Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος, ερευνητής, αναλυτής AEJ/IFJ
Κάθε λαός στο διάβα της ιστορίας του έχει να επιδείξει στιγμές εθνικής έξαρσης και μνήμης που τον καθοδηγούν και τον χαρακτηρίζουν, ιδιαίτερα όταν τα γεγονότα αυτά δεν απέχουν πολλές γενιές, αλλά θεωρούνται ακόμα σύγχρονα, αποκτούν ένα επίκαιρο νόημα για όλους εμάς που τα ζήσαμε, αλλά και για τους νεότερους παρακαταθήκες ζωής. Κάτω από αυτό το πρίσμα και με αυτή τη λογική γιορτάζουμε και θυμόμαστε τα γεγονότα της 17ης Νοέμβρη 1973 τα οποία σφράγισαν την νεότερη πολιτική ιστορία του τόπου μας ανεξίτηλα γιατί ανέδειξαν κοινωνικούς αγώνες δίνοντάς τους ξεχωριστό νόημα σε μια εποχή που οι κρατούντες έκαναν ό,τι μπορούσαν να σβήσουν από τη συλλογική μνήμη έννοιες πανάρχαιες της φυλής μας όπως Δημοκρατία, ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη, ατομική και εθνική αξιοπρέπεια!! Και το πιο σημαντικό ότι ό,τι έγινε τότε ήταν δημιούργημα της τότε νέας γενιάς η οποία αγωνίστηκε χωρίς συμβιβασμούς και υστεροβουλίες με μόνη επιδίωξη την αποκατάσταση της Δημοκρατίας που την είχε στερηθεί στα πιο όμορφα χρόνια της ζωής της! Βέβαια είναι γνώρισμα της φυλής μας να αμαυρώνει η ίδια τους αγώνες της και να καπηλεύεται το ουσιαστικό και πραγματικό νόημά τους! Και σήμερα 44 χρόνια μετά αυτή η επέτειος να είναι μόνο πια μια θεσμοθετημένη αργία για τα Σχολεία και τα Πανεπιστήμια και μια ευκαιρία στους συντονισμένους από κάθε πλευρά καθοδηγητές να ερμηνεύουν, όπως τους εξυπηρετεί, τα φαντασμαγορικά γεγονότα εκείνης της γενιάς που δεν κάθισε επαναπαυμένη και βολεμένη στην πολιτική απραξία που μεθοδευμένα της επέβαλλαν αλλά πρόταξε το κοινό συμφέρον προωθούμενη από ιδανικά που την ενέπνεαν και που σήμερα για τη νέα γενιά θεωρούνται νομοτελειακά αυτονόητα και που η Δημοκρατία μας της τα προσφέρει με απλοχεριά χωρίς κανένα πια κόστος!
Και εδώ ακριβώς βρίσκεται ο σύγχρονος προβληματισμός. Τότε μια ομάδα επίορκων αξιωματικών βίασαν και κακοποίησαν τη Δημοκρατία μας για επτά ολόκληρα χρόνια, αλλά αυτό το γεγονός γέννησε την ηρωική εξέγερση της νέας γενιάς στο Πολυτεχνείο στις 17 του Νοέμβρη 1973. Σήμερα που το έθνος ολόκληρο βιάζεται από ξένα κέντρα εξουσίας που θέλουν την πατρίδα μας ταπεινωμένη και ευτελισμένη η νέα γενιά τι κάνει; Τότε φασιστοειδή επέβαλαν δικτατορία! Σήμερα που φασιστοειδή εγχώρια και παγκόσμια και προς Θεού δεν αναφερόμαστε στους εκλεγμένους δημοκρατικά κρατούντες, απειλούν τη κοινωνική συνοχή, αυτή καθεαυτή την εθνική μας ύπαρξη και τη παγκόσμια ειρήνη η νέα γενιά τι κάνει; Τότε πρόταξε τα στήθη της με αυτοθυσία και αυταπάρνηση. Σήμερα εφησυχασμένη σε ένα επίπλαστο πια ευδαιμονισμό περιμένει μοιραία και άβουλη την ολοκλήρωση της καταστροφής της!!
Κάθε χρόνο η ίδια αίσθηση… Το ίδιο όνειρο. Ξυπνώ πάντα την κατάλληλη στιγμή. «Πότε θα κάνει ξαστεριά», με αυτό μεγαλώσαμε. Πολύ αργότερα καταλάβαμε πως η ξαστεριά δεν θα έρθει ποτέ κι εμείς δεν θα πάρουμε κανένα τουφέκι να πολεμήσουμε. Εξάλλου τα δικά μας όπλα ήταν ξύλινα. Κάθε χρόνο η ίδια αίσθηση… Και ένα βάρος. Καθισμένοι σε μια γωνία απέναντι από την σιδερένια πόρτα, νοσταλγούμε σιωπηλά για το μεγαλείο κάποιον ανθρώπων. Μεγαλείο ψυχής. Όσο περνούν τα χρόνια συνειδητοποιούμε πως οι άνθρωποι μεγαλώνοντας λησμονούν
… Ορέστη απ’ το Βόλο, Μαρία απ’ την Σπάρτη γυρεύω το γιο μου, μαρία απ’ την Σπάρτη Ορέστη, απ’ το Βόλο την κόρη μου θέλω…
Τον Ορέστη και την Μαρία θα τους θυμόμαστε ακόμα, εμείς οι υπόλοιποι που κάποτε ονειρευτήκαμε ένα νέο Πολυτεχνείο για να ζητήσουμε «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία» δεν θα το ζήσουμε ποτέ. Ίσως γιατί μέχρι τώρα είχαμε ψωμί, δεν μας ενδιέφερε η παιδεία και η ελευθερία ήταν κάτι πιο βαθύ που δεν μπορούσε η σκέψη να φτάσει μέχρι εκεί.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 ήταν το ξέσπασμα της οργής, όλων των αγωνιζομένων και επαναστατημένων ανθρώπων, που έκαναν για άλλη μια φορά μια υπέρβαση όλων των στερεοτύπων και χαρακτηριστικών που τους αποδίδονται από την κυρίαρχη ιδεολογία. Δεν ήταν ούτε μεμονωμένο, ούτε τυχαίο περιστατικό. Προετοιμάστηκε και προαναγγέλθηκε από φοιτητικές διαδηλώσεις, οργανωμένες συνωμοτικά εργατικές διαμαρτυρίες και κοινωνικούς αγώνες μέσα στη δικτατορία.
17 Νοέμβρη 1973, Το μαργαριτάρι των κοινωνικών και πολιτικών μας αγώνων
Ημερομηνία σύμβολο, σηματωρός της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας. «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία»: σύνθημα αγώνα εκατομμυρίων πολιτών, δημοκρατικό και προοδευτικό αίτημα γενιών και γενιών, η ψυχή της μεταπολιτευτικής περιόδου που ταυτίζεται με τη μεγαλύτερη σε διάρκεια περίοδο ομαλού κοινοβουλευτικού βίου και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στη χώρα μας.
Ημέρα αντίστασης στην ξενοκίνητη δικτατορία, ημέρα ελευθερίας και θυσίας – θυσίας ζωής. Ημέρα πάλης της νεολαίας και του λαού για ανεξαρτησία, για λαϊκή κυριαρχία, για δημοκρατία. Ημέρα που ξαναγέννησε την ελπίδα ότι οι λαοί μπορούν να καθορίζουν το μέλλον τους, μπορούν να γράφουν την ιστορία τους, μπορούν να αγωνίζονται και να κατακτούν το ύψιστο ιδανικό της ελευθερίας.
Η ορμή της ιστορίας που πολέμησε τη χούντα των φυλακών και των διώξεων, τη χούντα που στέρησε από τη χώρα μας τη δημοκρατική πρόοδο και την κοινωνική ανέλιξη, τη χούντα που έφερε τον κατακτητή στην Κύπρο, την ματωμένη ακόμα και σήμερα Κύπρο.
Αλήθεια, πόσο περίεργα είναι κάθε φορά τα παιχνίδια της μνήμης; Η μνήμη, πόσο μάλιστα η συλλογική μνήμη ενός λαού ή μέρους του, είναι κάτι πολύ περισσότερο από τα ιστορικά γεγονότα και την τιτάνια προσπάθεια διευκρίνησης της ιστορικής αλήθειας. Δεν είναι παρελθόν, όπως το λέει και το τραγούδι «η μνήμη τρέφει το παρόν». Είναι υλική, είναι αναμέτρηση για το μέλλον.
17 Νοέμβρη 1973
Η μνήμη είναι ζωντανή γιατί ποτέ η «στιγμή» αυτή δεν έπαψε να φωτίζει τη σκέψη μας και τους αγώνες μας. Καμιά μεταμοντέρνα εκδοχή δε θα αποδομήσει την ιστορικότητα της και το μεγαλείο της. Κάθε χρόνο σταθερά και αταλάντευτα διαδηλώνουμε τη ζωντάνια και τη δράση αυτού του μεγαλειώδους αγώνα. Οι διάφοροι πρόθυμοι καλοθελητές που προσπαθούν να απενοχοποιήσουν τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού και την παρακμή του πολιτικού συστήματος δεν μπορούν να απομειώσουν – ούτε κατ’ ελάχιστο – την ιδεολογική δυναμική της, την αξιακή ακτινοβολία της.
17 Νοέμβρη 1973. 44 χρόνια μετά, ένας απολογισμός που περιμέναμε να γίνει και δεν έγινε ποτέ…να ακούσουμε μία συγνώμη για τα όνειρα που έμειναν ανεκπλήρωτα, τις υποσχέσεις που πετάχτηκαν στους κάδους και καίγονται σε κάθε ευκαιρία…
Μία συγνώμη σε αυτούς που έκαναν τα συνθήματα πράξη, βγήκαν ενωμένοι, διεκδίκησαν και πήραν ψωμί, παιδεία, ελευθερία για μας, γιατί οι ίδιοι δεν έζησαν…
Μία συγνώμη για όσους είδαν τις ιδέες και τα όνειρα να καίγονται στο κέντρο της πόλης, για όσους δεν αντάλλαξαν τον αγώνα για μια θέση κυβερνητική…
Σε όσους πορεύονται ανάμεσα μας, αθόρυβα και ανώνυμα, χωρίς λόγια μόνο με έργα…
Θα ήθελα να ακούσω τους…»υπο-κατώτατους» των περιστάσεων πολιτικούς των 44 αυτών χρόνων, που οι …… αποφάσεις τους, οι συνεργασίες τους, η διαπλοκή τους, οι μίζες τους, η τρομοκρατία τους, μας οδήγησαν στις ουρές των συσσιτίων, να ψελλίσουν έστω ένα συγγνώμη, να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να πάνε επιτέλους σπίτια τους…
Αντ’ αυτού υψώνουν φωνή διαμαρτυρίας, μας εγκαλούν, μας κουνούν το δάχτυλο, τραμπουκίζουν τις ζωές μας, μας σπρώχνουν όλο και πιο βαθιά στη μιζέρια…
Σιωπή πια, σταματήστε να μιλάτε και αναλογιστείτε τι κάνατε όλα αυτά τα χρόνια.
Είναι πια η ώρα του απολογισμού, της σιωπής και της συγγνώμης… ένας ύστατος φόρος τιμής σε αυτούς που έφυγαν στις 17 Νοέμβρη του 1973
Η προσπάθεια απαξίωσης την εξέγερσης και της πολιτικής παρακαταθήκης του πολυτεχνείου
Η αποκαθήλωση του πολυτεχνείου επιχειρήθηκε με διάφορους τρόπους. Ένα μόνο από τα κυρίαρχα ιδεολογήματα που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται κατά κόρο τόσο από τους κύκλους της ακροδεξιάς όσο και από τους συστημικούς παράγοντες είναι το παρακάτω:
… Με τη μεταπολίτευση οδηγηθήκαμε σε μια περίοδο διαφθοράς και διαπλοκής με πρωταγωνιστή τη γενιά του Πολυτεχνείου ή αυτοί φταίνε για την κρίση ή οι δικτάτορες ήταν τίμιοι…
Η άκρως ενδιαφέρουσα προσέγγιση του Ευάγγελου Αβέρωφ Υπουργού Εθνικής Αμύνης, ο οποίος δήλωσε στις 10 Μάιου του 1979:
Το Πολυτεχνείο υπήρξε μία ευγενική θαρραλέα δημοκρατική εκδήλωση της νεολαίας.
Μόλις όμως εκδηλώθηκε και στέριωσε, κατά την τακτική που δίδαξε ο Λένιν, υπερφαλαγγίστηκε από το ΚΚΕ και τα συνθήματα από συνθήματα Δημοκρατίας έγιναν συνθήματα κομμουνισμού.
Το Πολυτεχνείο όχι μόνο δεν έριξε την δικτατορία αλλά τη δυνάμωσε.
Γιατί αυτό ήταν το έναυσμα που ώθησε πολλούς νέους αξιωματικούς λίγο πολύ απογοητευμένους από την δικτατορία να συσπειρωθούν γύρω από τον Ιωαννίδη που ετοίμαζε συνωμοσία, αλλά δεν μπορούσε να την κάνει πράξη. Και έτσι επιβλήθηκε μια χειρότερη δικτατορία…
Τιμώ λοιπόν ειλικρινά και βαθύτατα την πρωτοβουλία και τον ηρωισμό των νέων που ξεκίνησαν αυτό το κτύπημα. Αλλά για να το τιμήσω, νομίζω πως πρέπει να πω αυτό που πιστεύω ότι είναι αλήθεια. Δεν είμαι διατεθειμένος λόγω επιμόνου συνθηματολογίας, λόγω ανύπαρκτων «πολυαρίθμων νεκρών», να βοηθήσω εγώ στην θεσμοποίηση μια ψεύτικης ιστορίας…
Πιστεύω πως η 44η επέτειος πρέπει να γίνει για όλους μας, αλλά ιδιαίτερα για την νέα γενιά εγερτήριο σάλπισμα αντίδρασης στις νέες μορφές παγκόσμιου ολοκληρωτισμού που μας περιβάλλουν. Τότε και μόνον τότε αυτή η επέτειος θα αποκτήσει το πραγματικό και ουσιαστικό της νόημα. Το εύχομαι και το προσδοκώ ολόψυχα.