«Αν γνωρίζεις δεν μπορείς να κρύβεσαι, πρέπει να πάρεις θέση»: Όταν ο Γ. Μπεχράκης άφησε την κάμερα για να πιάσει στην αγκαλιά του ένα προσφυγόπουλο

Δυσκολία, δυστυχία, πόνος, θάνατος. Θα έλεγες ότι ήταν τα θέματα που τον κέντριζαν. Και όμως αγαπούσε πολύ τη ζωή, πρόσεχε τον εαυτό του, δεν κάπνιζε, δεν έπινε και γυμναζόταν πολύ.

Η εικόνα ήταν το μέσο, ο τρόπος. Φωτογράφιζε ως μεσολαβητής για να βοηθήσει τους ανθρώπους να μάθουν και άρα να κινητοποιηθούν. «Αν γνωρίζεις δεν μπορείς να κρύβεσαι, πρέπει να πάρεις θέση», έλεγε ο Γιάννης Μπεχράκης, ο φωτογράφος ήρωας των ανθρώπινων στιγμών, που αν και βρέθηκε σε πολλές πολεμικές συρράξεις σε όλο τον κόσμο, σε απόσταση αναπνοής από τον θάνατο, έφυγε τελικά από καρκίνο.

«Ηθελε να κάνει τη διαφορά στον κόσμο, να σταματήσει όσα τρομερά πράγματα γίνονται και πίστευε ότι αυτό μπορεί να γίνει αν δείξει στους ανθρώπους τι συμβαίνει. Το ταλέντο του ήταν το εργαλείο του. Δεν ήταν όμως ρομαντικός και ουτοπιστής, ήταν συγκροτημένος και ταγμένος στην αποστολή του», διηγούνται άνθρωποι που βρέθηκαν πολύ κοντά του. «Ηξερε τι έκανε, εργαζόταν μεθοδικά, είχε έλεγχο στα πάντα, δεν άφηνε τίποτα στην τύχη και ήταν πολύ αυστηρός με τη δουλειά του».

Ο Γιάννης Μπεχράκης άρχισε να δουλεύει στο πρακτορείο Reuters το 1989. Σχεδόν αμέσως ξεκίνησε τις επικίνδυνες αποστολές πηγαίνοντας σε όποιο σημείο του πλανήτη γίνονταν πολεμικές συρράξεις, εμφύλιοι, επαναστάσεις, όπου οι άνθρωποι προσπαθούσαν να επιβιώσουν σε δύσκολες συνθήκες. «Ημουν στην Αίγυπτο σε ένα δωμάτιο με πτώματα και το αίμα έφτανε έως το γόνατο», διηγόταν. Κάθε φορά που γυρνούσε πίσω από μια τέτοια αποστολή κλεινόταν για μέρες, εβδομάδες στο σπίτι του, σε μια προσπάθεια να επιστρέψει στον δικό μας κόσμο.

Ωσπου το 2000 ήρθε η Σιέρα Λεόνε. Στην αφρικανική χώρα με τα τεράστια κοιτάσματα διαμαντιών ο εμφύλιος μετρούσε ήδη οκτώ χρόνια. Δύο αυτοκίνητα, τέσσερις δημοσιογράφοι βρέθηκαν ξαφνικά στη μέση μιας σύρραξης, «κομμάτια από τζάμια, σάρκα, αίμα πετάγονταν παντού…Αισθάνομαι ότι είμαι σε μια πισίνα με αδρεναλίνη», είπε ο φωτορεπόρτερ για το τι έζησε το 2013, μιλώντας στο TedxAthens. Οταν το κοινό ανταποκρίθηκε χειροκροτώντας σε αυτά που έλεγε, σταμάτησε την καταιγιστική του διήγηση για να συμπληρώσει. «Επιασε τόπο που αποφάσισα να σας ανοίξω την καρδιά μου».

Ο ίδιος έζησε, όμως δίπλα του ακριβώς σκοτώθηκαν δύο φίλοι του. «Εγώ ζω γιατί ο Κερτ Σορκ μπήκε μπροστά και σκοτώθηκε».

Γυρίζοντας από τη Σιέρα Λεόνε κλείστηκε πολύ καιρό στο σπίτι του. Οσοι τον γνωρίζουν καλά λένε ότι αυτό το ταξίδι ήταν ορόσημο. Σαν να ξεκίνησε μια δεύτερη ζωή ύστερα από ό,τι συνέβη στην Αφρική τότε.

Γνωρίζει την τρίτη του γυναίκα Ελισάβετ και αποκτούν μαζί μια κόρη που σήμερα είναι δώδεκα χρόνων. Οταν ο πρώτος του γιος γεννήθηκε, ήταν στο Σεράγεβο, στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Αυτή τη φορά είναι αποφασισμένος «να ζήσει το μεγάλωμα της κόρης του», λέει η στενή του φίλη Σ.Χ.

«Τον πρωτογνώρισα το 2002 στην έκθεση με φωτογραφίες του από το Αφγανιστάν. Του είπα τότε ότι οι φωτογραφίες του ήταν ένα ποίημα και τον ρώτησα πώς το κάνει αυτό. Μου απάντησε “δεν τα έφτιαξα εγώ αυτά. Ετσι ήταν ο τόπος εκεί. Εγώ απλά τα είδα και τα αποτύπωσα. Και να σκεφτείς ότι από αυτό που βλέπεις λείπει η μυρωδιά και ο ήχος”». Τα έσοδα από εκείνη την έκθεση δόθηκαν στη UNICEF. Πολλές φορές ο φωτογράφος έδινε χρήματα σε οργανώσεις, συχνά χωρίς να το ξέρει κανείς.

Ενα περιστατικό που θυμάται η Σ.Χ.; Χιλιάδες, λέει, αλλά διαλέγει ένα χαρακτηριστικό. «Κατεβαίνουμε με το αυτοκίνητο την Πανεπιστημίου και ξαφνικά μια ηλικιωμένη γυναίκα χάνει την ισορροπία της και πέφτει στη μέση του δρόμου. Κατεβαίνει αμέσως –τα αντανακλαστικά του λειτουργούσαν αστραπιαία–, βάζει το σώμα ασπίδα για να την προστατέψει από τα αυτοκίνητα, να σώσει έναν άνθρωπο που δεν γνώριζε καν, και τη βοηθάει να σηκωθεί. Μέχρι εγώ να συνειδητοποιήσω τι συνέβη, εκείνος είχε ήδη τηλεφωνήσει για να έρθει ασθενοφόρο».

Διαισθητικός και διορατικός βοηθούσε πολύ όποιον μπορούσε και κυρίως τους μαθητές του. Τα τελευταία χρόνια ασχολούνταν όλο και περισσότερο με τους νέους φωτογράφους.

Και αν τόσα χρόνια έτρεχε όπου στον κόσμο συνέβαινε κάποιο φοβερό γεγονός, το 2015 το ρεπορτάζ ήταν εκείνο που ήρθε να τον βρει, όταν χιλιάδες πρόσφυγες έφταναν καθημερινά στις ακτές των ελληνικών νησιών. Χρησιμοποίησε και πάλι τον μαγικό του τρόπο «να μεταφέρει το μήνυμα» με τη μηχανή του. Μάλιστα, παρά τις προτάσεις να ταξιδέψει για δουλειά, η προσφυγική κρίση τον κράτησε αρκετά στην Ελλάδα. Οι φωτογραφίες του με άντρες που κρατάνε τα παιδιά τους και προσπαθούν να τα σώσουν, όπως η σκηνή με τον πατέρα που κρατάει το κοριτσάκι του αγκαλιά και περπατάει μέσα στη βροχή στην Ειδομένη, έχουν ένα κομμάτι και από τη δική του αγωνία ως πατέρα. Τον Δεκέμβριο του 2015 ο ίδιος και η ομάδα του κερδίζουν το βραβείο Πούλιτζερ για την κάλυψη της προσφυγικής κρίσης.

Ο Γιάννης Μπεχράκης αποτεφρώθηκε όπως ήταν η επιθυμία του. Επειδή δε μπορούσε να αποτεφρωθεί στην Ελλάδα, αποτεφρώθηκε στη Βουλγαρία.

Χειμερινός κολυμβητής ο ίδιος, μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα κολυμπούσε σε θάλασσα της Αττικής.

Με πληροφορίες από kathimerini.gr