28.08.1944: 79 χρόνια από το Ολοκαύτωμα της Μαρτυρικής Μαλαθύρου – Η μνήμη είναι η μητέρα της «σοφίας»

Του Σπύρου Δαράκη *

Η μνήμη είναι η μητέρα της «σοφίας»

αυτό έλεγε δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν ο Αισχύλος

Η αντίσταση του ελληνικού λαού στη φασιστική επιδρομή άρχισε τον Οκτώβρη του 40, ως προσταγή της πατρίδας, ως Συνταγματική και νομική υποχρέωση των Ελλήνων πολιτών.

Το πιο θαυμαστό, εκείνο που την έκανε να μεγαλουργήσει αναδεικνύοντας την ανωτερότητα των ιδανικών της ελευθερίας, της Δημοκρατίας και της ανθρωπιάς απέναντι στις ανθρωποφάγες ιδέες του φασισμού, είναι η σύζευξη της συνταγματικής υποχρέωσης με την αντιφασιστική πατριωτική ανάταση του ελληνικού λαού. Αυτή η αρμονική στοίχιση είναι που έκανε να υψωθεί και αναλλοίωτο μέχρι σήμερα στη συνείδηση του ελληνικού λαού, να παραμένει το έπος της Εθνικής μας αντίστασης.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ πως για να ζούμε σήμερα εμείς ελεύθεροι χρειάστηκε να μαρτυρήσουν εκατομμύρια άλλοι. Στην πατρίδα μας, στην Ευρώπη, στον κόσμο ολόκληρο, είναι αμέτρητοι του μαρτυρίου οι τόποι, όπως αμέτρητα είναι του φασισμού τα κακουργήματα.

Για πρώτη φορά εκατομμύρια άνθρωποι κλείστηκαν σε στρατόπεδα μόνο στην Ελλάδα υπήρχαν 26!!! Για πρώτη φορά έγιναν πειράματα σε κρατούμενους και εξοντώθηκαν συστηματικά εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Μόνο στη χώρα μας εκτελέσθηκαν περί τους 39.000, πέθαναν από πείνα 600.000, δεν γύρισαν από τα στρατόπεδα της Γερμανίας περί τους 100.000 και τα ολοκαυτώματα ξεπερνούν κάθε όριο φαντασίας.

Στη χώρα μας καταστράφηκε το 25% των κατοικιών το 70% των λιμενικών εγκαταστάσεων, το 75% του Εμπορικού στόλου, μεγάλο μέρος του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και το σύνολο των Σιδηροδρομικών γεφυρών και τούνελ. Παράλληλα δεσμεύτηκε το 80% των μέσων μεταφοράς και το 51% των δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ενώ η μικρή και φτωχή Ελλάδα υποχρεώθηκε να επωμισθεί το κόστος συντήρησης όχι μόνο των τριών στρατών κατοχής αλλά και τη συντήρηση της στρατιάς του Ρόμελ. Το κόστος κατοχής για την Ελλάδα την περίοδο 41-42 αντιστοιχούσε στο 113% του ΑΕΠ την ίδια ώρα που σε άλλες χώρες, όπως την Ολλανδία και το Βέλγιο ήταν 18% και 24%. Μία στις δύο οικογένειες θρήνησαν θύματα κατά τη διάρκεια του πολέμου και την κατοχή, ένας στους δέκα Έλληνες υπέστη αναπηρία και το 75% των παιδιών υπέφερε από ασθένειες και μετά τον πόλεμο. Είμαστε όμως περήφανοι, γιατί οι Χιτλερικοί δεν κατάφεραν να στρατολογήσουν Έλληνες ούτε για τα εργοστάσια τους, ούτε για να πολεμήσουν τους συμμάχους.

Το ατελείωτο μαρτυρολόγιο του λαού μας πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, ούτως ώστε η νεολαία μας ως φυσικός συνεχιστής των παραδόσεών μας να γνωρίζει την αλήθεια και να μην επιτρέψει στη λησμονιά να δώσει την άδεια για να ξαναγνωρίσει η ανθρωπότητα τα ίδια και ίσως πιο φρικαλέα εγκλήματα.

Και σ’ αυτόν εδώ τον αιματοβαμμένο τόπο επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά ότι την ιστορία τη γράφουν πριν απ’ όλους οι απλοί άνθρωποι του λαού, οι οποίοι είναι ο κορμός και η ψυχή σε ότι ένδοξο έχουν να επιδείξουν τα έθνη.

Το χωριό μας, η Μαρτυρική Μαλάθυρος, έχει προσφέρει από την εποχή της Τουρκοκρατίας μέχρι την πρόσφατη ιστορία μας, δεκάδες αγωνιστές στο βωμό της Λευτεριάς, της ανεξαρτησίας και της κοινωνικής προκοπής. Μαλαθυριανός ήταν ο ένδοξος οπλαρχηγός των επαναστάσεων 1866 – 1879 Τζανής Καρτσώνης που μαζί με τους αρχηγούς Σκαλίδη και Κριάρη, έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, επικεφαλής δικού του σώματος. Συμβολικά η Κοινότητα μας τοποθέτησε τα οστά του σε τούτο το μνημείο. Αργότερα αρκετοί Μαλαθυριανοί συμμετείχαν στην επανάσταση του Θερίσου. Η τελευταία όμως προσφορά αίματος τούτου του χωριού του δίνει το δικαίωμα να συγκαταλέγεται στα χωριά ολοκαυτώματα, που έδωσαν ότι είχαν ιερό για να διατηρήσουν την έννοια ‘’άνθρωπος’’.

Νεκροί συγχωριανοί μου, θύματα της χιτλερικής θηριωδίας, μάρτυρες του σταυρωμένου λαού μας, ήρθαμε εδώ σήμερα πάνω στα άγια σας λείψανα, ταπεινοί προσκυνητές, να τηρήσουμε ενός λεπτού σιγή στην άγια μνήμη σας. Ήρθαμε ακόμα για να δείξουμε πως ο τόπος αυτός είναι ιερός και γι’ αυτό τόπος προσκυνήματος.

Αλλά ας δούμε τα γεγονότα της αποφράδας ημέρας, της 28/8/1944. Μεγάλη δύναμη του τακτικού Γερμανικού Στρατού πραγματοποίησε εκκαθαριστική επιχείρηση στην Ορεινή Κίσσαμο από Κακόπετρο– Μεσαύλια μέχρι Μαλάθυρο, λεηλατώντας, καίγοντας και βασανίζοντας τους κατοίκους, άνδρες γυναίκες και παιδιά, και τις απογευματινές ώρες της 28ης εκτέλεσαν τους 61 Μαλαθυριανούςκαι τους κατοίκους του Μαρτυρικού Κακοπέτρου.Σκοπός των εκτελέσεων ήταν η τρομοκράτηση του πληθυσμού που ενεργά μετείχε στην αντίσταση μια και σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή είχαν δεχθεί και το Μάιο του ’41 στην Αγριμοκεφάλακαι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου του ’44, ισχυρά πλήγματα με πολλούς νεκρούς Γερμανούς και απώλεια πολεμικού υλικού από τμήματα της V Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, στις μάχες στον Άναβοκαι στη σήραγγα Τοπολίων. Ειδικά στη Μαλάθυρο δρούσε και το Αγγλικό φυλάκιο κατασκοπείας και δολιοφθορών με Άγγλους σαμποτέρ υπό τον Λοχαγό και ήρωα της Αντίστασης Μανώλη Πιμπλήμε ασύρματο που μετέδιδε σημαντικές πληροφορίες στο συμμαχικό στρατηγείο Μέσης Ανατολής, υπήρχαν και αποθήκες πυρομαχικών. Θεωρούμε βέβαιο ότι, μετά το ξεπέρασμα γραφειοκρατικών προβλημάτων, η προτομή του ήρωα αυτού θα κοσμεί αυτόν εδώ το χώρο όπως είχαμε δεσμευτεί στην περυσινή επέτειο. Το μεγαλείο των ηρώων της Μαλαθύρου ήταν ότι κανείς δεν πρόδωσε την ύπαρξή του παρά τα βασανιστήρια. Το ολοκαύτωμα της Μαλαθύρου με 61 νεκρούς από 13 ετών και άνω θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα στην Κρήτη σε σχέση με τον πληθυσμό της κοινότητας, που μόνο ως γενοκτονία μπορεί να χαρακτηριστεί. 

Από την εκτέλεση διεσώθηο Ιωάννης Καρτσωνάκης βαριά τραυματισμένος, ο οποίος έγινε ιερέας στο χωριό Μαλάθυρος και σε κάθε επέτειο μνημόνευε νοερά τους 61 που μαζί με αυτόν είχαν στηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Το άξιο όμως αυτό τέκνο της εκκλησίας και του χωριού μας, μας κληροδότησε ό,τι πιο πολύτιμο για την ιστορία του τόπου μας, αυτήν εδώ την σφαίρα που κρατώ στο χέρι μου που ήταν καρφωμένη στο κορμί του από την αποφράδα μέρα της 28-8-1944 και μέχρι το θάνατό του και που δεν γνωρίζω να υπάρχει στην Κρήτη άλλο τέτοιο κειμήλιο.

Στο σημείο αυτό αξίζει να προσέξουμε και κάτι το συμβολικό σ’ αυτό το μνημείο. Βλέπομαι:

Τζωρτζάκης Μιχάλης του Χαραλάμπους, πρόεδρος της κοινότητας

ΜπαμπουνάκηςΕμμανουήλ του Γεωργίου, δάσκαλος του χωριού, μαζί και οι φοιτητές ΜπαχαδάκηςΜιχαήλ του Τζανή και Κουμάκης Επαμεινώνδας του Νικολάου.

Θα ήταν και ο Σημαντηράκης Δημήτριος του Στυλιανού, που ήταν τότε ο ιερέας του χωριού, που την ώρα της εκτέλεσης τον γλύτωσε ο Γερμανός αξιωματικός ιερέας και οδηγήθηκε στις φυλακές της Αγυιάς.

Εκτελέστηκαν όμως ο πατέρας του Στυλιανός και τα τρία του αδέλφια, Μενέλαος, Νικόλαος και Εμμανουήλ.

Το συμβολικό λοιπόν είναι ότι εδώ ανέβασαν τον πήχη των αξιών, για την τοπική αυτοδιοίκηση ο πρόεδρος της κοινότητας, για την παιδεία ο δάσκαλος και οι φοιτητές και για την πίστη οι λαϊκοί παπάδες Δημήτριος Σημαντηράκης και Ιωάννης Καρτσωνάκης που θεωρούσαν τους εαυτούς τους εκτελεσμένους.

Η λαϊκή μούσα απέδωσε αλάνθαστα την τραγωδία του χωριού μας μα και της γύρω περιοχής για να ακούγεται στους αιώνες:

«Θλιμμένες είναι οι κορυφές στην Αγριμοκεφάλα
τ’ Αποπηγάδι είναι βουβό και παραπονεμένο
Βουνά ήντα ‘ναι η θλίψη σας κι η παραπόνεσή σας;
Ρούματα και Κακόπετρος, Μαλάθυρος και Φλώρια,
Αγία Ειρήνη, Κάντανος είναι χωριά δικά μας
περήφανα και ξακουστά· μα οι Γερμανοί φασίστες
επέσανε σαν λούπηδες και ρήμαξαν τον τόπο.
Μανάδες εσκοτώσανε, παιδιά γυναίκες κι άντρες,
για κείνους είναι η θλίψη μας»

Κάθε επέτειος ολοκαυτωμάτων -στη χώρα μας έχουν αναγνωρισθεί με προεδρικό διάταγμα 110 χωριά που ανήκουν σε 53 Καλλικρατικούς δήμους, κι όλοι μαζί συγκροτούν το δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας περιόδου 1940-1945 με το τίτλο “Ελληνικά Ολοκαυτώματα”- δεν είναι μόνο μία υπενθύμιση ότι ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον.  Ότι ο ναζισμός δεν άρχισε με το Χίτλερ γι’ αυτό και δεν τον πήρε μαζί του. Δεν εμφανίστηκε μόνο στη Γερμανία για αυτό και δεν επανεμφανίζεται μόνο εκεί. Αλλά παντού όπου ουσιαστικά τον τρέφουν κοινωνικά προβλήματα που το σύστημα γεννά.

Υπέρτατο χρέος όλων εμάς των απογόνων της Δρακογένειάςτης Εθνικής μας Αντίστασης είναι να διατηρήσουμε αναλλοίωτα τα διδάγματα της, να μην γίνουμε παραχαράκτες των ιστορικών γεγονότων, να καταδικάζουμε τον φασισμό σε όλες του τις μορφές. Χρέος μας ακόμα είναι να απαιτούμε να πληρώσουν οι ένοχοι των εγκλημάτων του προηγουμένου πολέμου, αποδίδοντας στη χώρα μας αυτά που προβλέπονται από τις διεθνείς συνθήκες και έχουν προσδιοριστεί και από τη Βουλή των Ελλήνων. Ίσως αυτό να αποτελέσει παράδειγμα και να συγκρατήσει όσους ετοιμάζουν τον επόμενο καινα έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι οι ζημιές, οι καταστροφές, οι θάνατοι τα μαρτύρια που υπέστη ο πληθυσμός μίας χώρας εξαιτίας των ενεργειών μιας άλλης χώρας- είναι θέμα Εθνικό στην πιο απόλυτη έννοια της λέξης. Αφορά δηλαδή το εθνικό σύνολο, δεν είναι θέμα ούτε ατόμων ούτε συλλογικοτήτων. Το Εθνικό σύνολο το εκφράζει η εκάστοτε κυβέρνηση η πολιτική ηγεσία η οποία μπορεί και μιλά στο όνομα του όλου. Το ίδιο ισχύει και για την απέναντι πλευρά. Αυτού του είδους τα θέματα λύνονται από συμφωνίες μεταξύ κυβερνήσεων, πολιτικών ηγεσιών, είναι διπλωματικά- πολιτικά ζητήματα. Όλα τα υπόλοιπα πεδία διεκδίκησης, το ηθικό, αν θέλετε, το πνευματικό επιστημονικό υποβοηθούν, προετοιμάζουν, προσανατολίζουν και προωθούν το αποφασιστικό (το πραγματικό/ ουσιαστικό) βήμα: την κυβερνητική παρέμβαση. Από μόνα τους -χωρίς το τελευταίο- είναι ως μη γενόμενα.

Ύψιστη τιμή στη μνήμη των ηρώων που τιμούμε σήμερα, είναι ο διαρκής αγώνας για να γίνουν πράξη τα οράματά τους και να εκπληρωθούν τα δίκια τους. Και ας έχουμε κατά νου τα πάντα επίκαιρα λόγια του Μπρεχτ: «Υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται για μία μέρα και είναι καλοί, υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται για έναν χρόνο και είναι καλύτεροι, υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται για πολλά χρόνια και είναι ακόμα πιο καλοί. Υπάρχουν και αυτοί που αγωνίζονται όλη τους τη ζωή, αυτοί είναι απαραίτητοι.»

Ας προσπαθήσουμε να είμαστε με τους τελευταίους και τους ήρωες των οποίων τη μνήμη τιμούμε σήμερα, αν δεν μπορούμε να τους μιμηθούμε τουλάχιστον έχουμε χρέος να μην τους ντροπιάσουμε.

Οργανωμένα, πειθαρχημένα και ανυποχώρητα ας παλέψουμε για τα απαράγραπτα δικαιώματα του Ελληνικού λαού και χωρίς κανένα φόβο μαζί με τα παιδιά μας τιμώντας τους ήρωες μας ας τραγουδήσουμε τους αθάνατους στίχους του Φώντα Λάδη.

Ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον

Ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον
καινούριο τάχα κάτι να μας φέρει.
Τι κρύβει μέσ’ στα δόντια του το ξέρω,
καθώς μου δίνει γελαστός το χέρι.

Οι ρίζες του το σύστημα αγκαλιάζουν
και χάνονται βαθιά στα περασμένα.
Οι μάσκες του με τον καιρό αλλάζουν,
μα όχι και το μίσος του για μένα.

Το φασισμό βαθιά κατάλαβέ τον.
Δε θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον.

Ο φασισμός δεν έρχεται από μέρος
που λούζεται στον ήλιο και στ’ αγέρι,
το κουρασμένο βήμα του το ξέρω
και την περίσσεια νιότη μας την ξέρει.

Μα πάλι θε ν’ απλώσει σαν χολέρα
πατώντας πάνω στην ανεμελιά σου,
και δίπλα σου θα φτάσει κάποια μέρα
αν χάσεις τα ταξικά γυαλιά σου.

ΜΑΛΑΘΥΡΟΣ 27-8-2023

Την ομιλία αυτή εκφώνησε στη Μαλάθυρο,

για την 79^ηεπέτειο του ολοκαυτώματος,

ο Σπύρος Δαράκης πρόεδρος μαρτυρικής ΜΑΛΑΘΥΡΟΥ

Πρώην Δήμαρχος Μηθύμνης και μέλος του Δ.Σ.

του Δικτύου Μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδος περιόδου 41΄- 45΄

(ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ)

"google ad"