασης του ιστορικού;

Αφορμή για να διατυπώσω τις παραπάνω σκέψεις μου έδωσε αυτό που συνέβη πρόσφατα στη Γαλλία; σε νόμο που ψήφισε η γαλλική Βουλή υπήρχε άρθρο, το οποίο δεν πρόσεξαν οι βουλευτές της αντιπολίτευσης – είναι πανευρωπαϊκή, φαίνεται, ασθένεια – και με το οποίο προτρέπονται δάσκαλοι και καθηγητές να διδάσκουν και τις θετικές πλευρές της γαλλικής αποικιοκρατίας. Βέβαια, δεν είναι λίγοι οι Γάλλοι που αναγνωρίζουν στην αποικιοκρατία τους εκπολιτιστικό ρόλο (κάτι σαν τον ρόλο του δικού μας Μεγαλέξανδρου δηλαδή!), δηλώνοντας συγχρόνως άτι είναι Συντηρητικοί και Καθολικοί. Ο σάλος ξέσπασε όταν ο πρόεδρος    σύστησε επίσημη επιτροπή από ιστορικούς και πολιτικούς με αποστολή να αξιολογήσει τις δραστηριότητες του Κοινοβουλίου στους τομείς της μνήμης και της Ιστορίας.

Τότε, επιφανείς ιστορικοί συνέταξαν Διακήρυξη, με τον τίτλο «Ελευθερία στην Ιστορία», που τον δανείστηκα για το σημερινό σημείωμα, την οποία απέστειλαν στον Πρόεδρο και στους άλλους πολιτικούς και στην οποία καυτηριάζουν τις συνεχείς παρεμβάσεις των πολιτικών, των δικαστικών και του Κοινοβουλίου στο έργο των ιστορικών, τονίζοντας ότι να αποφασίζουν αυτοί για την ιστορική αλήθεια δεν μπορεί να χαρακτηρίζει ελεύθερο κράτος, ότι η Ιστορία δεν είναι ούτε ηθική κατηγορία, ούτε μνήμη, ούτε θρησκεία και ότι, εν πάση περιπτώσει, δεν είναι ταγμένη να υπηρετεί τις ανάγκες της πολιτικής επικαιρότητας- ότι, τέλος, η ψήφιση νόμων και οι δικαστικές αποφάσεις για ό,τι συνέβη στο παρελθόν περιορίζει την ελευθερία της ιστορικής έρευνας.